درهای کویر را به روی گردشگران نبندید

با وجود استقبال پرشور گردشگران داخلی از بیابان‌ها و کویرهای کشور، انتقادات طبیعت دوستان به تخریب‌های ناشی از این هجوم هم افزایش یافته است. هرچند کلیت این انتقادات صحیح است و فعالیتها و هجوم های نابخردانه، برخلاف اصول طبیعت‌گردی پایدار آن‌هم داخل طبیعت حساس بیابان است؛ اما جالب است که بدانید در گردشگری دنیا رشته جدیدی به نام تجربه سفرهای سخت و چالشی یا همان اکستریم اکسپدیشن  (Extreme Expedition)موردتوجه گردشگران قرار گرفته که با توجه به نامش می‌توان حدس زد که در تعداد معدودی از کشورها قابلیت اجراشدن دارد و شرایط طبیعی و اقلیم کشور باید برای این منظور فراهم باشد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، در سفر به قطب به دلیل هزینه‌های زیاد سفر، بسیاری از گردشگران قید این تجربه را می‌زدند؛ اما کشور فنلاند بیکار ننشست و با توجه به تشابه مناطق شمالی این کشور به اقلیم قطب، دولت این کشور شروع به ساخت زیرساخت‌های متناسب و در کنار آن آموزش‌های مداوم به عموم مردم منطقه کرد تا نهایتاً در شهر لوی این رؤیا محقق شد. توریست‌ها با آمدن به این شهر می‌توانند تجربه ماهی گیری از یخ، اسکان در خانه‌های یخی اسکیمویی، سورتمه‌سواری با سگ‌ و حتی مشاهده شفق قطبی را تجربه کنند. با این اقدام دولت، این مناطق که اغلب به علت سختی آب‌وهوا ساکنین کمی را داشت به یک‌قطب گردشگری تبدیل شد و برای ساکنین این منطقه شغل‌های زیادی ایجاد کرد که در نتیجه اقتصاد منطقه و کشور را رشد داده است. شاید این موضوع مطرح شود که فنلاند یک کشور جهان اول و پیشرفته است و الگوبرداری از آن برای ما غیرواقعی است که البته تا حدی هم صحیح به نظر می‌رسد؛ اما نمونه بعدی اگر از جهات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از کشورمان پایین‌تر نباشد، بالاتر هم نیست.
 
سافاری در افریقا
احتمالاً تا حالا فیلم‌های سافاری های قاره آفریقا را در برنامه‌های مستند مشاهده کرده‌اید. همان صحنه آشنای عبور ماشین‌های روباز از دل حیات‌وحش بکر قاره آفریقا که گردشگران با اشتیاق مشغول مشاهده یا فیلمبرداری از صحنه شکار، مهاجرت یا تولیدمثل حیوانات وحشی منطقه هستند. سافاری حیات‌وحش بخش اصلی گردشگری کشور کنیا است که با برندینگ مناسب این کشور به بهترین سافاری قاره آفریقا معروف شده و در سال ۲۰۱۶ بیش از یک میلیون و چهارصد هزار توریست ورودی به این کشور ثبت‌شده است که توریست‌های اروپایی با ۳۶٪، آفریقایی ۲۹٪و آمریکایی با ۱۵٪ بیشترین حجم مسافران ورودی به این کشور بوده‌اند که البته با ایجاد پرواز مستقیم به آمریکا که جزو برنامه‌های دولت این کشور است، احتمالاً شاهد حضور پررنگ‌تر گردشگران آمریکایی در آینده نه‌چندان دور خواهیم بود. جالب است که بدانیم در سال ۲۰۱۷ این کشور درآمد خالص یک میلیارد و دویست میلیون دلاری را از صنعت گردشگری عاید مردم و دولت کرده است و مهم‌تر از آن، باعث حفظ و حراست حیات‌وحش و اکوسیستم منحصربه‌فرد منطقه توسط افراد بومی‌شده است که دلیل آن کاملاً مشخص است. مادامی‌که افراد محلی از درآمد این تورها به روش‌های مستقیم و غیرمستقیم منتفع می‌شوند، مانع تخریب این حیات‌وحش توسط شکارچیان، تورهای غیرقانونی و سایر افراد غیرمسئول در قبال طبیعت می‌شوند. مهم‌ترین اصل حفاظت از میراث طبیعی شناخت ارزش‌های آن است که باید قبول کنیم در کشورمان کمتر به این موضوع پرداخته‌ایم.
 
ظرفیت‌های جدید پذیرش نوع جدید گردشگر، تهدید یا فرصت؟
یکی از تجربه‌های اکستریم اکسپدیشن عبور از بیابان‌های خالی از حیات و وهم‌انگیز است مخصوصاً اگر آن بیابان دارای بالاترین درجه حرارت ثبت‌شده در کره زمین باشد. بیابان لوت ما دارای چنین شرایطی است ولی متأسفانه به علت فقدان آموزش و عدم وجود زیرساخت‌های مناسب بعضاً شاهد استفاده نامناسب از این طبیعت بکر و حساس هستیم ولی آیا این به این معنا است که درهای این طبیعت زیبا را به روی گردشگران ببندیم؟ آیا با انتقادات تند و مخرب که صرفاً برای مطرح کردن نام‌ها انجام می‌شود تمام کسانی که در این بخش از گردشگری حتی کسانی که به‌صورت پایدار از این طبیعت استفاده می‌کنند را زیر سؤال ببریم؟ آیا بهتر نیست بجای این‌گونه انتقادات مخرب که باعث ایجاد نگرش منفی جامعه به این حوزه  می‌شود، دست‌به‌دست هم بدهیم و آستین‌ها را بالا بزنیم تا با همفکری و ارائه آموزش‌های صحیح، به بهره‌برداری پایدار از این اقلیم زیبا  که مساحت چشم‌گیری از کشورمان را شامل می‌شود کمک کنیم؟ از دیدگاه مدیریتی، تبدیل تهدیدها به فرصت نوعی کیمیاگری است که به‌شدت در حال و هوای امروز گردشگری کشور به آن نیاز داریم. این روزها کشور ما بشدت درگیر خشک‌سالی است و مناطق حاشیه کویر بیشتر این موضوع را احساس می‌کنند و روی کشاورزی این منطقه تأثیرات  مخربی داشته است که درنتیجه باعث گسترش بیکاری و مهاجرت مردم محلی به شهرها می‌شود که نتیجه آن تأسف‌بار است. نابودی تدریجی فرهنگ و سنن قدیمی بافت روستایی و از بین رفتن صنایع‌دستی بخش‌های کم‌جمعیت و حاشیه کویری کشور تنها بخشی از نتایج مخرب این‌گونه مهاجرت‌ها است.
 
طبیعت‌گردی پایدار
رویکرد طبیعت‌گردی پایدار مدتی است که به دغدغه اصلی جامعه گردشگری و طبیعت‌گردی تبدیل‌شده است که راه‌کار آن چیزی نیست جز همکاری نهادهای دولتی و بخش خصوصی صنعت گردشگری. سازمان‌دهی به تورهای سافاری، صدور گواهی نامه‌های مخصوص سافاری، نظارت بر ورود و خروج مسافر به لوت، نظارت بر عملکرد تورها در حین انجام تور و اعمال جریمه‌های سنگین در صورت تخطی از قوانین گردشگری پایدار و درنهایت مهم‌ترین رکن یعنی آموزش مؤثر با رویکرد عمل‌گرایانه، ازجمله راه‌کارهای اولیه برای جلوگیری از تخریب‌های ناشی از ورود افراد غیرمتخصص به این طبیعت حساس بشمار می‌رود.
 
لوت را دریابیم
سافاری و تورهای کویرگردی را که امروز به‌عنوان بزرگ‌ترین تهدید برای لوت بشمار می‌رود می‌توان با کیمیاگری مدیریتی به بهترین فرصت برای اشتغال، درآمدزایی و حفظ بافت سنتی برای مردم خونگرم شهرهای حاشیه کویر تبدیل کرد؛ اگر دست از انتقادات مخرب بکشیم و کمر همت را برای توسعه پایدار این اقلیم ببندیم. این کار شدنی است.
احسان مظلومیان