شهروندان و چهار مسئله‌ی معاینه‌ی فنی

از یکم آبان‌ماه هر خودرویی که معاینه‌ی فنی نداشته باشد در هر جایی از شهرِ تهران که باشد ۵۰ هزار تومان جریمه خواهد شد. تا پیش از یکم آبان‌ماه، این جریمه تنها در مناطقِ طرحِ ترافیک و طرحِ زوج و فرد از ساعتِ ۶:۳۰ تا ۱۹ اعمال می‌شود که بر این پایه، تا چند هفته‌ی دیگر به هر نقطه‌ای از شهر و به هر ساعتی از شبانه‌روز تسری خواهد یافت.
به گزارشِ «مردم‌سالاری آنلاین»، این طرحی در حالی اجرایی می‌شود که به علت نبودِ زیرساختهای بایسته دشواریهایی بسیار برای شهروندانِ تهرانی ایجاد شده که برخی از آنها را مرور می کنیم:
 
۱. خودروهای بسیار، مراکزِ اندک
شمارِ خودروهای شماره‌گذاری شده در سرتاسرِ ایران ۲۰ میلیون دستگاه است که از این شمار، چهار میلیونِ آن، یعنی یک‌پنجمش، در تهران رفت‌‌وآمد می‌کنند. در این میان، روزانه ۱۰۳۳ دستگاه خودروی نو نیز به شمار خودروهای تهرانی افزوده می‌گردد، به عبارتی، ساعتی بیش از ۴۳ دستگاه خودرو به خیابانهای تهران افزوده می‌شود. گذشته از خودرو، شمارِ موتورسیکلتهای تهران نیز سه میلیون دستگاه است.
کنون، در کلانشهرِ تهران، برای این هفت میلیون خودرو و موتورسیکلت که روزانه بیش از هزار دستگاه نیز بر شمارشان افزوده می‌شود، تنها ۱۲ مرکزِ معاینه‌ی فنی ـ آن‌هم نه شبانه‌روزی ـ برای خودروهای سبک و موتورسیکلت به نامهای بیهقی، سراج، الغدیر، شقایق، نیایش، آبشناسان، چمران، دماوند، خاوران، امام رضا، ابوذر و ایران‌خودرو برای خدمت‌رسانی به شهروندانِ تهرانی در نظر گرفته شده‌اند که این منجر به شکل‌گیریِ صفهایی بسیار طولانی در این مراکز شده است تا جایی که در برخی از آنها شهروندان برای گرفتنِ معاینه‌ی فنی بیش از سه ساعت معطل می‌شوند تا نوبت بدیشان برسد.
 
۲. کارکنانِ آموزش‌ندیده
مشاهده‌ی عینیِ خبرنگارِ «مردم‌سالاری‌ آنلاین» از مرکزِ مکانیزه‌ی معاینه‌ی فنی خودروهای سبکِ بیهقی، که گویا ستادِ مرکزیِ معاینه‌ی فنی نیز هست و زین‌رو باید سرآمدِ همه‌ی مراکزِ دیگر باشد، گویای آن است که کارکنانِ این مرکز چنان که باید و شاید از آموزشهای لازم برخوردار نشده‌اند: از شیوه‌ی آزمون و سوار و پیاده‌شدن از خودروهای شهروندان گرفته تا رعایتِ ادب و احترام در برخورد با اربابِ رجوع و پاسخِ درست به پرسشهای آنان، همه و همه نشان‌دهنده‌ی ضعفی بنیادین در آموزشِ این کارکنان و شیوه‌ی گزینششان است.
 
۳. تنظیمِ موتور و سرکیسه‌کردنِ شهروندان
نیمی از مردودیهای معاینه‌ی فنی در تهران مربوط به آلایندگی است. در آزمونِ معاینه‌ی فنی، گازهای آلاینده‌ی زیست‌بوم همچون منوکسیدکربن (CO) و هیدروکربن‌ (HC) در دودِ برآمده از اگزوزِ خودروها اندازه‌گیری می‌شوند که اگر اندازه‌ی آنها استانده نباشد خودرو در آزمون رد می‌شود و دارنده‌ی خودرو باید با تنظیمِ موتور این مشکل را رفع کند. تنظیمِ موتور نیز کاری ساده است که در چند دقیقه انجام می‌شود.
تا سالِ گذشته، مرکزِ معاینه ‌فنی‌ای همچون بیهقی، با کمتر از چهار هزار تومان درجا موتور را تنظیم و معاینه‌ی فنی را صادر می‌کرد، ولی از امسال این مرکز دیگر چنین کاری انجام نمی‌دهد و شهروندانِ سردرگم را روانه‌ی آنچه که «بخشِ خصوصی» می‌نامد می‌کند. این بخشِ خصوصی در چند متریِ ضلع غربیِ این مرکزِ معاینه‌ی فنی، به جای چهار هزار تومانِ پارسال، امسال دستِ کم ۵۰ هزار تومان برای تنظیمِ چند دقیقه‌ای می‌گیرد و شهروندان بیچاره نیز چاره‌ای جز این هزینه‌ی هنگفت برای کاری ناچیز ندارند. و چنین این مرکز و شاید مراکز دیگر با اشتغال‌زایی برای آنچه بخشِ خصوصی می‌نامند نه تنها مایه‌ی سردرگمی و اتلافِ وقت شهروندان می‌شوند که زمینه را برای سرکیسه‌کردنشان نیز فراهم می‌کنند.
 
۴. اولویتِ معاینه‌ی فنی بر سنِ خودرو
در طرحِ مناطق کم‌انتشارِ آلودگیِ هوا (LEZ) قرار بر این است که در گامِ نخست خودروهای آلاینده در محدوده‌ی طرحِ ترافیک و زوج و فرد کنترل شوند، در گامِ دوم، همان‌گونه که گفته شد و از یکم آبان‌ماه اجرایی خواهد شد، این محدوده‌ی کنترلی به کلِ شهرِ تهران و در تمامیِ ساعات شبانه‌روز تسری خواهد یافت، و در گامِ سوم، که البته زمانِ اجرای آن گفته نشده است، خودروهای کاربراتوری و خودروهای فرسوده اجازه‌ی تردد در تهران را نخواهند داشت و این در حالی است که در تهران بیش از ۴۰۰ هزار دستگاه خودروی کاربراتوری و بالای ۲۰ سال رفت‌وآمد می‌کنند که معاینه‌ی فنی نیز دارند.
کنون پرسش اینجا است، خودرویی که معاینه‌ی فنی دارد، فارغ از سنش، باید بتواند در شهر رفت‌وآمد کند، به ویژه خودروهای خارجی که فرسوده‌‌ی آنها نیز در صورتِ داشتنِ معاینه‌ی فنی آلایندگیِ بسیار کمتری نسبت به خودروهای نو تولیدِ داخل دارند و چنین، عقلانی است که معیار و ملاک، معاینه‌ی فنی خودروها باشد نه سن و سالِ آنها. همچنین هنگامی که تسهیلات و وامهای جایگزینی خودرو نو به جای خودرو فرسوده، گرفتارِ ناکارآمدی و نابسندگی شده است، چگونه می‌توان دارندگانِ ۴۰۰ هزار خودرو را بی آنکه تسهیلاتی برایشان قائل شد وادار کرد که خودروهای خود را به خودروهای نو تغییر دهند، آن‌هم در زمانی که وارداتِ خودرو ممنوع شده است و باید به خودروهای داخلیِ پرآلاینده‌ای همچون پراید و ... بسنده کنند؟!