استراتژی ایران برای حفظ منافع اقتصادی برجام

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، به هند سفر کرده تا مذاکرات مهمی با وزیر امور خارجه این کشور در مورد حفظ منافع اقتصادی ایران که به واسطه برجام به دست آمده است، انجام دهد. هند پس از چین بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است. حسن روحانی رئیس جمهور کشور نیز حدود دو هفته دیگر به چین خواهد رفت تا اطمینان حاصل شود که مهم‌ترین شرکای اقتصادی ایران، رودرروی آمریکا خواهند ایستاد. استراتژی ایران فعلاً استفاده از دیپلماسی اقتصادی برای دور کردن کشورها از آمریکا است.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، در اوج مذاکرات برجامی ایران و اروپا، محمدجواد ظریف به هند سفر کرده است. مأموریت ظریف در دهلی نو این است که اجازه ندهد، خروج آمریکا از برجام باعث شود که سایر کشورها سطح همکاری اقتصادی خود با ایران را کاهش دهند.
هند در ماه گذشته میلادی (ماه آوریل) واردات نفت خود از ایران را به بالاترین میزان در دوره پس از حصول توافق هسته‌ای رساند. در این ماه هند از ایران 640 هزار بشکه در روز نفت خام وارد کرد. در واقع، هند به تنهایی تقریباً به اندازه کل اتحادیه اروپا از ایران در ماه آوریل نفت خریداری کرده و روابط حسنه ایران و هند نقشی اساسی برای کارکرد صحیح اقتصاد ایران دارد.
اکونومیک تایمز هند به نقل از مقامات این کشور گزارش داده که تا زمانی که اروپایی‌ها در برجام هستند، هند واردات نفت خود از ایران را کاهش نمی‌دهد. این امر خبر خوبی می‌تواند برای ایران باشد؛ چرا که دولت ترامپ به روابط اقتصادی ایران چشم طمع دوخته بود و به دنبال این بود که هندی‌ها را از ایران دور کند.
 
دیپلماسی اقتصادی در اولویت کاری وزارت امور خارجه
ایران سومین تأمین‌کننده نفت هند پس از عربستان سعودی و عراق است. این کشور به شدت از قیمت‌های بالای نفت ناراضی است و اخیراً حتی از اوپک درخواست کرده که به هند به چشم یک متحد استراتژیک نگاه کند. در نیمه اول سال 96، بروز برخی اختلافات نفتی بین ایران و هند سبب شد که هندی‌ها واردات نفت خود از ایران را کاهش دهند. اما به نظر می‌رسد دوره این اختلافات سپری شده و آمریکا نتوانسته بین ایران و هند فاصله ایجاد کند.
اختلافات اقتصادی ایران و هند از فروردین 96 آغاز شد. در آن ماه بود که بود که وزارت نفت هند از پالایشگاه‌های این کشور خواست تا واردات نفت خود از ایران را 20 درصد کاهش دهند. همه چیز از نزاع بر سر توسعه میدان گازی فرزاد ب شروع شد. این میدان در سال 2008 توسط یک شرکت هندی به نام «او ان جی سی ویدش»کشف شده بود و هندی‌ها از ایران می‌خواستند تا توسعه این میدان را به این شرکت هندی واگذار کند. اما ایران پیشنهاد مالی هندی‌ها را نپذیرفت و اعلام کرد که این پیشنهاد برای ایران عایدی ندارد. هندی‌ها نیز در واکنش به این اقدام ایران و به منظور تحت فشار قرار دادن تهران، برای چند ماه واردات نفت خود از ایران را کاهش دادند. ایران نیز در تلافی اقدام هندی‌ها، مهلت پرداخت پول نفت صادرشده به پالایشگاه‌های هندی را یک‌سوم کاهش داد و هزینه حمل و نقل نفت به این پالایشگاه‌ها را افزایش داد.
بروز این اختلافات در سال گذشته باعث شد تا آمریکایی‌ها به هندی‌ها نزدیک شوند و تلاش کنند تا هند هرچه بیشتر از ایران دور شود. شرکت‌های آمریکایی برای نخستین بار در همین دوره به هند نفت صادر کردند و برخی رسانه‌ها عنوان کردند که ترامپ شخصاً از نارندرا مودی نخست وزیر هند خواسته تا پالایشگاه های هندی از آمریکا نفت بخرند.
با این حال، سفر روحانی به هند که در بهمن سال گذشته صورت گرفت، نقشه‌های دولت ترامپ را خنثی کرد و روابط هند و ایران بار دیگر حسنه شد. بعد از سفر روحانی به هند مذاکرات با شرکت هندی برای توسعه میدان گازی فرزاد ب از سر گرفته شد و ایران تخفیف‌هایی را برای خریداران هندی نفت خود قائل شد. این اقدام باعث خنثی شدن توطئه آمریکایی‌ها شد.
علاوه بر این، هندی‌ها به سرمایه‌گذاری خود در توسعه بندر چابهار نیز ادامه دادند. این بندر نقش مهمی در دسترسی هند به بازار کشورهای آسیای میانه و همچنین افغانستان دارد و نخستین محموله‌های گندم هند از طریق بندر چابهار سال گذشته به افغانستان رسید.
حالا ظریف یک بار دیگر به هند سفر کرده تا اطمینان حاصل کند که دهلی نو به ساز واشنگتن نمی‌رقصد. پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا اخیراً گفته است که ائتلافی از کشورها را برای مقابله با ایران تشکیل خواهد داد. سفر ظریف به هند، تلاش برای در نطفه خفه کردنِ این ائتلافِ پمپئو است. آن‌گونه که رسانه‌های هندی گزارش داده‌اند هند واردات نفت خود از ایران را مادامی که برجام هنوز پابرجاست، کاهش نخواهند داد. این موضوع یک شکست برای آمریکا خواهد بود.
 
چین و اروپا، کانون‌های دیپلماسی اقتصادی ایران
علاوه بر هند، ایران حساب ویژه‌ای نیز روی چین باز کرده است. چین بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است و مبادلات تجاری بین ایران و چین به بیش از 40 میلیارد دلار در سال می‌رسد. وزارت خارجه چین تائید کرده ‌است که حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران به نشست سازمان همکاری‌های شانگهای دعوت شده و در آن شرکت می‌کند. وزارت خارجه چین زمان دقیق نشست سازمان شانگهای را اعلام نکرده ولی خبرگزاری دولتی چین روز دوشنبه (7 خرداد) اعلام کرد که این اجلاس در نهم و دهم ژوئن (کمتر از دو هفته دیگر) برگزار خواهد شد.
انتظار می‌رود روحانی در سفر به چین با رئیس جمهور این کشور در مورد نحوه مقابله با خروج آمریکا از برجام مذاکره کند. علاوه بر این وی در این سفر با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه نیز دیدار خواهد کرد. ایران عضو ناظر در سازمان همکاری‌های شانگهای است.
گذشته از این کشورها، ایران با اروپا نیز سرگرم مذاکره است و از اروپایی‌ها درخواست کرده که تضمین دهند خرید نفت خود از ایران را کاهش نمی‌دهند. سوئیفت نیز یکی از محورهای مهم مذاکرات ایران و اروپا است و ایران از اروپا خواسته که ارائه خدمات سوئیفت به نظام بانکی ایران، پس از خروج آمریکا از برجام قطع نشود. ایران به دنبال این است که منافعی که به واسطه برجام به دست آمده‌اند، حفظ شود و در این راه با مشغول مذاکره با شرکای مهم اقتصادی خود است.