مبارزه با داعش از طریق شبکه‌های اجتماعی

داعش پیام‌های مهم و مؤثری را از طریق شبکه‌های اجتماعی به طرفداران خود انتقال داده است. هیچ گروه تروریستی به اندازه داعش از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی برای انتشار پیام‌های خود استفاده نکرده است.
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، این سازمان از انواع برنامه‌های شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، اینستاگرام، تامبلر، اسک.اف‌ام و به ویژه توئیتر، برای ترویج عقاید خود استفاده می‌کند. داعش از توئیتر برای انتشار پیام‌های تبلیغاتی خشن خود به صورتی نرم، بیان ایدئولوژی دینی خود و جذب نیرو استفاده کرده است. قابلیت‌های شبکه‌های اجتماعی به پیروزی‌های بزرگ داعش، جذب نیرو و انجام عملیات‌های مرگبار در سراسر جهان کمک زیادی کرده است. این موفقیت‌ها منجر به این تصور شده است که داعش در توئیتر پیروز جنگ است. با این حال واقعیت کمی پیچیده‌تر از این تصور است. با وجود اینکه توئیتر به داعش برای انتشار تبلیغاتش خدمات می‌دهد و آنها در راه رسیدن به هدفشان کمک می‌کند، از سوی دیگر منظر وسیعی را برای عموم مردم فراهم می‌کند تا بتوانند شبکه‌های اجتماعی که از بنیادگراها و افراطی‌ها حمایت می‌کنند را نظاره کنند و نیز محققان بتوانند اثرات پیام‌های بنیادگرایانه را مطالعه کنند. علاوه بر این برای افشای حامیان داعش، توئیتر فرصتی را برای تشخیص و بررسی ساختار و پیام‌های مخالفان داعش فراهم می‌کند. از این‌رو توئیتر تنها مکانی برای جذب نیروی داعش و طرفداران آن نیست، بلکه مکانی برای بسیاری از افراد خاورمیانه است که از داعش حمایت نمی کنند. طرفداران داعش در توئیتر، بنا به ادعای خود در حال دفاع از اسلام هستند. داعش جنگجویان جدیدی را از طریق توئیتر استخدام می‌کند، تلاش خود برای دولت‌سازی را تقویت و از غرب انتقاد می‌کند. مخالفان داعش نیز در توئیتر، آنها را به مخدوش کردن اسلام محکوم و با آنها مبارزه می‌کنند، خشونت‌های داعش را برجسته و اقدامات تروریستی آنها را با قوای هر چه تمام‌تر اطلاع‌رسانی می‌کنند. مبارزه و مقابله با داعش در فضای واقعی مستلزم مقابله با پیام‌های آنلاین داعش است. کاملاً مشخص شده است که پیام‌های آشکار ایالات متحده علیه داعش موفقیت‌آمیز نبوده است. زیرا ایالات متحده در منطقه خاورمیانه مورد اعتماد نیست و نمی تواند عوامل ایدئولوژیکی و دیگر عواملی که موجب جذب جوانان به داعش می‌شود را به خوبی بشناسد و در این زمینه به طور درستی فعالیت کند. به همین دلیل، بسیار مهم است که ایالات متحده و هم‍‌پیمانانش با کشورهای با نفوذ و قدرتمند منطقه که دارای درک درست و عمیقی از گفتمان داعش هستند، همکاری کنند. یک پیکار موفق بر علیه پیام‌های داعش در فضای مجازی مستلزم درک بخش مشترک و واحد بین پیام‌های طرفداران داعش و مخالفان آن و نیز موضوعات کلیدی است که به آنها انگیزه می‌دهد. گزارش اخیر مؤسسه رند با عنوان «بررسی شبکه موافقان و مخالفان داعش در توئیتر»، اطلاعات موجود در توئیتر را در طی 10 ماه یعنی از ماه جولای 2014 تا ماه می ‌2015 بررسی کرده است. در این بررسی توئیتر عربی مطالعه شده است. با استفاده از این داده‌ها و اطلاعات، ما به این نتیجه رسیدیم که بر خلاف تصور عمومی، داعش بر گفتگو در توئیتر تسلط نیافته است با شمارش حساب‌های طرفداران و مخالفان داعش روشن شد که از هر 6 حساب یکی متعلق طرفداران داعش است. اما محتواهای ضد داعش در مقابل محتواهای طرفداران داعش 4 به 1 است. به این معنی که طرفداران داعش 50 درصد نسبت به طرف مقابل در تولید روزانه پیام فعال‌تر بوده‌اند. طرفداران این گروه به طور روزانه 40 پیام منتشر کرده‌اند. مهم‌تر از همه اینکه طرفداران داعش از یک راهبرد پیچیده و تأثیرگذار برای بیان پیام‌های خود به صورت جذاب و منسجم در رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. مخالفان داعش در کشورها و مناطق مختلفی ساکن هستند و این موضوع ترسیم یک راهبرد مشترک برای مبارزه با پیام های داعش در فضای مجازی را مشکل می‌کند. در این بررسی 23 میلیون توئیت منتشر شده از سوی 771،321 نفر کاربر که از 36 جامعه مختلف منتشر شده بود، مورد مشاهده قرار گرفت. این جوامع را می توان به چهار گروه اصلی شیعه، مبارزان سوری مخالف بشار اسد، سنی و کشورهای طرفدار داعش تقسیم کرد. در جوامع سنی، گسستگی‌های زیادی در این زمینه دیده می‌شود، برخی از آنها طرفدار داعش هستند و برخی نیز با دیگر کشورها و ملت‌های منطقه همسویی دارند. گروه‌های شیعه اعمال داعش را محکوم می‌کنند و موافق وجود یک ائتلاف بین‌المللی برای مبارزه با داعش هستند. مبارزان سوری مخالف بشار اسد، دارای دیدگاه‌های مختلفی نسبت به داعش هستند و عمدتاٌ دید منفی نسبت به ائتلاف بین‌المللی دارند. طرفداران نیز داعش برداشت‌های خود از دین را بیان می‌کنند و می خواهند که اعمال خود را به اسلام منتسب کنند، به شیعیان، دولت سوریه و جامعه بین‌المللی توهین می کنند و به دنبال استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای گسترش پیام خود هستند. همچنین در بین گروه‌های سنی انسجام وجود ندارد و دارای عقاید مختلفی نسبت به داعش هستند.
این یافته‌ها چه کمکی به یافتن یک راهبرد برای مقابله با پیام‌های داعش می‌کنند؟ راهبرد مورد نظر نیازمند داشتن جنبه‌های مختلف و در برداشتن نگرانی‌های کشورهای مختلف مخالف داعش و مناسب‌سازی پیام‌های منتشر شده بر اساس این راهبرد با این دغدغه‌ها و نگرانی هاست. همکاری کشورها در این زمینه بسیار مهم و تأثیرگذار است. مخالفان داعش فراوان هستند و بهتر است که همگی در زمینه رسانه‌های اجتماعی و آموزش امنیت مجازی برای تولید پیام واحد و تأثیرگذار به یکدیگر کمک کنند، تا بتوانند به هدف مورد نظر خود برسند. یافته‌های این تحقیق به گروه‌های غیر دولتی، رهبران جوامع و افرادی که علاقه به مبارزه آنلاین با داعش دارند، کمک می‌کند تا موضوعات مختلف مناسب برای هر جامعه بشناسند و در مبارزات مجازی و واقعی خود بر روی آنها تأکید کنند. همچنین در این بررسی گفته شده است که مؤسسات تحقیقاتی باید از نام داعش به جای دولت اسلامی عراق و شام استفاده کنند. توئیتر نیز باید مبارزه خود با داعش را از طریق بستن و تعلیق حساب‌های کاربری طرفداران داعش آغاز کند. این پیکار مبارزاتی مورد مخالفت طرفداران داعش قرار خواهد گرفت و باعث خواهد شد که بخشی از وقت آنها به یافتن دنبال‌کننده های جدید صرف شود و در نهایت تعدادی از آنها مجبور شوند که از شبکه‌های اجتماعی دیگری استفاده که کمتر از توئیتر محبوب و در دسترس هستند، استفاده کنند.

الیزابت بودین- بارون، مؤسسه تحقیقاتی رند
ترجمه : سمیه دالوند