مترو، فروشگاه سیار پایتخت

از کودک سه چهار ساله گرفته تا پیرمرد و پیرزن سالخورده ای که به زحمت روی پایشان می ایستند در متروها دنبال روزی می گردند، برخی با دستفروشی و برخی با تکدی گری، اما آنچه مسلم است اینکه وضعیت معیشتی و اقتصادی بخش بزرگی از جامعه به طرز وحشتناکی به خطر افتاده و نمایش این وضعیت در مترو، صحنه های دلخراشی را رقم می زند.
متروی تهران در روز بیش از 4 میلیون مسافر را جابجا می کند؛ هفت خط و 70 ایستگاه و مردمی که در حال رفت و آمد هستند فرصت هایی برای کسب و کار را ایجاد می کنند. هر چند که در سالن های ورودی، فروشگاه هایی تعبیه و اجاره داده شده، اما بسیاری از فروشندگان درون واگن ها را برای درآمد مساعد می بینند چون مسافران تقریبا ساکن شده اند و آنها هم بین دو ایستگاه فرصت فروش دارند.
فروش تیمی اجناس در مترو و بین بخشی از دستفروش هایی که کالاهای یکسانی می فروشند، مشهود است. لهجه دستفروشان نشان می دهد بخش زیادی از فروشندگان اهل یک شهر یا روستا و عمدتا از استان های غربی هستند. جوان هایی از 18 تا نهایتا 30 سال که روزشان را در مترو شب می کنند. این ها تیمی کار می کنند و بیشتر هوای هم را دارند و معمولا اجازه کار به باقی فروشندگان را نمی دهند.
دسته دیگر زنان فروشنده هستند که شاید در سال های قبل این فروشندگان در مترو کمتر دیده می شدند، اما حالا به طور محسوسی افزایش یافته اند. سن و سال ها هم بسیار متغیر شده و حتی دختران کم سال و نوجوان هم در نقش فروشنده وارد مترو شده اند. 
در کنار فروشندگان جوان، پیرزن ها و پیرمردهایی هم هستند که دستشان چند اسکاچ یا کلوچه و آدامس دارند و با نگاه عاجزانه منتظر خرید مسافران می مانند تا بلکه چند هزار تومانی کاسب شوند. آدم هایی که الان وقت استراحتشان است و باید در خانه باشند ولی جبر زمانه آنها را مسافران هر روزه مترو کرده تا از این سر تا آن سر از این قطار به آن قطار بروند و برای زنده ماندن تلاش کنند! 

متکدیان و سوءاستفاده از کودکان
کودکانی با لباس های کهنه و سر و صورت کثیف، به دست و پای مردم می افتند و التماس می کنند؛ بعضی از آنها به قدری کوچک هستند که اصلا این کار را بازی می دانند! یکی واکس می زند و دیگری به دست و پای مسافران می چسبد یکی چسب زخم و دیگری فال می فروشد. دردناک است بچه هایی که باید در خانه باشند اینجا در مترو زیر دست و پای مردم برای عده ای که رویشان را پوشانده اند تا دیده نشوند گدایی می کنند! 
اینها کارشان تکدی گری و سوءاستفاده از کودکان خردسال است؛ این افراد عمدتا زنانی هستند که چند بچه خردسال را هم در کنارشان دارند تا برایشان فروشندگی کنند. برخی هم برای تاثیرگذاری بیشتر یک نوزاد را به خود می بندند. مشخص است که هیچ یک از بچه ها، بچه خودشان نیست چون هر روز عوض می شوند. بچه ها این کار را بازی می دانند ولی وقتی کمی بازی هایشان بیشتر می شود با خشم همین زنان به کارشان واداشته می شوند. 
این همان برده داری و بهره کشی از کودکانی است که هیچ کس از سرنوشت آنها خبری ندارد، هیچ دستگاهی حمایت از آنها را وظیفه خود نمی داند و از این رو روزهای کودکی این کودکان دزدیده می شود و کسی هم برایش اهمیتی ندارد.  
دسته دیگری از متکدیان هستند که سعی در سوءاستفاده از احساسات مردم دارند؛ یکی بی سرپرست است و دیگری سرطان دارد، آن یکی ناتوان جسمی و حرکتی است و این یکی نابینا. یکی تازه از کما درآمده و آن یکی بعد از تصادف ناتوان شده و یکی هم دختر دم بخت دارد و یکی اجاره خانه اش عقب افتاده. به قدری زیاد هستند که آدم نمی تواند تشخیص دهد چه کسی راست می گوید و چه کسی دروغ. 
برخی از ایستگاه های مترو نظیر امام خمینی، شادمان، صادقیه یا ایستگاه های شلوغ مترو به چهارشنبه بازار بدل شده و هرکس از طرف یکی داد می زند؛ سکوها و راهروها و پله های مترو محل حضور دستفروشان، متکدیان و ... شده است. 

ناتوانی در مدیریت وضعیت مترو
وقتی با ماموران مترو درباره چرایی این وضعیت بپرسید می گویند «به دلیل شرایط اقتصادی نمی توانیم با کسی برخورد کنیم»، اما این وضعیت به قدری بغرنج شده که نیاز به مداخله جدی و فوری دارد. حق و حقوق مسافران در لابلای حضور دستفروشان به غارت رفته و ادامه این وضعیت آزاردهنده سبب نارضایتی از مدیریت شهری می شود.
بارها مسئولان مترو و شهرداری از ایجاد غرفه برای فروشندگان مترو خبر دادند، اما هیچگاه این اتفاق نیفتاد چون برنامه مشخصی برای این کار نداشتند، بارها از جمع آوری متکدیان گفتند ولی هر روز تعداد آنها بیشتر می شود، بارها از رسیدگی به کودکان بی سرپرست و بدسرپرست گفتند اما...

آمار مشخصی از تعداد دستفروشان مترو وجود ندارد و اگر مسافر هر روزه مترو باشید افزایش سریع دستفروشان را می توانید از نزدیک لمس کنید. وضعیت بغرنج شده و این روند به کاهش آرامش و آسایش فکری مسافران منجر شده است؛ هر چقدر هم که وضعیت اقتصادی جاری در کشور اجازه برخورد با دستفروشان و متکدیان مترو را ندهد اما باید کاری کرد. در برخی ساعات و مسیرها تعداد دستفروشان و متکدیان به حدی افزایش می یابد که به جرات می توان گفت از تعداد مسافران پیشی می گیرند. این حجم از دستفروشان و متکدیان و نیازمندان و سروصدای آنها برای مسافران آزاردهنده شده و نیازمند مداخله جدی، اما نه صرفا برخورد و ممنوعیت، بلکه یافتن راهکاری برای ساماندهی آنهاست.
گزارش: مانی هدایت