اصلاح طلبان بدون خاتمی چه خواهند کرد؟

پخش گزارشی درباره عاشورای ۸۸ از بخش خبری ساعت ۲۱ شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران نشان داد هنوز حاکمیت، قصد نشان دادن چراغ سبز به سید محمد خاتمی ندارد.
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، در حالی که سه سال از حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ سپری می شود، صداوسیما در اقدامی ناگهانی بار دیگر به بهانه حوادث عاشورای سال ۸۸ به بررسی عملکرد اصلاح طلبان در قبال این حوادث پرداخت و سکوت آنان در قبال حوادث پس از انتخابات و بویژه عاشورای ۸۸ را مانعی برای بازگشت آنان به عرصه سیاسی اعلام کرد. در این گزارش از موسوی و کروبی نام برده شد و حمایت آنان از این حوادث هم محکوم شد. در گزارش سیما از سید محمد خاتمی نام برده نشد اما بارها عکسهای وی همراه با تصاویر موسوی خوئینی ها و عبدالله نوری به نمایش درآمد و سکوت آنان در قبال حوادث پس از انتخابات و بویژه حوادث روز عاشورا مورد بازخواست و پرسش قرار گرفت. البته تصاویر پخش شده از این سه، تا حدی محو شده بود اما هر کسی با دیدن آن متوجه می شود که صاحبان این عکسها چه کسانی هستند. به نظر می رسید مهمترین هدف از پخش این گزارش، نشانه گرفتن مواضع سیاسی خاتمی بود؛ کما اینکه در بخشهای دیگری از این گزارش هم عکسهای خاتمی و کروبی و موسوی به طور واضح در کنار هم به نمایش درآمد که با توجه به حصر سیاسی کروبی و موسوی و محدودیتهای ایجاد شده برای این دو، این گزارش نمی توانست هدفی جز خاتمی را دنبال کند. اما هدف از پخش این گزارش در شرایطی که تنها ۶ ماه تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری فاصله داریم چیست؟
برای بررسی این موضوع باید اندکی به عقب برگردیم. در انتخابات مجلس نهم که اسفند ماه گذشته برگزار شد اغلب اصلاح طلبان به حاشیه رفتند و تنها جبهه اصلاح طلبان با سردمداری حزب مردم سالاری بر شرکت در انتخابات تاکید کرد. سید محمد خاتمی هم به عنوان پرچمدار اصلاحات که هنوز بسیاری از اصلاح طلبان فعالیتهای سیاسی خود را با عملکرد او تطبیق می دهند هیچ گونه تحرکی که نشان از تمایل وی برای حضور در عرصه انتخابات باشد از خود

نشان نداد. اما ناگهان در بعد از ظهر روز انتخابات، خبر رای دادن خاتمی در دماوند به رسانه ها مخابره شد. خاتمی اگرچه دیر برای حضور در انتخابات تصمیم گرفت و برای رای دادن هم ترجیح داد در تهران نماند، اما شرکت او در انتخابات مورد استقبال گروههایی از اصلاح طلبان قرار گرفت که تمایل به حضور در عرصه های سیاسی از جمله انتخابات را دارند و حاشیه نشینی را به حال اصلاح طلبان و کشور، بی فایده می دانند. در حقیقت حضور خاتمی در عرصه انتخابات، می توانست نقطه گشایشی برای فعالیتهای آتی اصلاح طلبان در عرصه سیاسی باشد. اما از آن زمان به بعد گشایش چندانی برای فعالیتهای اصلاح طلبان ایجاد نشد. خاتمی که به طور غیر رسمی تلاش داشت زمینه موافقت با رفع حصر از موسوی و کروبی را هفراهم سازد با موانع فراوانی مواجه شد. از سوی دیگر اصلاح طلبان هم دو موضع متفاوت در قبال فعالیتهای سیاسی اتخاذ کرده بودند که خاتمی در میانه این دو طیف قرار داشت. یک طیف، به کل، حضور در انتخابات را نفی کرده و همچنان بر طبل تحریم انتخابات می کوبند و طیف دیگر، حضور اصلاح طلبان در عرصه های سیاسی و بویژه انتخابات را برای رفع مشکلاتی که کشور بویژه در هفت سال گذشته با آن مواجه شده، بهترین راهکار پیش روی اصلاح طلبان می دانند. حضور خاتمی در انتخابات مجلس، اگرچه او را به طیف حامیان شرکت در انتخابات نزدیک کرد، اما وقتی چراغ سبز به او نشان داده نشد و درخواستهای او مورد توجه قرار نگرفت، او هم اندک اندک از طیف حامیان شرکت در انتخابات فاصله گرفت. البته تجربه نشان داده که مواضع خاتمی در ماههای آینده و در آستانه انتخابات آشکار می شود؛ کما اینکه در مقاطع زمانی مختلف از جمله انتخابات ریاست جمهوری ۸۰ و انتخابات مجلس ۹۰، در آخرین فرصتها تصمیم خود را گرفت. اما آنچه توسط صداوسیما به نمایش درآمد، نشان از آن داشت که بخشهایی از حاکمیت تمایل چندانی به پذیرش مجدد خاتمی ندارند. البته خاتمی هم هیچگاه تمایل خود را برای ریاست جمهوری مجدد اعلام نکرده و حتی در دیدارهای خصوصی گفته که حاضر است سند محضری بدهد که در انتخابات آتی کاندیدا نمی شود. با این وجود طیفهای مختلف اصلاح طلب همچنان تمایل دارند خاتمی کاندیدا شود تا بار دیگر اجماع اصلاح طلبان در عرصه انتخابات ریاست جمهوری که در دو دوره گذشته نقض شده بود شکل بگیرد و جریان اصلاحات به قدرت برگردد. اما به نظر می رسد خاتمی صرفا قصد دارد زمینه حضور اصلاح طلبان در عرصه سیاسی را فراهم سازد؛ هر چند که تلاشهای او در این مسیر تحقق پیدا نکرده است و اکنون بار دیگر حساسیتهای جناح مقابل در مورد خاتمی در قالب یک گزارش خبری از پربیننده ترین بخش خبری سیما به منصه ظهور رسیده است. در حقیقت خاتمی دو چراغ قرمز را پیش روی خود می بیند؛ یکی از جانب حاکمیت و دیگری از جانب اصلاح طلبان حامی تحریم انتخابات.
به نظر می رسد در شرایط کنونی که خاتمی تمایلی به کاندیداتوری ندارد و حاکمیت هم نرمشی در مقابل خاتمی نشان نداده، تنها راهکار پیش روی اصلاح طلبانی که خواستار حضور فعال در عرصه انتخابات ریاست جهوری هستند، افزایش تلاشهای خود برای رسیدن به راهکار مناسبی برای اجماع بر روی کاندیدای واحد است. در حقیقت این طیف از اصلاح طلبان چاره ای جز این ندارند که فعالیتهای خود را برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری جدی تر کنند تا اگر خاتمی هم وارد عرصه انتخابات نشد، میدان رقابت را به اصولگرایان واگذار نکنند. اصلاح طلبان پیش از این هم بارها به دلیل تاخیر در اتخاذ تصمیم نهایی ضربه خورده اند. اصلاح طلبانی که تمایل به حضور در عرصه انتخابات دارند باید جدی تر فعالیت کنند و اجماع را هم جدی بگیرند. حزب مردم سالاری با ارائه طرح مناسک که مخفف مجمع نخبگان اصلاح طلب سراسر کشور است اولین گام عملی را برای اجماع اصلاح طلبان برداشت؛ هر چند که این حزب هم اعلام کرده در صورت حضور خاتمی در عرصه انتخابات نیازی به اجرای این طرح نیست و همه اصلاح طلبان روی خاتمی اجماع خواهند کرد. اما هنوز روی این یگانه طرح اجرایی برای اجماع اصلاح طلبان هم اجماع نشده است تا مسیر پیش روی اصلاح طلبان در صورت عدم اجماع همچنان ناهموار باشد.