گامی سرنوشت‌ساز در فرایند تعامل و گفتگوی بین الادیان

دیدار روز شنبه پاپ فرانسیس اول رهبر کاتولیک‌های جهان با آیت الله سیستانی مرجع بزرگ جهان تشیع بدون شک دیداری تاریخی و تاریخ ساز بود. در روزگاری که رویارویی مذاهب با تلاش بازیگران صحنه سیاست شدت گرفته است و فجایع و ترورها در جهان زمینه ای مذهبی پیدا کرده است و گروه های مشکوک و منحرفی چون طالبان، القاعده و داعش با رفتار غیر اسلامی خود، چهره ای دروغین از اسلام را به دنیای غرب ارسال می کنند، حضور رهبر کاتولیک ها در منزل محقر و سرشار از معنویت آیت الله سیستانی و گفتگوی این دو رهبر بزرگ مذهبی پیامی از نوعی دیگر به دنیا ارسال می کند؛ پیامی که سرشار از رواداری مذهبی، امکان گفتگوی بین مذاهب و برتری نگاه انسانی به نگاه متعصبانه است. کاری که آیت الله سیستانی با این دیدار کوتاه انجام داد بسیار بیشتر از موسساتی است که سالها است از بودجه عمومی ارتزاق می کنند و شعارهای زیبایی در این خصوص سر می دهند اما در عمل، چندان نتیجه ای ندارند.
جای تاسف اینجا است که بعضی رسانه های داخلی سعی دارند با کمرنگ نشان دادن این دیدار یا پررنگ کردن مسائلی بی ارتباط با این دیدار، اهمیت این دیدار را منکر شده و نگاه های جناحی خویش را بر دوش این خبر سوار کنند. با این حال، استقبال و توجه عامه در فضای واقعی و مجازی به این دیدار، نشان می دهد که افکار عمومی تا چه اندازه در درک واقعیت ها و شناسایی حرکت های اصیل دینی هوشیار هستند و می توانند فرق ادعا تا واقعیت را تشخیص دهند. آیت الله سیستانی در این سالها نشان داده که الگویی از روحانیت اصیل برای همه مسلمانان است، هرچند بعضی رسانه ها اصرار دارند که او را «مرجع شیعیان عراق» بدانند!
در پی این دیدار، مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم در بیانیه ای تاکید کرد که « اینک فرصتی مغتنم برای عالمان شیعی، روحانیت، حوزه‌های علمیه و تشکل‌های حوزوی فراهم شده است تا با الگو قرار دادن این دیدار، گفتگوی بین‌الادیان و بین‌المذاهب را با جدیتی بیشتر پیگیری کنند».
در این بیانیه آمده است: « سفر عالیجناب پاپ فرانسیس اول رهبر کاتولیک‌های جهان به عراق و دیدار با مرجعیت اعلای نجف اشرف حضرت آیت الله العظمی سیستانی، رویدادی بسیار با اهمیت در واپسین روزهای قرن چهاردهم بود. این دیدار نه تنها گامی سرنوشت‌ساز در فرایند تعامل و گفتگوی بین الادیان بود، بلکه در شرایطی که خشونت در پوشش مذهبی و فرقه‌ای، خاورمیانه و جهان اسلام را با بحران روبرو ساخته است، چهره‌ای رحمانی و صلح‌جویانه از ادیان ابراهیمی را به نمایش گذاشت.
دغدغه و نگرانی مشترک و اصلی این دو شخصیت عالی مقام مذهبی، به عنوان جانشینان منجیان موعود، کاهش درد و رنج هایی است که در سایه سرکوب، استبداد، ستم، بیداد، فقر، فساد، خشونت و فرقه گرایی گریبانگیر بشریت شده و زندگی‌اش را تاریک کرده است. آنان به تقویت ایمان و معنویت دینی در جهانی می‌اندیشند که با بحران معنا روبروست و در آن نور ایمان کم فروغ گردیده است. پیام اصلی این دیدار فراخواندن همگان به ویژه پیروان ادیان به برادری و تعامل با یکدیگر در راستای گسترش روابط انسانی و همزیستی مسالمت‌آمیز و رعایت حقوق بشر و شهروندی بود.
مرجعیت اعلای نجف در جریان این دیدار روحانی و معنوی، که در نهایت سادگی و خلوص در خانه کوچک وی برگزار شد، بار دیگر رواداری و مدنیت شیعی را برای جهانیان ترسیم کرد. او که با مقاومتی ستودنی و با درایت و تدبیر کم‌نظیر، در طول سالیان دشوار جنگ و اشغال، نقشی سترگ در حفظ انسجام و یکپارچگی عراق ایفا کرد، اینک گامی دیگر در راستای حفظ تکثر و همزیستی گروه‌های گوناگون قومی و مذهبی برداشت.
رهبر پرجمعیت‌ترین مذهب جهان با حضور در بیت مرجعیت اعلای نجف نشان داد که روحانیان با پایبندی به وظایف و نقش اصیل خویش و در پرتو تشریک مساعی، همچنان می‌توانند در بهبود مناسبات انسانی و رهایی جامعه از سرکوب و خشونت و دیگر دردها و رنج‌ها نقش‌آفرین باشند. تصویر لحظات پایانی این دیدار که دو رهبر دست در دست یکدیگر نهاده بودند، افقی روشن برای این همکاری را به نمایش می‌گذارد.
اینک فرصتی مغتنم برای عالمان شیعی، روحانیت، حوزه‌های علمیه و تشکل‌های حوزوی فراهم شده است تا با الگو قرار دادن این دیدار، گفتگوی بین‌الادیان و بین‌المذاهب را با جدیتی بیشتر پیگیری کنند. سنتی که آیت الله بروجردی«ره» در تقریب بین مذاهب تاسیس کرد، دیر زمانی است که از تاب و تپش افتاده است. احیاء و گسترش این سنت، به روابط نزدیک‌تر بین روحانیت شیعه و اهل سنت و نهادهایی همچون دانشگاه الازهر و نیز تعامل بیشتر با روحانیت مسیحیت و واتیکان نیاز دارد.»
ابوالحسن نواب رییس دانشگاه ادیان و مذاهب نیز در یاداشتی که به این مناسبت نوشته، آورده است: این دیدار با توجه به مقامی که آیت‌الله سیستانی در جهان دارند و به عنوان یک مدافع حقوق‌بشر شناخته می‌شوند، برای شخص پاپ که او نیز به عنوان چهره‌ای مدافع حقوق‌بشر شناخته می‌شود، اهمیت داشت و البته برای تشیع نیز که حقانیت خود را در صلح و تلاش برای رسیدن به آن به اثبات می‌رساند، برد و پیروزی بزرگی است.
مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق نیز به دنبال دیدار تاریخی پاپ فرانسیس و آیت الله سیستانی در بیانیه ای روز ششم مارس را به مناسبت این دیدار تاریخی، روز «ملی سازش و همزیستی» نامید. وی در صفحه توییتر خود نوشت: به مناسبت دیدار تاریخی بین دو قطب صلح و سازش، آیت الله سیستانی و پاپ فرانسیس و دیدار با رهبران مذهبی در شهر تاریخی اور، روز ششم مارس را هر سال، روز ملی سازش و همزیستی اعلام می کنیم.
گزارش: خاطره میرزا