جابجایی مرزهای هتاکی در صداوسیما

صدا و سیما سالهاست که وضعیت مطلوبی ندارد؛ رسانه‌ای که زمانی بنا بود همچون دانشگاهی عمومی باشد، به وضعیتی دچار شده که از طرفی مرجعیت رسانه‌ای خود را از دست داده و اعتماد چندانی به آن نیست و از طرف دیگر برنامه‌ها و افرادی که در این برنامه‌ها حضور دارند، چه به عنوان مجری و چه به عنوان مهمان، گهگاه چنان اشتباهات و سخنان خارج از عرف و اخلاقی دارند که با واکنش منفی مردم در شبکه‌های مجازی روبرو می‌شود. البته معمولا این توهین یا افتراها مربوط به یک طیف خاص می‌شود و بر همین اساس نمی‌توان آن را صرفا یک اتفاق نامید.
سابقه این قبیل سخنان به مناظره‌های انتخاباتی سال 1388 بر می‌گردد؛ زمانی که محمود احمدی نژاد با ادبیاتی سخیف، اتهاماتی را به بعضی از مسئولان از جمله مرحوم علی اکبر‌هاشمی رفسنجانی زد و متاسفانه صدا و سیما هیچ حقی برای آن افراد برای پاسخگویی به احمدی نژاد نداد. اگر چه سالها از آن داستان می‌گذرد و احمدی نژاد به مرور نشان داد که وقتی مجوز توهین پیدا کند، چندان خط قرمزی برای خود نمی‌شناسد، اما آن اتفاق در ذهن‌ها باقی ماند و یکی از نقاط تاریک صداوسیما را رقم زد.
این اتفاق به شکلهایی دیگر و در قالب برنامه‌ها، تحلیل‌ها و حتی مسابقات در طول این سالها ادامه یافته است و این رسانه هر وقت توانسته اتهامات و توهین‌هایی را به افراد مختلف وارد کرده است اما آنچه هفته گذشته اتفاق افتاد، جابجایی مرزهای هتاکی رد این رسانه بود. یک روحانی به نام احمد جهان بزرگی با ادبیاتی سخیف درباره مسئولان سخن گفت و آنها را به نشستن پای منقل متهم کرد و در ادامه سخنانی گفت تا به همه بفهماند این عبارات را درباره چه کس گفته است: «مسئولی که در خانه نشسته و شاید پای منقل هم باشد، جایی سر نمی‌زند و وزرایش نمی‌توانند با او تماس بگیرند، این مسئوله؟»
عبارات  به کار برده از سوی این فرد چنان زننده و سخیف بود که بلافاصله باعث واکنش‌های بسیار در فضای رسانه‌ای و مجازی شد. سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در توئیتی از سخنان این روحانی علیه رئیس‌جمهوری در صداوسیما انتقاد کرد و نوشت: ادبیات سخیف، توهین و افترا از همه بد است و در کسوت روحانیت، آن هم از رسانه ملی، بدتر! با سخنان غرض‌آلوده زاویه‌ها را بیشتر و دشمنان ایران را شادمان نکنیم.
علی ربیعی سخنگوی دولت نیز در واکنش به پخش برنامه‌ای حاوی توهین به رئیس جمهور، وزرای دولت و مسئولین کشور در صداوسیما در توییتر نوشت: وقتی کلیپی از یک برنامه تلویزیونی حاوی توهین به رئیس جمهور را دیدم،‌ نمی‌دانم چرا بی‌اختیار فراتر از آن توهین، حرمت‌ این کلمات به ذهنم خطور کرد: دهه فجر، ‫روحانیت، پژوهشگاه،  اندیشه اسلامی و صدا و سیما به منزله دانشگاه .
معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهوری نیز در حساب کاربری خود در توئیتر در واکنش به این سخنان نوشت: «‏آنچه در برنامه‌ای از شبکه چهار رخ داده، افتضاحی شرم‌آور است. بحث آزادی بیان نیست چون دیگر همه می‌دانند که نقد و اعتراض که هیچ، حتی با درشت‌گویی به رئیس‌جمهور هم ابدا عقوبتی در میان نخواهد بود؛ اما شوربختانه این بار بحث هرزگویی و فحاشی است.»
معاونت حقوقی ریاست جمهوری هم اعلام کرد به دنبال پخش صحبت‌های توهین آمیز نسبت به رئیس جمهور و وزرای دولت در یکی از برنامه‌های تلویزیونی صدا و سیما از این سازمان و کلیه عوامل پخش این برنامه شکایت خواهد کرد.
از سوی دیگر یکی از فعالان رسانه‌ای خبر داد که در پی این توهین چند تن از وزیران دولت اعلام کرده اند که اگر رئیس سازمان صداوسیما شخصا عذرخواهی رسمی نکند، در صورت حضور وی در جلسات هیات دولت ، در این جلسات حضور پیدا نمی‌کنند.
اگرچه این سخنان در شبکه چهار بیان شده بود که بیننده چندانی نداشت اما بازنشر آن باعث شد تا حتی مسئولان صدا و سیما هم متوجه آن شوند و سعی کنند تا با انتشار بیانیه ای از زیر بار مسئولیت این خطا بیرون روند. در این بیانبه آمده بود: «اتفاق ناخوشایندی که توسط مهمان برنامه زاویه و بر خلاف رویه این برنامه رخ داد، مخالف صریح فرمایشات رهبری مبنی بر حفظ حرمت مسئولین نظام بود و با سیاست‌های کلی #شبکه_چهار، مبنی بر توسعه ادب و آداب گفتگو، در تضاد کامل قرار داشت. به همین منظور شبکه چهار وظیفه خود می‌داند که از سخنان نادرست مهمان برنامه تبری جوید و صراحتاً آن را مخالف اهداف رسانه ملی و نیز شبکه چهار سیما در توسعه گفتگوی مومنانه، منصفانه و مودبانه می‌داند. امیدواریم دیگر شاهد چنین رفتارهایی از سوی مهمانان در برنامه‌های زنده نباشیم تا خدای ناکرده عرصه گفتگو تنگ‌تر نشود و شکافهای فکری و اجتماعی بیش از این نگردد.
در این میانه نکته مهم آنکه همان طور که بارها اعلام شده مسئولیت اظهار نظر مهمانان و کارشناسان برنامه زنده بر عهده خود آنهاست همان چیزی که مجری برنامه به درستی و صراحتا در پایان برنامه بر آن تاکید کرد و مدیران و برنامه سازان پیش از برنامه همواره کارشناسان را به اتقان در سخنان، رعایت انصاف، اخلاق، نقد سازنده و دلسوزانه توصیه کرده و می‌کنند. این صحبت‌ها نه تنها مورد تایید رسانه ملی نیست، بلکه آن را مغایر فضای نقد منصفانه و اخلاقی می‌داند. قطعا سخنان حجت‌الاسلام جهان‌بزرگی خلاف مصالح کشور و منویات رهبر انقلاب است و می‌بایست آن را جبران کنند تا ابزاری در دست دشمنان قسم خورده این نظام مقدس نشود.»
همچنین از آنجایی که فرد هتاک چندان شناخته شده نبود، این سوال برای مردم شکل گرفت که این فرد کیست که صداو سیما آنتن زنده خود را به وی داده است تا هر چه می‌خواهد بگوید. در رزومه منتشر شده از احمد جهان بزرگی ، وی به عنوان عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی معرفی شد بود اما این پژوهشگاه با انتشار بیانیه ای هر گونه ارتباط این فرد را با خود تکذیب کرد تا معلوم شود این عنوان هم جعلی است. این پژوهشگاه در نامه‌ای به رسانه‌ها نوشت: «  در پی حواشی ایجادشده از سوی میهمان ویژه برنامه زاویه حجت‌الاسلام والمسلمین احمد جهان‌بزرگی، متاسفانه در اقدامی غیرحرفه‌ای و به اشتباه، نسبت به سِمَت علمی نامبرده، جعل عنوان صورت گرفته و ایشان عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی معرفی شده‌اند، در حالی که هیچ‌گونه رابطه استخدامی با این مجموعه ندارند. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی که خود سال‌ها پایگاه رسمی برگزاری جلسات نقد و نظر علمی و محل تضارب آرا، به صورت اصولی و اخلاق‌مدارانه بوده است، ضمن ناشایست شمردن این اقدام خارج از دایره نقد عالمانه، با ارسال نامه‌ای رسمی از شبکه چهار سیما و سایر رسانه‌ها، حذف و اصلاح مطلب فوق را در تبیین عدم ارتباط فرد مذکور با این مجموعه علمی ارزشمند، مطالبه کرده است.»
 همچنین علی‌اکبر رشاد رئیس و موسس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در واکنش به سخنان فرد مزبور گفت: «افترا غیر از انتقاد است، انتقاد حق هرکسی است اما هیچ‌کس حق افترا بستن به غیر را ندارد حتی اگر طرف انتقاد منتقد کافر و منافق باشد، شرعا افترا بستن به اهل کفر و اصحاب نفاق هم حرام است. نباید انتقاد با انتقام خلط شود و نقد از نفی، ماهیتا و غایتا متفاوت است، غرض از نقد و انتقاد اصلاح و نهی از منکر است.»
وی افزود: «صداوسیما باید با تدابیر شایسته و تدوین شیوه‌نامه‌های مناسب و توجیه افرادی که این تریبون ملی را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد، از وقوع موارد دور از منطق و اخلاق در برنامه‌های خود پیشگیری کند تا هر از چندی شاهد رخدادهای دور از منطق و اخلاق و موازین شرعی در برنامه نباشیم.»

فخری سادات مسچی