کوه «سروش»، موش زایید!

پیام‌رسان سروش که از سال ۱۳۹۶ تاکنون تحت‌ حمایت‌های مادی و رسانه‌ای گسترده صداوسیما قرار داشت، علاوه بر آن، جهت گسترش فعالیت خود، وام ۵ میلیارد تومانی نیز از وزارت ارتباطات دریافت کرده بود و این‌گونه تبلیغ می‌شد که در کنار چند پیام‌رسان داخلی دیگر، جای تلگرام در ایران را می‌گیرد، از سوی سازمان صداوسیما روانه میز فروش شد! پیام‌رسان سروش، با این همه حمایت، در حالی نتوانست به هیچ‌یک از اهداف خود دست یابد و اکنون همه آرزوهای خود را از دست‌رفته می‌بیند که خردادماه امسال در واکنش به یک گزارش و اینفوگرافی مردم‌سالاری آنلاین، ادعا کرده بود که ۱۴ میلیون کاربر دارد! این گزارش را تا انتها بخوانید تا پی ببرید که چگونه کوه سروش، موش زایید؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، حمایت گسترده از پیام‌رسان سروش همزمان با اعمال محدودیت‌ها بر فعالیت پیام‌رسان تلگرام در ایران آغاز شد. در بحبوبه اعتراضات دی‌ماه ۹۶، تلگرام در ایران به‌طور موقت فیلتر شد و سپس در اردیبهشت سال ۹۷، دوره فیلترینگ «دائم» تلگرام که تا امروز نیر ادامه داشته است، آغاز شد.
در اسفند سال ۹۶، پیام‌رسان سروش که متعلق به سازمان صداوسیما است و در آن زمان، گزینه نخست جایگزینی تلگرام بود، موفق به دریافت وام ۵ میلیارد تومانی از وزارت ارتباطات شد.
گمان می‌رفت که با فیلترینگ تلگرام و تبلیغات گسترده و حمایت مادی از پیام‌رسان‌های داخلی، کوچ اجباری ده‌ها میلیون کاربر ایرانی تلگرام به پیام‌رسان‌های داخلی، خصوصاً پیام‌رسان سروش، صورت می‌گیرد. با این حال، هیچ چیز طبق پیش‌بینی‌ها پیش نرفت و همچنان اکثریت کاربران ایرانی تلگرام ترجیح دادند که رنج یافتن و استفاده از فیلترشکن را بر خود هموار کنند اما به سراغ پیام‌رسان سروش نروند.
 
راهی که به فروش پیام‌رسان مغلوب منجر شد
در کنار حمایت‌های مادی، دو مزیت برای پیام‌رسان سروش ایجاد شد که گمان رفت به نقطه جهش این پیام‌رسان تبدیل شود. اولین مزیت، با فیلترینگ اجباری تلگرام ایجاد شد! امروزه تصور فضای مجازی بدون استفاده از پیام‌رسان امکان‌پذیر نیست. تلگرام روزی که در ایران فیلتر شد، بیش از ۴۰ میلیون کاربر داشت و کسانی که حامی فیلترینگ تلگرام بودند گمان می‌کردند که انبوهی از این ۴۰ میلیون کاربر، به مهم‌ترین سرمایه پیام‌رسان سروش تبدیل می‌شوند. مزیت دوم، تبلیغات گسترده‌ای بود صداوسیما، یعنی مالک پیام‌رسان سروش، برای این اپلیکیشن انجام می‌داد.
برنامه‌های مختلف صداوسیما، کانال‌های خود در پیام‌رسان سروش را بی‌وقفه تبلیغ می‌کردند. اگرچه بسیاری از این برنامه‌ها، برنامه‌های پرمخاطبی بودند و هستند، اما با این تبلیغات عظیم نیز پیام‌رسان سروش نتوانست دل کاربران ایرانی به دست آورد و به پیام‌رسان محبوب آن‌ها تبدیل شود.
برآوردها نشان می‌دهد که در حال حاضر، تلگرام همچنان در ایران بیش از ۴۰ میلیون کاربر دارد. رسانه‌های مختلف، از جمله رسانه‌هایی نظیر خبرگزاری فارس که سرسختانه طرفدار فیلترینگ تلگرام بودند، پس از دوره نسبتاً کوتاهی مجدداً فعالیت خود در تلگرام را از سرگرفتند تا نشان دهند که مدافعان فیلترینگ تلگرام نیز به این باور رسیده‌اند که فیلترینگ شکست خورده است.
مزایده پیام‌رسان سروش از جانب صداوسیما را باید آخرین پرده از شکست سیاست فیلترینگ تلگرام دانست. هیچ رسانه‌ای به اندازه صداوسیما از فیلترینگ تلگرام دفاع نکرد و هیچ اپلیکیشنی نیز در برنامه‌های صداوسیما به اندازه پیام‌رسان سروش، تبلیغ نشده است.
سازمان صداوسیما اکنون آگهی مزایده پیام‌رسان سروش را منتشر کرده و میزان تضمین شرکت در این مزایده، ۱ میلیارد و ۹۸۰ میلیون تومان عنوان شده است. در این آگهی، قیمت پایه مزایده درج نشده و از شرکت‌کنندگان خواسته شده که تا ۲۸ اسفند، پیشنهادهای خود را به سازمان صداوسیما ارسال کنند. باید دید خریدار احتمالی چه شخص یا نهادی خواهد بود و با چه قیمتی این پیام‌رسان را خواهد خرید؟ البته اگر اطلاع‌رسانی شفاف در مورد قیمت و برنده مزاید صورت گیرد! مزایده پیام‌رسان سروش نشان می‌دهد که ادعاهایی نظیر جایگزینی تلگرام دیگر برای صاحب این پیام‌رسان هم معنایی ندارد. پیام این مزایده از دریچه چشم سازمان صداوسیما این است: پیام‌رسان سروش اکنون برای مالک‌اش یک دارایی است که ارزش نگهداری و توسعه ندارد و اگر ارزشی داشته باشد در فروش آن است. این مزایده اما پیام بزرگ‌تری نیز دارد و آن، این است که افکار کاربران در فضای مجازی را نمی‌توان با فیلترینگ مدیریت کرد. فیلترینگ ابزاری برای تعیین ذائقه کاربران در فضای مجازی نیست. ده‌ها میلیون کاربر تلگرام در این پیام‌رسان ماندند و نه فیلترینگ و نه تبلیغات گسترده برای پیام‌رسان سروش نتوانست مانع از استفاده آن‌ها از تلگرام شود.