چالش های هویت چندگانه ایرانیان

هفتم آبانماه  به عنوان بزرگداشت پادشاه ایرانی کوروش کبیر، از سوی جمعی از ایرانیان روز کوروش نامگذاری شده است. گرچه این مناسبت بصورت رسمی در تقویم ایرانیان ثبت نشده است ولی هواداران کوروش به مناسبت این روز در کنار آرامگاه وی در پاسارگارد دور هم جمع شده و این روز را جشن می گرفتند. در این ایام جمع شدن در کنار مقبره کوروش و ممانعت نیروهای انتظامی به چالشی در شبکه های اجتماعی تبدیل می شود همچنین برجسته شدن دوگانه ایرانیت و اسلامیت موضوع داغ رسانه ها است و صاحبان اندیشه و قلم به تبیین و بررسی هویت ملی چندگانه ایرانی می پردازند. گذشته از رویدادهای برونی حقیقتا موضوع هویت چندگانه ایرانیان یکی از مباحث بنیادینی است که چالشهای بزرگی در فرهنگ و سیاست ایجاد کرده است و باید به طور قطعی و روشن این موضوع حیاتی حل وفصل شود.
ایرانیان به سبب ویژگی های ملی همچون خونگرمی، وسعت روحیه و تعامل توانسته اند در هجوم و مواجهه با فرهنگ های بیگانه، قدرت تاثیر پذیری و تاثیرگذاری اعجاب آوری را به نمایش بگذارند و در بعضی امور در جذب و دفع مولفه های فرهنگی افراط و تفریط دارند. به همین سبب فرهنگ ایرانیان از سه گانه فرهنگ ایرانی،اسلامی و مدرن شکل یافته است و این سه گانه در هم تنیده جداشدنی نیست. در هریک از این عناصر سه گانه فرهنگ مولفه های مفید و متعالی یا سنتهای نا سالم وجود دارد که با درایت و هوشیاری باید به اصلاح و پیرایش آن پرداخت. مقوله فرهنگ و فرهنگ سازی امری غامض و پیچیده است و اصلاح امور فرهنگی به برنامه های دراز مدت و کارشناسانه نیاز دارد. دولت و حکومت به لحاظ تداخل امور سیاسی هرگز نمی تواند به تنهایی اصلاح گر فرهنگ باشد و تغییرات حوزه فرهنگ باید توسط نخبگان فرهنگی و نهادهای تخصصی فرهنگ، معماری و هدایت شود.
هویت، امری سیال و جاری، فراتر از گرایش، سنت و مذهب است. هویت ملی عامل اصلی زندگی اجتماعی و وحدت ملی  است. هویت ملی ملتها بر اثر تحولاتی همچون جنگ، مبادله، توسعه و مهاجرت تغییر می کند. هویت ملی هر اجتماعی به عوامل مختلفی از تاریخ و سنت گذشته و عناصری که در هر دوره زمانی بر فرهنگ بومی بار شده پیوند دارد و این ارزشها و نمادها دائم در حال تغییر و تحول است.  لذا چنانچه بخواهیم به موضوع هویت، نگاهی سطحی و تک بعدی داشته باشیم و با گرایشات شخصی بخشی از حقایق فرهنگی را نادیده بگیریم در حقیقت به خود سانسوری و تقلیل هویت به سنت و رسوم دچار شده ایم.
در دوره معاصر همیشه نخبگان و حکومت ها برای حل مشکل هویت ایرانی یا چندگانگی هویت فرهنگی به تجویزهای تک بعدی و یکتا نگری پرداخته اند. منورالفکران دوره قاجار که آرزو داشتند سر تا پا غربی شوند تا پادشاهان پهلوی که با نادیده گرفتن گرایشات عمیق مذهبی مردم اصرار داشتند فرهنگ ایران باستان را بعنوان ایدئولوژی غالب ترویج دهند تا دوره کنونی که عده ای از افراد تلاش می کنند فقط به اسلامی شدن همه امور و در حلقه ای تنگ تر ترویج حداکثری تشیع گرایی در سطح فرو ملی و فراملی می اندیشند جملگی از نمونه یکتا نگری در مقوله هویت و فرهنگ است.
تعین و تعیین کنندگی گرایشات فرهنگی، سلیقه گرایی و یک جانبه گرایی در این امر مسلما مخالفتهایی را به همراه دارد و موجب شکاف اجتماعی شده، وحدت ملی و همبستگی ملی را به مخاطره می اندازد. همچنین برجسته شدن بخشی از مولفه های فرهنگ و حذف ابعاد دیگر شرایط بی تعادلی و نقصان در هویت ایجاد می کند و جامعه را به انفعال و واکنش هدایت کرده، در شرایط ناپایدار به بحران اجتماعی تبدیل خواهد شد. لذا شایسته است برای پایداری ایران و افزایش سرمایه اجتماعی، نخبگان فرهنگی و حاکمان سیاسی در مقوله هویت ملی جامع نگر باشند.