افتتاح رینگ گردشگری شرق طهران

رینگ گردشگری «دروازه دولاب» یا «دارالمومنین شهر طهران» با معرفی آرامستان روس‌ها، لهستانی‌ها و ارامنه، یکی از مسجدهای قدیمی پایتخت و خانه وثوق‌الدوله یا لوکیشن فیلم شهرزاد درحالی افتتاح شد که دیدن این آثار در حالت عادی برای گردشگران ایرانی و خارجی امکان‌پذیر نیست.
به گزارش ایسنا، این مسیر گردشگری که امروز با حضور دو نفر از اعضای شورای شهر تهران معرفی شد، در محله تاریخی «دروازه دولاب» قرار دارد، دروازه‌ای که دیگر وجود خارجی ندارد.
مسیر گردشگری دارالمونین که نامگذاری آن متاثر از بافت مذهبی این منطقه کهن در تهران است، از محله «قیاسی» با بازدید از مسجد قدیمی «زیر بازارچه» با نام امروزی «بقیه‌الله» آغاز می‌شود. مسجدی که متولی متعصب آن قدمتش را تا یک هزار سال پیش تخمین می‌زند و یکی از مکان‌های متبرک به حضور امام رضا (ع) می‌داند.
مسجد را نمی‌دهیم که موزه کنند
متولی مسجد در بازدیدی که با حضور حسن خلیل‌آبادی و حجت نظری اعضای شورای شهر تهران همرا بود، از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شکوه کرد که برای گمانه‌زنی سن تاریخی مسجد آمده‌اند اما اعتباری برای احیای آن نداده‌اند.
او با این باور که سازمان میراث فرهنگی می‌خواهد این مسجد قدیمی را به سرانجام مسجد شاه دچار و به موزه تبدیل کند، توضیح داد که بودجه این مسجد وقفی کاملا مردمی تامین می‌شود. سازمان میراث فرهنگی تامین بودجه مشروط به واگذاری بنا را دارد که هیات امنای مسجد تا به حال در برابر این خواسته مقاومت نشان داده است.

شهرام شهریار سفرنویس و مجری تورهای تهران اما درباره قدمت این مسجد توضیح داد که با بررسی تنور داخل مسجد قدمت «بنا» به دوره قاجار رسیده است، اما ترانشه‌های کارشناسان میراث فرهنگی به شن و ماسه‌هایی رسیده که قدمت این مسجد را به دوره ایلخانی تشبیه می‌کند. علاوه بر این سکه‌ای در این مسجد یافت شده که به دوره صفوی مربوط است. قناتی هم در مسجد یافت شده که به رشته قنات‌های محله دروازه دولاب مرتبط است.
بنا بر اعلام شهرداری منطقه ۱۴ که این مسیر گردشگری را تعریف کرده است، مسجد زیر بازارچه در فهرست میراث ملی ثبت شده، اما در حریم آن ساخت و سازهای زیادی انجام شده است. دیوارهای داخلی مسجد نیز طبله کرده و رطوبت در دیوارهای بیرونی آن نمود دارد. پیرایش مسجد نیز از نظر بصری بهم ریختگی دارد که قدمت اثر را محفوظ کرده است. متولی به اعضای شوراری شهر تاکید کرد که مسجد به مرمت فوری نیاز دارد اما بودجه‌ای برای آن وجود ندارد و بودجه مشروط میراث فرهنگی را هم نمی‌خواهد.
مسجد «زیر بازارچه» محل  منبر رفتن حاج اسماعیل دولابی ـ عارف شیعی ـ بوده است.
درِ این مجسد به روی عموم مردم باز است و ورود به آن به هماهنگی نیازی ندارد، هرچند که مثل تمام مساجد شیعی قسمت بانوان از آقایان جدا است.
زورخانه قدیمی طهران با چنگ و دندان نگه داشته شده تا پاساژ نشود
«زورخانه شیر» دومین مقصد گردشگری در محله دروازه دولاب است. زورخانه‌ای که ۵۰ سال است در خیابان نبرد شمالی برپا شده است، هرچند چهار نسل از پایه‌گذاران آن به مدت ۱۱۰ سال بی‌وقفه این وروزش باستانی را که ثبت ملی هم شده است، حفظ کرده‌اند.
ورود به زورخانه شیر در حالت عادی برای خانم‌ها ممنوع است، اما مرشد علی‌اکبر طاهری، نسل جهارم از صاحبان این زورخانه می‌گوید که با هماهنگی امکان حضور بانوان و گردشگران خارجی و داخلی امکان‌پذیر است.

روزخانه با تصاویری از رزم‌های شاهنامه و پهلوانان ایران، کباده، میل‌ها، چلچراغ‌ها و فرش‌های دست‌باف آرایش شده است. مرشد طاهری تعریف کرد که زورخانه شیر را ۱۱۰ سال پیش در محله نیکنام (خوکدانی سابق) در «آب‌انبار صوفی» راه‌اندازی کرده بودند، بعد مکان آن به محله چهارصد دستگاه منتقل شد و بعد هم میثاق احمدیه و دست‌آخر هم نبرد شمالی. اما همه این سال‌ها بی‌وقفه به کار خود ادامه داده است.
او گفت که پیشنهادهای میلیاردی دریافت کرده برای این‌که ساختمان زورخانه را واگذار کند تا به پاساژی ۶ طبقه تبدیل شود ولی تا به حال اجازه این کار را نداده است.
مرشد که دارای گواهینامه درس مرشدی از فدراسیون ورزش‌های باستانی و پهلوانی کشور است گفت: این زورخانه را با چنگ و دندان تا به حال حفظ کرده‌ام و اجازه نمی‌دهم حتی عکس یکی از پهلوان‌ها را پایین بیاورند چه برسد که ساختمان آن را بفروشم.
او از شورای شهر خواست که برای حفظ زورخانه شیر که از جمله قدیمی‌ترین زورخانه‌های فعال تهران است، کمک کنند.
قبرستان‌هایی درحال خشک شدن
آرامستان ارامنه، آشوری‌ها، روس‌ها و لهستانی‌ها معروف به «گوستان دولاب» در دل پایتخت امروزی ایران است که دیگر اجازه کفن و دفن در آن‌ها را نمی‌دهند. درِ این آرامستان‌ها به روی مردم عادی تقریبا همیشه بسته است مگر آن‌که با تورهای خاصی وارد این محوطه‌ها شد.
فضای سبز این آرامستان‌ها روبه خشکی رفته و سنگ بنای بخش‌های قدیمی بر اثر مراقبت ضعیف، فرسوده و تقریبا تخریب شده است. از انجا که تردد به داخل این آرامستان‌ها براحتی امکان‌پذیر نیست افراد کمی از وضعیت نگهداری داخل آن نیز اطلاع دارند. افتتاح این مسیر گردشگری بهانه‌ای برای ورود به داخل آرامستان‌ها شد اما بازدید اعضای شورای شهر حتی با بیان یک وعده دلخوش‌کننده نیز همراه نبود.
آرمان استپانیان ـ عکاس و گرافیست ایرانی ـ که در بخش بازدید از آرامستان‌ها حضور داشت، با اشاره به این‌که نخستین نمایشگاهش در خارج از کشور با موضوع سنگ قبرهای این چهار آرامستان بوده است، گفت: زمان مدیریت آقای کرباسچی در شهرداری تهران و در جریان اجرای پروژه احداث اتوبان آهنگ، قرار بود بخش‌هایی از آرامستان روس‌ها و ارامنه، تخریب شود که با همکاری سفارت روسیه در ایران از تخریب آن جلوگیری شد.
او ادامه داد: این قبرستان با توجه به شخصیت‌هایی که در آن آرام گرفته‌اند، ارزش تاریخی بسیاری دارد، سفیر روسیه حتی گفت جمعی از ارتش سرخ در آن دفن شده‌اند و اجازه نمی‌دهیم این گورستان را تخریب کنند. از شهرداری و شورای شهر تهران هم می‌خواهیم از این چهار قبرستان تاریخی که هویتی جهانی دارند و فقط به ایران تعلق ندارند، نگهداری کنند.

شهرام شهریار که گاهی تور آرامستان‌گردی در تهران اجرا می‌کند، گوشه‌ای از داستان آرامستان لهستانی‌هایی را که با آزادی از اردوگاه‌های کار اجباری استالین در سیبری و قیرقیزستان در حال بازگشت به اروپا بودند اما هزاران نفر از آن‌ها در شهرهای تهران، همدان و خرمشهر ماندند، تعریف کرد.
در این آرامستان حدود ۱۹۰۰ شهروند لهستانی به خاک سپرده شده‌اند که شماری از آن‌ها نظامیان لسهتانی در جنگ جهانی دوم بودند. تمام مدفون شدگان بخش لهستانی‌ها بر اثر ابتلا به بیماری‌های واگیرداری همچون تیفوس جان خود را از دست دادند.
در این قبرستان اوانس اوگانیانس ـ نخستین کارگردان سینمای ایران ـ، آنتوان سوروگین ـ  عکاس گرجی و روس‌تبار دوره قاجار، نیکلای مارکف ـ معمار روس‌تبار ـ، آلفرد ژان باتیست لومر ـ موسیقی‌دان نظامی فرانسوی در زمان ناصرالیدن شاه ـ کنت دومونت فرت ـ اولین رییس پلیس ایران ـ به خاک سپرده شده‌اند.
کسی درِ خانه «شهرزاد» را باز نمی‌کند
کوشک «وثوق‌الدوله» ساختمانی یکصدساله که به میرزاحسن‌خان معروف به وثوق‌الدوله، نخست‌وزیر ناصرالدین شاه تعلق داشت و تا پیش از سریال «شهرزاد» عمارتی مهجور بود، از دیگر آثار محله قدیمی دروازه دولاب است که درهای آن به روی همگان بسته است و برای ورود به این عمارت باید مسؤولان با بنیاد مستضعفان ـ مالک کنونی عمارت ـ نامه‌نگاری کنند، با این حال نام خانه در فهرست جاذبه‌های گردشگری این مسیر قرار گرفته است.
ایستگاه آخر این رینگ گردشگری در خانه دکتر معین است، محقق و پدیدآورنده لغتنامه‌های فارسی «فرهنگ معین» که در همسایگی محمدعلی امیرمجاهد ـ شاعر و تصنیف‌ساز و پدر همسر معین بود که بعدها باهم ادغام شد و شهداری در سال ۸۳ آن را تملک کرد و اکنون موزه و محلی برای محافل ادبی و موسیقی شده است.
این خانه که لوکیشن سریال‌های شهرزاد و سرزمین کهن نیز بوده، در کنار مسجد زیربازارچه شاید تنها جاذبه‌های این مسیر گردشگری باشند که ورود به آن‌ها به هماهنگی نیاز ندارد و آزاد است.

سیف ـ رییس ستاد گردشگری شهرداری ـ درباره علت تعریف مسیر گردشگری با معرفی جاذبه‌هایی با محدودیت بازدید، به ایسنا گفت: این تور با حضور خبرنگارها اجرا شد تا با فشار افکار عمومی و اصحاب رسانه‌ها باعث شود این فضاها آزاد شود و از حالت مظلومیت خارج شود. می‌خواهیم به نقطه‌ای برسیم که دیدن این جاذبه‌ها با همکاری همه نهادها و دستگاه‌ها برای همه مردم امکان‌پذیر شود.
تجلیل از معمار وزرشگاه تختی
در پایان رونمایی از این مسیر گردشگری، اعضای شورای شهر و شهرداری منطقه ۱۴ از جهانگیر درویش، معار برجسته ایرانی که ورزشگاه تختی از ماندگارترین آثار او به شمار می‌آید با اهدای مدال افتخار امیرمجاهد تجلیل شد.
جهانگیر درویش که سال‌های زیادی است در وطن زندگی نمی‌کند از این فرصت استفاده کرد و با تعریف خاطراتی از معماری ورزشگاه تختی که در زمان ساخت هیچ‌کس به اجرای آن ایمان نداشت، گفت: این ورزشگاه با آدم‌های معمولی ساخته شد. ۵۳ سال از احداث آن گذشته و هنوز می‌شنوم که می‌گویند نگهداری آن هزینه‌ای برنداشته است.

او که یکی از معماران برتر در عرصه‌های بین‌المللی شناخته می‌شود، روایت کرد که تمایل برای ساختن این ورزشگاه توسط معماران آلمانی بسیار زیاد بود. حتی یک شام دادند که نظر من را تغییر دهند. وقتی هم که مناقصه عمومی برگزار شد، شخص که برنده شده بود هیچ نمی‌دانست، با این حال ما این ورزشگاه را ساختیم.
او از ریزه‌کاری‌هایی که در ساخت این بنا به کار رفته سخن گفت و بیان کرد: من سال‌هاست در خارج از کشور زندگی می‌کنم اما به این خاک تعلق دارم و نمی‌توانم آن را فراموش کنم.
«سعداله خان درویش» از مجاهدین نهضت جنگل، پدر جهانگیر درویش بود. در کارنامه این معمار برجسته، ساختمان تلویزیون تهران‌، ساختمان تلویزیون بندرعباس‌، ساختمان تلویزیون شیراز و مرکز تلویزیون ارومیه مشاهده می‌شود، همچنین ساخت سقف نازک بتنی برای ساختمان مرسدس بنز را نیز بر عهده داشته است.
روزنه‌ای برای موزه ایران درودی
درویش همچنین که جزو هیات مدیره بنیاد ایران درودی است از فرصت حضور اعضای شورای شهر استفاده کرد و خواست که برای راه اندازی موزه ایران درودی که وعده‌ها وقول‌های زیادی برای آن داده شده است، با توجه به وضعیت جسمی این بانوی نقاش سریع‌تر اقدام کنند.
حسن خلیل‌آبادی ـ عضو شورای شهر تهران ـ اساسنامه بنیاد ایران درودی را که اختیار گسترده‌ای به اعضای هیات مدیره را داده است از جمله موانع اقدام شهرداری برای اهدای زمین مورد نیاز این موزه ذکر کرد و افزود: اگر در این اساسنامه اصلاحاتی در زمینه واگذاری ملک، زمین و تابلوهای نقاشی خانم ایران درودی صورت گیرد می‌توان مشکل قانونی واگذاری زمین شهرداری به موزه ایران درودی را حل کرد.