آمار نخبگانی که به کشور بازگشتند

رئیس مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری از بازگشت ۹۷۰ ایرانی فارغ‌التحصیل از ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا به کشور خبر داد و گفت: با توجه به اهمیت موضوع در بودجه سال ۹۷ بودجه‌ای برای این امر در نظر گرفته شده است.
به گزارش ایسنا، علی مرتضی بیرنگ با اشاره به روند مهاجرت در کشورهایی چون چین، کره و هند، گفت: در حال حاضر کشور چین ۳۵۰ هزار دانشجو در آمریکا دارد، ضمن آنکه کشورهایی چون هند و کره دارای آمار بالای دانشجویان در کشورهای توسعه‌یافته مانند آمریکا هستند، ولی اکثر آنها بعد از فارغ‌التحصیلی به کشور خود باز می‌گردند.
وی ادامه داد: بر این اساس ما مطالعات وسیعی در برنامه‌های بازگشت دانشجویان این کشورها انجام دادیم و بر اساس تجربیات این کشورها و واقعیت‌های کشور، برنامه‌ "همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور" را تدوین کردیم.
بیرنگ با بیان اینکه تصور ما بر این بود که این برنامه تا حدی می‌تواند به ما در بازگشت دانشجویان به کشور پس از فارغ التحصیلی کمک کند، خاطرنشان کرد: ولی باید این موضوع را مد نظر قرار داد که صرفا با یک برنامه نمی‌توان کسی را مجاب کرد که به کشور بازگردد و به عوامل دیگری مانند مسایل خانوادگی و "عرق ملی" بستگی دارد.
وی برنامه همکاری با محققان و کارآفرینان مقیم خارج را عاملی برای دلگرمی بیشتر دانشجویانی دانست که به بازگشت فکر می‌کنند و یا افرادی که باز می‌گردند سریع‌تر به چرخه خدمت و اثرگذاری وارد شوند.
رییس مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری خاطر نشان کرد: اگر پلت‌فرمی در این زمینه نباشد، این افراد بعد از یکی دو سال معطل ماندن، از فضای تحقیقاتی خود دور می‌شوند.
بیرنگ با بیان اینکه این برنامه در اسفند سال ۸۳ اجرایی شد، خاطر نشان کرد: در این طرح اعلام کردیم فارغ‌التحصیلان ۴۰۰ دانشگاه اول دنیا می‌توانند درخواست خود را ارائه دهند و از تسهیلات آن استفاده کنند.
قائم مقام در امور بین‌الملل معاونت علمی‌وفناوری ریاست جمهوری با تاکید بر اینکه در آن سال تعداد ۱۲۶ نفر در قالب این برنامه به کشور بازگشتند، اظهار کرد: این تعداد بیش از انتظارات ما بود و در سال دوم اجرای این طرح تعداد ۴۵۰ نفر به کشور بازگشتند.
وی اضافه کرد: در چنین شرایطی ما مشاهد کردیم با توجه به محدودیت منابع مالی و مشکلات موجود،‌ اگر با این روند، بازگشت این افراد به کشور پیش می‌رفت، در سال ۸۶ تعداد هزار نفر از این افراد به ایران باز می‌گشتند که در این صورت ما نمی‌توانستیم اجرای این برنامه را ادامه دهیم.
بیرنگ خاطر نشان کرد: از این رو سختگیری‌ها را در این زمینه بیشتر و اعلام کردیم به جای ۴۰۰ دانشگاه اول دنیا تنها فارغ‌التحصیلان ۱۰۰ دانشگاه اول دنیا می‌توانند از تسهیلات این طرح استفاده کنند. از سال گذشته که این تغییر اعمال شد، حدود ۳۰۰ نفر به کشور بازگشتند.
وی با بیان اینکه تاکنون ۹۷۰ نفر در قالب این برنامه در ۳ سال گذشته به کشور بازگشته‌اند، ادامه داد: ۱۱۸ نفر از این افراد فارغ‌التحصیلان ۲۰ دانشگاه اول دنیا چون هاروارد، استنفورد، MIT، کلتک و پرینستون هستند و برای هر کدام آنها چندین میلیون دلار سرمایه‌گذاری شده است.
حمایت از استارتاپ‌های ایرانی بازگشته به کشور
وی با بیان اینکه برخی از فارغ‌التحصیلان تجربیات خوبی در زمینه راه‌اندازی استارتاپ‌ها در حوزه‌های "های‌تک" داشتند، خاطر نشان کرد: از این رو ما پلت‌فرمی ایجاد کردیم تا این افراد در کشور شرکت‌های استارتاپی خود را راه‌اندازی کنند و فرآیند دانش‌بنیانی خود را بگذرانند.
بیرنگ اضافه کرد: با ایجاد زیرساخت‌های لازم حدود ۶۰ استارتاپ توسط این افراد راه‌اندازی شده است و در حال حاضر استارتاپی ایجاد شده که حدود ۳۰ نفر از این افراد در آن مشغول به فعالیت هستند.
وی اضافه کرد: در سال جاری تا جایی که ممکن است بخش خصوصی را وارد این برنامه می‌کنیم؛ چراکه شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها مایل هستند که این افراد را به آنها معرفی کنیم و آنها اقدام به جذب این افراد کنند.

چالش‌های اصلی بازگرداندن فارغ التحصیلان ایرانی به کشور
وی با تاکید بر اینکه در این برنامه ۹۷۰ نفر به طور کامل به کشور بازگشتند، خاطر نشان کرد: در این برنامه ما بر اساس مدلی که آنها می‌خواستند با کشور همکاری داشته باشند زیر ساخت‌هایی را فراهم کردیم، به گونه‌ای که حتی برای افراد جهت برگزاری کارگاه آموزشی، ارائه سخنرانی و یا به عنوان استاد مدعو برنامه‌هایی را تدوین کردیم.
بیرنگ با بیان اینکه اگر برنامه‌های ما نبود، این افراد به کشور باز نمی‌گشتند، یادآور شد: تا زمانی که مدرک این افراد تایید نشود و یا دوره خدمت نظام وظیفه را نگذرانده باشند، در جایی نمی‌توانند استخدام شوند و حتی بعد از انجام این اقدامات، در فرآیند جذب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار می‌گیرند و در نهایت مشاهده می‌کنیم که فرد بین یک تا چند سال از فعالیت‌های علمی، تحقیقاتی و اقتصادی محروم می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه برنامه ما به صورتی است که همه امور مربوط به فعالیت و اشتغال این افراد از روز اولی که به کشور باز می‌گردند، پیگیری شده است، ادامه داد: از ماه اول فعالیت این افراد گرنت پژوهشی، بیمه، حقوق و خدمت نظام وظیفه آنها پیگیری شده است و همه دغدغه‌هایی که این افراد دارند، حل شده است.
این مقام مسوول خاطرنشان کرد: با این اقدامات فرد زمان کافی دارد تا تیم خود را تشکیل دهد، مدرک تحصیلی آنها تایید شود، توانمندی‌های خود را اثبات کند و دوره خدمت نظام وظیفه خود را طی کند.
بیرنگ چالش اصلی تاخیر در بازگرداندن دانشجویان به کشور را ابهامات در زمینه نظام وظیفه، جذب و تایید مدرک دانست و گفت: این برنامه این چالش‌ها را حل کرده است، به گونه‌ای که قبل از بازگشت این افراد به کشور درخواست خود را ارائه می‌دهند و در مدت ۲۵ روز درخواست‌های آنها بررسی می‌شود و بعد از بازگشت به کشور از تسهیلات این طرح می‌توانند بهره مند شوند.

حمایت دولت و مجلس از طرح بازگرداندن فارغ‌التحصیلان به کشور
رئیس مرکز تعاملات بین المللی علم و فناوری با اشاره به نوسانات اقتصادی و سیاسی کشور با بیان اینکه این امر یکی از دغدغه‌های ما بوده است، گفت: زمانی که این طرح را آغاز کردیم، با این سوال مواجه بودیم که آیا این برنامه ادامه می‌یابد یا خیر؛ ولی امروز این برنامه در دولت و مجلس به یک مطالبه تبدیل شده است.
وی با بیان اینکه گزارشی از روند بازگشت فارغ‌التحصیلان به کشور از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس ارائه شده است، ادامه داد: علاوه بر آن برای اولین بار در سال جاری ردیف بودجه‌ای برای مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری در نظر گرفته شده است و هر چند عددی که برای این منظور در نظر گرفته شده، از عددی که معاونت علمی در نظر گرفته، کمتر است؛ ولی گام بسیار مهمی بود که در بودجه سال ۹۷ بودجه‌ای از سوی دولت برای بازگشت فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های خارج از کشور در نظر گرفته شده است.