ناکامی در 'ببر آوری' برای جنگلهای مازندران

طرح احیاء و تکثیر ببر مازندران به همان سرعتی که در واخر دهه 80 مطرح شده بود ، به علت نداشتن پشتوانه علمی و تحقیقاتی با همان سرعت هم فراموش شد و تنها دستاورد آن برای مازنی ها ساخت 2 سایت بلااستفاده در دو نقطه استان بوده است .
به گزارش خبرنگار ایرنا ، کارشناسان محیط زیست و جانور شناسان مهم ترین مشکل این طرح بی سرانجام را نبود سابقه پژوهشی در باره چرایی انقراض نسل ببر مازندران می دانند و بر این اعتقادند که حتی اگر این طرح با سماجت هم دنبال می شد باز برای مازنی ها و جنگل مازندران ' ببر آور ' نبود .
آخرین بازمانده ببر مازندران ، بر اساس روایت های رسمی در سال 1337 توسط یک شکارچی ترکمن در جنگل های گلستان شکار شد و پس از آن دیگر کسی نشانی از این گربه سان در هیچ یک از مناطق شمال کشور ندیده است .
آنچه از ببر مازندران و در باره ویژگی ها آن در دست است تنها یک نقاشی و دو تخته پوست است که یکی در موزه حیات وحش دارآباد و دیگری در موزه تنوع زیستی سازمان محیط زیست نگهداری می شود .
طرح احیا و تکثیر این گونه منقرض شده گربه سان پس از آن در ایران مطرح شد که گروهی از محققان در سال 2009 با انتشار نتایج یک تحقیق مدعی شدند که تفاوت ژنتیکی اندکی میان ببر هیرکانی یا همان ببر مازندران و ببر سیبری وجود دارد و هر دو از یک زیرگونه محسوب می شوند.
بر اساس این مطالعه ، جد مشترک این دو نوع ببر در زمانی کمتر از 10 هزار سال پیش از شرق چین از طریق مسیر گانسو - جاده ابریشم وارد آسیای میانه شد و سپس گروهی که به ببر سیبری تبدیل شدند، به سوی شرق دور روسیه حرکت کردند در حالی که در گذشته ها در سرزمینی که از آناتولی تا شرق سیبری ادامه یافت و به هم متصل بود، زندگی می کردند.
به اعتقاد این محققان ، فعالیت های انسانی به مرور باعث جدایی محل زندگی ببرهای هیرکانی و سیبری شد و تفاوت های اندک هم از همین ناحیه در آنها ایجاد شده است .
** 2 سایت بلااستفاده
سازمان حفاظت محیط زیست کشور در همان زمانی که نتیجه این تحقیق منتشر شد ، طرح احیا و تکثیر ببر مازندران را با استفاده از عموزاده های ساکن سیبری آنها در دستور کار قرار داد و برای اجرای این طرح علاوه بر ایجاد یک سایت در منطقه ' میان قلعه ' شبه جزیره میانکاله در شرق مازندران ، یک مرکز قرنطینه هم در پناهگاه حیات وحش ' سمسکنده ' در شهرستان میاندرود واقع در شرق شهر ساری راه اندازی کرد.
اگر چه بر اساس گزارش های رسمی در بحبوحه اجرای طرح تکثیر این گربه سان در دولت نهم 2 قلاده ببر از سیبری وارد کشور شد تا جایگزین ببر مازندران شوند ، ولی گزارش محیط زیست مازندران نشان می دهد که این ببرها عاقبت به خیر نشدند برای این که ببر نر بر اثر بیماری جان باخت و ببر ماده هم به پارک ارم تهران سپرده شد تا شاید وقتی دیگر ...
** احیاء ببر مازندران نیازمند تحقیقات
رئیس اداره حیات وحش محیط زیست مازندران معتقد است که پیش از اجرای طرح احیای ببر مازندران ، باید دلیل انقراض این گربه سان بررسی شود.
کوروس ربیعی روز دوشنبه همزمان با روز جهانی ببر به خبرنگار ایرنا گفت : علاوه بر این باید با بررسی شود که آیا این گربه سان ساکن سال های دور جنگل های مازندران با تغییر اقلیم و اکوسیستم در این مناطق قابلیت زیست دارد یا نه و پس از آن به فکر تکثیر و احیاء افتاد.
وی توضیح داد : به نظر می رسد با تغییرات اقلیمی و اکوسیستمی در طبیعت ، امکانات زیست ببرهای تکثیری در جنگل مازندران وجود ندارد و حتی اگر امکان تکثیر و احیاء آن در ایران وجود داشته باشد ، این گربه سان باید در پارک حیات وحش نگهداری شود.
ربیعی از بین رفتن شرایط تغذیه ای برای زندگی ببر در جنگل های مازندران را از دیگر مواردی بیان کرد که زیست این گربه سان را در جنگل های این منطقه با اما و اگرهایی مواجه می کند.
** فقدان آب و مخفیگاه تا شکار و تغذیه
جانورشناسان بر این اعتقادند که حتی اگر ببر سیبری همان ببر مازندران باشد باز هم بدون مطالعه در باره علت انقراض ببر مازندران نمی توان امیدی به موفقیت طرح احیا و تکثیر داشت .
به اعتقاد این کارشناسان ، دیگر جنگل های مازندران شرایط لازم را برای پذیرش ببر ندارد برای این که گونه ببر مازندران در جنگل های ساحلی حاشیه دریای زندگی می کردند که علاوه بر مردابی بودن ، پوشش غنی گیاهی و جانوری داشت که دیگر خبری از آن نیست .
پیشرفت تکنولوژی و افزایش جمعیت انسان ، این مناطق جنگلی را دستخوش تغییر کرد . مردمان ساکن در حاشیه این جنگل ها ، به مروز زمان نیزارها و مرداب ها را خشک و به زمین کشاورزی تبدیل کردند تا این که زیستگاه ببر مازندران به طور کلی از بین رفت و باقی مانده این گونه هم که به مناطق مرتفع جنگلی مهاجرت کرده بودند ، شکار شدند .
برای درک دیدگاه این کارشناسان باید بخشی از خاطرات ' ظل السلطان ' پسر ارشد ناصرالدین شاه قاجار را مرور کرد ، کسی که در یک سفر به گفته خودش 37 قلاده ببر مازندران را شکال می کند.
وی در کتاب ' تاریخ مسعودی ' که خاطرات خودش است نقل می کند : ' از شهر ساری به گلوگاه آمدیم ... بعد از چند شب توقف، از آنجا به طرف میانکاله حرکت کردیم ... وارد دهنه جزیره شدیم. این قدر گاو که از دهات گریخته بود، به آنجا رفته بود به مرور وحشی شده بود و ببر و مرال و قرقاول و شوکا دیدیم و شکار کردیم که نمی دانم خواننده باور می کند یا نه ؟ واقعا هزار هزار فرار کردند ... به قدر 40 روز در این جزیره کوچک ماندیم . شخصی نبود از تفنگچی و سرباز و سوار که شکاری نزده باشد. آنچه میرزا محمدخان، منشی من یادداشت کرده بود به حکم من از این قرار است : ۶ هزار
قرقاول به ساری به دوستان خودمان در شهر فرستاده شد . 35 ببر ، 18 پلنگ ، 63 گاو و گاومیش اهلی که وحشی شده بودند و 150 مرال که گاو کوهی می گویند در این 40 روز کشته شد . چقدرها فرار کردند به جنگل و چقدرها در خود جزیره ماندند، حسابش را خدا می داند .'
خاطرات ظل السلطان که عقده ولیعهد نشدنش را ظاهرا بر سر ببرهای مازندران خالی می کرد ، نشان می دهد که زیستگاه ببر مازندران باید چه شرایطی داشته باشد ، وضعیتی که بجز مساحتی اندک در شبه جزیره میانکاله که این روزها دچار خشکسالی است در جای دیگری از مازندران دیده نمی شود .
** طرح تکثیر درحد یک سایت
آنچه مسلم است این که با گذشت حدود یک دهه از مطرح و اجرا شدن طرح احیا و تکثیر ببر مازندران از روی گونه ببر سیبری ، هم اکنون تنها 2 سایت خشک و خالی برای مازنی ها بر جای مانده است .
مدیرکل محیط زیست مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : در واقع هیچ اقدامی برای احیاء و تکثیر ببر در جنگل های این خطه شمال کشور انجام نشده است.
حسینعلی ابراهیمی کارنامی افزود : طرح احیاء ببر در جنگل های مازندران در سال 89 در دست اجرا قرار گرفت که ثمره آن ایجا سایت مجهز احیاء این گربه سان در میان قلعه در شبه جزیره میانکاله در شرق استان بود.
وی گفت : این سایت دارای تجهیزات خوبی برای تکثیر و احیاء سایر گربه سانان است که می تواند مورد استفاده قرار گیرد ، ولی در زمینه ببر هیچ برنامه ای تاکنون عملیاتی نشده است.