افغانستان، معادله ای پیچیده و مجهول

برای بررسی اوضاع پیچیده افغانستان و اما و اگرهای حضور آمریکا در این کشور، با یک منبع آگاه گفت و گو کرده ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید.
اوضاع امنیتی در افغانستان به سمت بدتر شدن خواهد رفت و طالبان هر روز فضای امنیتی بیشتری را تحت کنترل می گیرد. دولت این کشور به نحوی ضعیف شده که فقط کنترل شهرهای بزرگ را در دست دارد و فضاهای خالی بین شهرها، اغلب در کنترل طالبان است. یک منبع آگاه در گفتگو با ایسکانیوز، ژنرال نیکلسون فرمانده نیروهای نظامی آمریکا،طی گزارش اخیر خود به وخیم شدن اوضاع افغانستان اذعان کرده و آمریکا با توجیه معکوس کردن این روند نیروهای خود را در افغانستان افزایش داده است.
نیکلسون و رییس ستاد ارتش افغانستان اواخر سال گذشته به این مساله تاکید کردند که ۴۵ درصد از خاک و ۶۲درصد جمعیت این کشور در دست طالبان است و اوضاع افغانستان طی یکسال گذشته رو به وخامت گذاشته است. در این اثناء داعش هم با کمک نیروهای خارجی به سمت شمال افغانستان منتقل شده است.
آیا داعش می تواند پایگاه بزرگ و مستحکمی مثل آنچه که در سوریه اتفاق افتاده بود را در افغانستان تشکیل دهد؟
خیر فعلا داعش این پتانسیل را ندارد، اما قصد آن ها ایجاد نفرت مذهبی و دامن زدن به اختلاف شیعه و سنی است که تا به حال در افغانستان وجود نداشته و رسانه ها باید در این شرایط با ایفای نقش خود جلوی این عمل آن ها را بگیرند تا مردم افغانستان بعد از عملیات متعدد تروریستی که داعش در این کشور انجام می دهد به سمت انتقام گیری مذهبی نروند.
آیا داعش با تضعیف طالبان قصد نفوذ به افغانستان را دارد؟
قطعا طالبان مایل نیست که داعش در افغانستان قدرت پیدا کند، چون این گروه تروریستی دستور کار فرامحلی ندارد و در داخل افغانستان خود را تعریف کرده، درصورتی که دستور کار داعش کاملا به عکس طالبان، فرامرزی است.
بنابر این، این دو گروه یکدیگر را رقیب می بینند اگر چه در برخی موارد مانند جذب فرماندهان داعش توسط طالبان وجه اشتراک دارند اما در برخی مراحل داعش، طالبان را مانع کار خود می داند. در واقع ممکن است در برخی موارد با یکدیگر همکاری کنند اما به طور کلی و در سلسه مراتب فرماندهان ارشد با یکدیگر رقابت دارند.
اشرف غنی بارها اعلام کرده است که آماده مذاکره با طالبان است به نظر شما اگر این امر محقق گردد می توان به روند صلح در افغانستان خوش بین بود؟
به هر حال طالبان جزء مردم افغانستان است و اگر آنچه که غنی گفته پیشنهادی برای شروع مذاکرات باشد و طالبان نیز بپذیرد، احتمال رسیدن به توافق زیاد است ولی طالبان تا بحال اعلام کرده که با آمریکا مذاکره می کند و دولت را به رسمیت نمی شناسد.
با فشارهایی که به پاکستان وارد می شود این امکان وجود دارد که حمایت خود را از طالبان بردارد و این گروه تروریستی به نحوی مجبور به مذاکره با دولت افغانستان گردد؟
بستگی به شرایط دارد و اینکه پاکستان تا کجا حاضر به پرداخت صورت حساب طالبان است. پاکستان مدعی است که خود قربانی تروریست و عملیات طالبان شده و اگر فشار روی این کشور زیاد شود ممکن است به طالبان فشار آورد تا با دولت مذاکره کنند اما چیزی که پاکستان ادعا دارد این است که هیچ کنترلی بر طالبان ندارد.
پیش از این مذاکراتی بین افغانستان و پاکستان اتفاق افتاد،که مفاد آن این بود که دو طرف، اسامی تروریست هایی که هر کشور مدعی است در خاکش درحال فعالیت هستند را ارائه دهند و توافقی برای مبارزه با تروریست ها به انجام برسانند اما با توجه به اختلافات مرزی که این دوکشور باهم دارند، تا به حال نتوانستند به همکاری مناسبی برسند.
جمع بندی
موضوع افغانستان معادله پیچیده چندین مجهولی است. رقابت های منطقه ای، جهانی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی یک ملقمه ای ایجاد کرده که نمی توان با قطعیت در مورد آن سخن گفت.
مذاکرات چهارجانبه با مشارکت چین، آمریکا، پاکستان و افغانستان بارها انجام شد اما در مورد افغانستان به نتیجه ای نرسید که مساله به رسمیت نشناختن دولت توسط طالبان خود یک عامل بازدارنده اینگونه مذاکرات است.
آمریکا قصد ترک افغانستان را ندارد
در مورد آمریکا تردید جدی وجود دارد که خواهان صلح در افغانستان باشد، زیرا در این صورت دلیلی برای حضور آمریکا در افغانستان وجود نخواهد داشت و این چیزی نیست که واشنگتن بخواهد.
از طرفی هزینه هایی که آمریکا برای ساخت پایگاه های خود در این کشور کرده است، نشان می دهد که آن ها به زودی قصد ترک افغانستان را ندارد.
البته دیدگاه های دیگری هم وجود دارد: بین آمریکا و چین به عنوان دو قدرت اقتصادی و آمریکا و روسیه به عنوان دو قدرت نظامی، رقابت هایی وجود دارد و حضور آمریکا و تلاش برای نفوذ در کشورهای آسیای میانه به معنای کوچک کردن فضای حیاتی روسیه در منطقه است حتی آن ها از این طریق قصد کنترل ایران و چین را نیز دارند.
همه این ها دلایلی است که این منطقه همواره درگیر جنگ باشد تا امکان بهره برداری از منابع حیاتی افغانستان که چین به آن احتیاج دارد، نباشد و توسعه و رشد اقتصادی منطقه که برای ایران، چین و پاکستان مفید است، حاصل نشود.
بنابراین، دلایلی که آمریکایی ها را تشویق به ماندن می کند بیشتر از دلایلی است که آنها را به رفتن سوق می دهد.
در حال حاضر آمریکایی ها از منابع طبیعی افغانستان استفاده می کنند برای مثال گزارش هایی در داخل افغانستان نشان می دهد که آن ها در حال غارت اورانیوم این کشور هستند و حتی به بهانه های نظامی وارد برخی مناطق شده و با زدن موشک به کوه های این کشور، سنگ های قیمتی آن را می دزدند.
تعداد پرواز های زیادی که در منطقه از پایگاه های هوایی آمریکا می شود به نحوی می تواند نشان دهنده صحت این موضوع باشد.
اقتصاد سیاسی آمریکا در افغانستان
هزینه نظامی آمریکا در افغانستان بسیار بالاست حدود ۱۵ و ۱۶ میلیارد دلار و این هزینه ها در جیب طرف های قراردادهایی که لجستیک آمریکا را تا مین می کنند می رود و این مساله در داخل این کشور منافع اقتصادی عظیمی را ایجاد می کند.
بهره برداری عده ای از شرایط خاص افغانستان
از بابت این درگیری ها در داخل افغانستان هم عده ای در حال بهره برداری هستند:

• یکی از آن ها مساله مواد مخدر است که با درگیری و تنش در داخل راحت تر کشت و صادر می گردد و با وجود فقر مردم به راحتی جذب شبکه های مخدر و گروه های تروریستی می شوند.
  در حال حاضر دور شومی ایجاد شده به این صورت که حضور نیروهای خارجی نظامی در افغانستان توجیه کننده اعمال خشونتی است که طالبان در این کشور انجام می دهد، از طرف دیگر خود این اقدامات طالبان، توجیه گر حضور نیروهای نظامی خارجی در این کشور شده است. به این صورت دور باطل توجیه کننده تروریسم ایجاد شده است.

نتیجه ای که تقریبا همه به آن رسیده اند این است که مساله افغانستان راه حل نظامی ندارد و صلح را با جنگ نمی توان برد و باید با مذاکره به آن رسید.
یکی از گام های اولیه برای صلح خروج نیروهای نظامی با برنامه ریزی قابل پیش بینی است تا گام به گام اقدامات لازم برای صلح انجام شود.