آیا تهران و لندن اختلافات را کنار می گذارند؟

همواره روابط بین ایران و انگلیس ناآرام و دچار نوسان بوده و ایران گاهی انگلیس را «شیطان کوچک» و گاهی نیز «روباه پیر» توصیف کرده است.

مشکلات بین این دو کشور با وجود امیدهایی که با پیروزی غیرمنتظره رئیس جمهور نسبتا میانه‌رو حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ژوئن ۲۰۱۳ ایران در افق نمایان ‌شد همچنان ادامه دارد.

انگلیس و آمریکا و دیگر کشورهای عضو ائتلاف ضد داعش معتقدند ایران نقشی مثبت در عراق ایفا می‌کند. ایران از دولت عراق در جنگ با داعش حمایت می‌کند و اخیرا حملاتی هوایی به نیروهای این گروه در مناطقی از عراق که نزدیک مرز با ایران قرار دارد انجام داده است.

فیلیپ هاموند، وزیر امور خارجه انگلیس در همایش امنیت منطقه‌ای که اوایل این ماه (دسامبر) در بحرین برگزار شد گفت: «ایران باید پیدایش خطر داعش را فرصتی برای خود بداند تا نشان دهد می‌تواند بخشی از راه حل -نه فقط بخشی از مشکل- باشد. ایران باید از این فرصت برای مشارکت سازنده در کنار جامعه بین‌المللی در تثبیت آینده جدید برای شراکت -به جای رویارویی- بهره برداری کند».

ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت به اضافه آلمان نتوانستند در مهلت تعیین شده، یعنی ۲۴ نوامبر ۲۰۱۴ به توافقی جامع درباره آینده برنامه هسته‌ای ایران دست یابند که این مسئله موجب افزایش تردیدها در انگلیس شد که تلاش می‌کند سیاست خاصی را در منطقه پردردسر خاورمیانه در پیش بگیرد. مهلت ۲۴ نوامبر برای دستیابی به توافق، یک سال پس از اقدام ایران و گروه پنج به اضافه یک به امضای توافق تاریخی موقت درباره برنامه هسته‌ای ایران در ژنو به پایان رسید.



بر اساس طرح اقدام مشترک که درباره آن توافق شد، ایران بخشی از برنامه هسته‌ای خود را متوقف می‌کند و در مقابل، بخشی از تحریم‌ها کاهش می‌یابد، از جمله این که ایران می‌تواند هر ماه ۷۰۰ میلیون دلار از درآمد نفت خود را دریافت کند. دوطرف در وین با تمدید مذاکرات به مدت هفت ماه دیگر و تعیین ۳۰ ژوئن ۲۰۱۴ به عنوان مهلت نهایی جدید توافق کردند. انتظار می‌رود چارچوب توافق در این زمینه تا اول مارس ۲۰۱۵ به دست آید.

از سال ۲۰۱۰ کاترین اشتون، سیاستمدار انگلیسی نزدیک به حزب کارگر، به عنوان مسئول سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا، ریاست مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای ایران را برعهده دارد. هرچند دوره مسئولیت او به عنوان مسئول سیاست خارجی این اتحادیه اول نوامبر به پایان رسید ولی جانشین او فدریکو موگرینی از او خواست با توجه به مهارتی که در گفتگو دارد، به عنوان مشاور ویژه در اتحادیه اروپا درباره امور ایران فعالیت و نقشی اصلی در هماهنگ سازی مذاکرات ایفا کند.

برخی در انگلیس از این که مذاکرات متوقف نشد، نفس راحتی کشیدند. اما آنها با احتیاط و تردید منتظرند ببینند آیا مذاکراتی که ظرف هفت ماه آینده اجرا خواهد شد به توافق نهایی خواهد انجامید یا خیر.

فیلیپ هاموند پس از مذاکرات وین به نمایندگان پارلمان انگلیس گفت به زمان بیشتری برای پر کردن شکاف بین گروه پنج به اضافه یک و ایران نیاز است به ویژه در زمینه توانایی ایران برای غنی سازی اورانیوم که محور اصلی مذاکرات محسوب می‌شود. وی خاطرنشان کرد حرکت در دو مسیر موازی، یعنی ادامه دادن به مذاکرات همزمان با ادامه یافتن تحریم‌ها، اقدامی درست است و پیشرفت‌هایی -هرچند کند- داشته است.

- دشوار و پیچیده:
مذاکرات با ایران «دشوار و پیچیده» تلقی می‌شود. دستیابی به توافق جامع، فایده کلانی برای هردوطرف دارد. هاموند تاکید کرد «بر دستیابی به توافقی جامع پافشاری خواهیم کرد که در آن به این اصل آشکار احترام گذاشته شود که ایران نباید توانایی ساخت سلاح هسته‌ای را به دست آورد».

شایان ذکر است ریچارد دالتون که بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ سفیر انگلیس در ایران بود و اکنون پژوهشگر در برنامه شمال آفریقا و خاورمیانه در موسسه «چتم هاوس» لندن است در مقاله‌ای به وجود «راه حلی معقول برای دستیابی به نتیجه‌ای موفق» اذعان کرد. وی در عین حال هشدار داد «هیچ کس نمی‌داند آیا اراده سیاسی در واشنگتن یا تهران یا هر مکان دیگری برای دستیابی به نتیجه در پایان این روند وجود دارد یا خیر». وی افزود: «ماه‌های آینده سرنوشت ساز خواهد بود و باید اتحادیه اروپا تلاش بیشتر و علنی‌تری برای تشویق دوطرف و متقاعد کردن آنان، در کنار عربستان و اسرائیل، برای بهره برداری از این فرصت تاریخی از طریق نشان دادن انعطاف بیشتر انجام دهد».

جک استراو نماینده حزب کارگر در پارلمان انگلیس که در زمان تصدی وزارت امور خارجه این کشور (از ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۶) در مذاکرات هسته‌ای با ایران از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ شرکت داشت نیز هشدار داد در صورتی که توافقی به دست نیاید و مذاکرات «به علت خطوط قرمز غیرقابل قبولی که برخی کشورهای عضو ۱+۵ نه همه آنها تحمیل کرده‌اند» متوقف شود، اتفاق نظر بین‌المللی در این زمینه به مرور زمان از بین خواهد رفت و به دنبال آن چین و روسیه شروع به خارج شدن از این روند خواهند کرد. از این رو، ما به ارزیابی مجدد سیاست‌های خود در داخل اتحادیه اروپا می‌پردازیم.

استراو، رئیس گروه پارلمانی در انگلیس درباره ایران است که با حضور همه احزاب تشکیل شده است و مدیریت تلاش‌های پارلمانی ذیربط در امور ایران را در ماه ژانویه بر عهده داشت. او از زمانی که وزیر امور خارجه بود همواره با حمله نظامی آمریکا یا اسرائیل به ایران مخالفت کرده است.

این نگرانی وجود دارد که مذاکرات هسته‌ای در ماه‌های آینده دشوارتر شود. به دنبال انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا، جمهوری خواهان کنترل دو مجلس کنگره را به دست گرفتند. این مسئله موجب تشدید فشارها برای اعمال تحریم‌های شدیدتر بر ایران می‌شود. همچنین انتخابات اسرائیل که قرار است ماه مارس آینده برگزار شود اوضاع را پیچیده‌تر خواهد کرد.

الحیات در ادامه نوشته است: ادامه یافتن مشکلات در روابط بین دوکشور، در طولانی شدن زمان بازگشایی سفارت انگلیس در تهران و سفارت ایران در لندن و از سرگیری روابط کامل دیپلماتیک بین دوکشور در سطح سفیران، نمایان شده است.

در اکتبر سال ۲۰۱۳ دوطرف اعلام کردند هرکشور کارداری تعیین خواهد کرد که در خاک خودش باقی خواهد ماند و برای از سرگیری روابط کامل دیپلماتیک بین دوکشور تلاش خواهد کرد. در ژوئن امسال نیز ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه وقت انگلیس اعلام کرد «شرایط برای بازگشایی سفارت انگلیس در تهران مناسب است». ولی شش ماه پس از این سخنان، همچنان سفارتخانه‌های دوکشور بسته هستند.

فیلیپ هاموند، وزیر امور خارجه انگلیس در پارلمان این کشور به وجود مشکلاتی فنی اشاره کرد که حل آنها آسان نیست. به عنوان مثال، انگلیس باید مقدار زیادی تجهیزات برای جایگزین کردن تجهیزاتی که در حمله به سفارت این کشور در تهران در نوامبر ۲۰۱۱ تخریب شد به ایران منتقل کند که این کار نیازمند رعایت مسائل امنیتی و اطلاعاتی زیادی است.

همچنین مشکلاتی در زمینه ارائه خدمات کنسولی کارآمد در تهران متناسب با تقاضا برای دریافت روادید ورود به انگلیس وجود دارد و به گفته مقامات انگلیسی، ایرانی‌ها محدودیت‌هایی ایجاد کرده اند که «تلاش‌ها برای ارائه این گونه خدمات را با مانع مواجه می‌کند».

جک استراو، وزیر امور خارجه سابق انگلیس، تاکید زیادی بر فواید احتمالی دستیابی به توافق هسته‌ای، برای انگلیس و ایران دارد. استراو می‌گوید درصد کاهش صادرات انگلیس به ایران بیشتر از درصد کاهش صادرات هرکشور دیگری است، زیرا فقط انگلیس است که همچنان به سیاست برقرار نکردن روابط بازرگانی با ایران پایبند است.

صادرات انگلیس به ایران از ۶۲۸ میلیون و ۴۰۰ هزار هزار یورو در سال ۲۰۰۶ به فقط ۸۹ میلیون و ۴۰۰ هزار یورو در سال ۲۰۱۳ کاهش یافت، در حالی که صادرات کل کشورهای عضو اتحادیه اروپا به ایران طی این مدت از ۱۱ میلیارد و ۲۹۰ میلیون یورو به ۵ میلیارد و ۴۳۸ میلیون یورو کاهش یافته است.

در اواسط ماه اکتبر گذشته، استراو سخنران اصلی در نخستین همایش ایران و اروپا بود که روزنامه «یوروپین فیس» در هتل «گروونور اسکوئر» در لندن برگزار کرد. شرکت کنندگان در این همایش ابراز امیدواری کردند تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران لغو شود. بیش از ۲۰۰ مدیرعامل و سیاستمدار از ایران و اروپا در این همایش شرکت داشتند و «فرصت‌ها و چالش‌ها در بازار ارزشمند و عمدتا دست نخورده ایران» را بررسی کردند. در این همایش پیام محمد نهاوندیان، رئیس دفتر ریاست جمهوری ایران نیز قرائت شد، ولی این همایش از هیچ گونه حمایت رسمی دولت انگلیس برخوردار نبود.

هیئت‌های ایرانی و اروپایی شرکت کننده در این همایش چشم به بهره‌برداری از فرصت‌های تجاری متعددی دوخته بودند که با لغو تحریم‌ها در ایران ایجاد خواهد شد. ولی باید منتظر بمانیم تا ببینیم آیا این تحریم‌ها به عنوان بخشی از توافق هسته‌ای فراگیر که مهلت دستیابی به آن مشخص شده است، لغو خواهد شد یا خیر.



اخبار سیاست خارجی - تیک