نقد در کشور ما پذیرفته شده نیست

مراسم اختتامیه هفتمین دوره جایزه جلال آل احمد ضمن معرفی برگزیده‌ها در مجموعه تالار وحدت تهران برگزار شد.

علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این برنامه گفت: در زمان کودکی مان وقتی می‌خواستند درستی کاری را به ما گوشزد کنند سعی می‌کردند از زبان داستان و روایت و نه استدلال منطقی و فلسفی استفاده کنند.

وی ادامه داد: این نحوه ارتباط اصالت دارد و قرآن هم از همین روش استفاده می‌کنند «نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ» داستان است که تجربه‌ها و سهم ما را از هستی تناور می‌کند. بیان داستانی، بیان هنرمندانه‌ای است که فرد را با ظرایف جهان هستی آشنا می‌کند. داستان اثر شگرفی بر شکل گیری شخصیت ما داشته و همدردی، برادری، انسان دوستی و عشق به یکدیگر را از داستان‌ها آموخته‌ایم.

وی افزود: با خواندن داستان بود که با غم‌ها و رنج‌های دیگران آشنا شدیم و شریک شادی‌ها و کامیابی‌هایشان گشتیم. داستان‌ها به ما آرامش و شور و هیجان و صبر و شکیبایی می‌بخشند. قصه‌ها به تدریج با ما بزرگ می‌شوند و به تناسب ذهنی ما گسترش و غنای بیشتری می‌یابند.

در این میان آنجه اهمیت دارد مشترک بودن عنصر وایت و میزان خلاقیت در داستانهاست هر چه خلاقیت نیرومندتر باشد روایت سربلندتر و بدیع‌تر است که در داستان و مستندنگاری و چه در قصه کوتاه.

وزیر ارشاد ادامه داد: یکی از راه‌های آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم هر جامعه آشنایی با متون داستانی و کشف سنت‌های داستان نویسی آن جامعه است. امروز با انبوه آفرینش‌های زیبا در حوزه ادبیات داستانی مواجهیم. در این میان نهادی که آثار نویسندگان فارسی زبان را در معرفی و داوری قرار بدهد وجود نداشت و جایزه جلال برای پرداخت به این مهم بوجود آمد.

وی افزود: این جایزه هر چند از هنگام تولد تا امروز با افت و خیرهایی روبرو بوده اما امروزه با پشتیبانی‌هایی که از آن به عمل آمده به جایگاهی متناسب با اسم جلال آل احمد رسیده است. ورای حمایت های مادی، کوشش پدید آورندگان این جایزه اهمیت دارد که آثار بررسی شده در آن را قابل ترجمه و عرضه در حوزه بین المللی کرده است. این وضعیت در بخش های مختلف این جایزه نشان دهنده پرکاری پدید آورندگان این عرصه ها است هر چند در دو رشته نقد ادبی و مستندنگاری کار چندانی نشده در این دو حوزه آن طور که باید شناخته شده نیستند و اهمیتشان درک نشده است.

جنتی در بخش دیگری از سخنانش گفت: جایزه جلال با هدف توطئه زبان و ادبیات دینی و علمی رویدادی درخور تقدیر است. داوری هر اثر در این جایزه طی دو مرحله با رعایت ظرایف و دقایق معرفی عواملی چون ارتقای سطح ادبی، نوآوری، پرداخت، ارزشمندی محتوا، استحکام زبان، تعالیم معنوی و ارزشهای دینی و... انجام می‌شود و در انتخاب آثار برگزیده کمتر سیاسی کاری و سطحی نگری می‌شود.

شفافیت و صراحت بیشتر در دوره هفتم جایزه جلال

وزیر ارشاد گفت: این دوره جایزه جلال نسبت به شش دوره قبلی از شفافیت و صراحت بیشتری در برنامه‌ریزی و اجرا بهره می‌برد به طوری که پیش از برگزاری اختتامیه اسامی داوران و برگزیدگان اعلام شد و همه آثار حاضر در جایزه نیز نام همه آثار اعلام شد که این مسئله خود بیانگر همین موضوع است. اصلاح شیوه نامه و دعوت از همه برای شرکت در این جایزه امکان حضور همه گرایش‌ها و سبک‌ها را فراهم ساخت و تلاش شد از همه ظرفیت‌های فرهنگی کشور و شخصیت‌ها در ترکیب هیات علمی داوران استفاده شود.

جنتی در ادامه با اشاره ویژه به بحث نقد ادبی گفت: هر چند این حوزه در گردونه جایزه جلال وجود دارد اما هنوز در گستره ادبیات داستان ما درک نشده و در جایگاه درستش قرار ندارد. اساسا نقد در کشورما چه در حوزه فرهنگ و چه حوزه‌های سیاسی اجتماعی پذیرفته شده نیست. نقد در لغت به معنای تشخیص سره از ناصره و تمیز خوب و بد و سنجشی برای اعتبار یک اثر است. نقد ادبی امکان درک نکته‌های بدیع و لطیف آثار را فراهم می کند و نشان می دهد چه قواعد و اصولی سبب شده تا یک اثر مورد قبول یا مورد بی اعتنایی وارد شود. پس نقد گذشته از سازنده بودنش نوعی آفرینش هنری نیز هست.

وی گفت: منتقد ادبی دقیق تر از دیگران اثری را می‌خواند. نقد کاری خلاقانه است و گاهی منتقد باید به اندازه تولید کننده اثر دارای ذوق باشد. او باید دقیقا با علوم ادبی آشنا باشد تا از آنها به عنوان ابزار استفاده کند.

کار منتقد اعلام عیب‌ها یا بزرگ کردن آنها نیست

جنتی ادامه داد: خلاف تصور عمومی، کار منتقد اعلام عیب‌ها یا بزرگ کردن آنها نیست نقد وقتی مفید خواهد بود که از روی غرض نباشد امیدوارم این مفهوم بیش از پیش در جامعه فرهنگی ما شناخته شود و همچنین گونه های مختلف ادبیات داستانی در مسیرهایش به تعالی ادامه دهند. اثری می تواند موثر افتد که هم خوب معرفی شود و هم آسان در دسترس علاقه مندان قرار بگیرد. جوایز مادی به ظاهر مناسب هستند اما پدید آورنده می خواهد همیشه اثرش به دست مخاطب برسد بنابراین از معاونت فرهنگ وزارت ارشاد می خواهم تا برای تجهیز کتابخانه ها آثار این دوره جایزه جلال را خریداری کند تا شرایط آسان یابی آثار فراهم شده و زمینه تصویب این کار برای دوره های بعدی جایزه جلال فراهم شود.

جنتی در پایان سخنانش گفت: جایزه جلال ظرفیت بین المللی شدن را دست کم در جغرافیای زبان فارسی دارد. بنابراین موضوع تصری آن به کشورهای فارسی زبان را بررسی کنید تا اگر امکانش فراهم باشد در سال آتی شاهد اصول آثار دیگر کشورها در این جایزه باشیم.