چرا کشاورزی در ایران اوضاع خوبی ندارد؟

کشاورزی در ایران یکی از بزرگترین بخش های اقتصادی است که حدود ۲۰ درصد تولید ناخالص ملی و سهم عمده ای از صادرات غیر نفتی را به خود اختصاص داده است. همچنین محل اشتغال تعداد زیادی از نیروی کار کشور به حساب می آید.

در شرایطی که اقتصاد کشور در سال های اخیر به واسطه اعمال تحریم های غرب با مشکلات فراوانی رو به رو بوده است تنها بخشی که در این شرایط سخت تحریمی توانست رشدی مثبت را داشته و اثر تحریم ها را تا حدود زیادی خنثی کند بخش کشاورزی بوده است.

با وجود اهمیت این بخش در اقتصاد کشور و تامین امنیت غذایی افراد جامعه همچنان این بخش در سال های اخیر چندان که باید مورد توجه قرار نگرفته است و در شرایطی که این بخش باید پیشاهنگ برنامه‌های توسعه اقتصادی کشور باشد، چرا که نقش اساسی در امنیت غذایی دارد و در شرایط تحریم می‌تواند به عنوان کلیدی‌ترین بخش در عبور اقتصاد از شرایط دشوار، راهگشا باشد.

اما از سال گذشته و همزمان با آغاز فعالیت دولت یازدهم امیدواری ها نسبت به احیا و توسعه بخش کشاورزی به واسطه برنامه ها و وعده های دولت تدبیر و امید در این حوزه افزایش یافته و با نگاهی به اظهار نظرهای شخص رئیس جمهور و سایر مقامات دولتی به نظر می رسد که دولت خواستار نگاه ویژه ای به بخش کشاورزی می باشد.

رئیس جمهور در اردیبهشت ماه امسال با حضور در وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه " بخش کشاورزی به لحاظ پیوستگی با حیات اجتماعی و امنیت غذایی مردم برای دولت از اهمیت زیادی برخوردار است"، افزایش ضریب خوداتکایی در محصولات کشاورزی و دستیابی مجدد به ۸۲ درصد از کالری مورد نیاز در تولیدات داخلی را خواستار شد و ارائه برنامه دقیق عملیاتی برای محصولات مختلف را وظیفه وزارت جهاد کشاورزی دانست.

همچنین روحانی در جلسه ستاد هماهنگی اقتصاد مقاومتی مقرر کرد امکانات و منابع مالی، تکنولوژیکی و علمی مورد نیاز کشاورزی و صنایع جنبی آن برای افزایش ۲۰ درصد به میزان خوداتکایی کشور در هشت محصول اساسی کشاورزی تا پایان سال ۱۳۹۷ تأمین شود و در اختیار بخش کشاورزی قرار گیرد.

رئیس جهمور همچنین در سخنرانی چهارمین کنگره سراسری خانه کشاورز، بخش کشاورزی را یکی از بخش های مهم در توسعه و امنیت ملی کشور برشمرد و گفت: کشاورزی مایه مباهات و افتخار برای همه دست اندرکاران این بخش مهم است ، کشاورزی هم برای بخش توسعه کشور و هم برای بخش امنیت ملی کشور مهم است ، بخشی از این امنیت ، امنیت غذایی است.

این در شرایطی است که محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی یکسال قبل در صحن علنی مجلس اعلام کرد امنیت غذایی و توسعه تولیدات کشاورزی در بسیاری از اسناد بالادستی آمده است و تامین آن از وظایف وزارت جهاد کشاورزی است که متاسفانه علیرغم تاکید این اسناد بالادستی در شرایط فعلی کشور وضع مناسبی از بابت امنیت غذایی و تولیدات کشاورزی ندارد و بسیار عقب‌تر از سطح پیش‌بینی شده در قوانین کلان کشور است و این وضع بسیار شکننده و نگران‌کننده است.

وی همچنین درباره مشکلات موجود در کشاورزی تاکید کرد علاوه بر حمایت از تولید و توسعه تولید کشاورزی، مسئولیت قرنطیه نباتی و دامی، حمایت از خاک و منابع آبی نیز بخشی از مسوولیت‌های وزارت جهاد کشاورزی است که باید با آن توجه کرد چراکه بعضا با مشکلات زیادی در شرایط فعلی مواجه است.

وزیر جهاد کشاورزی با اشاره اهمیت سرمایه‌ گذاری در بخش کشاورزی و همچنین اقتصادی نمودن تولیدات کشاورزی اعلام کرده بود سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی بی‌شک باعث افزایش تولید خواهد شد و در برنامه ارائه شده بنده این موضوع اهمیت فراوانی دارد و برنامه عملیاتی نیز برای آن ارائه شده است، همچنین اقتصادی نمودن تولیدات کشاورزی نیاز به تعامل و بازنگری جدی دارد.

اما هم اکنون در شرایطی که یکسال از آغاز فعالیت دولت یازدهم سپری می شود از مقابله با واردات بی رویه به منظور حمایت از تولید داخلی به عنوان مهم ترین چالش پیش روی صنعت کشاورزی یاد می شود و در همین رابطه ناصر صالحی نسب نایب رئیس کمیسون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با نامه نیوز گفته است مهم ترین موضوعی که باید در دستور کار مقامات دولتی در حوزه کشاورزی قرار بگیرد حمایت از بخش کشاورزی است و مسئولان باید به واسطه افزایش هزینه های بخش تولید و همچنین واردات گسترده در سال های اخیر برای توسعه بخش کشاورزی نگاه ویژه ای به این بخش داشته باشند.

وی همچنین با اشاره به گذشت یکسال از آغاز فعالیت دولت یازدهم گفته است ما به اقدامات دولت در زمینه کشاورزی امیدواریم هر چند که تا کنون نتیجه اقدامات دولت در حوزه کشاورزی آنچنان که باید نمایان نشده است.

صالحی نسب با تاکید بر این که کشاورزی کشور بیمار است، می گوید ما کشاورزی توسعه یافته ای را در کشور نمی بینیم و هر عملی هم که انجام می شود نقش مسکن را برای این بیمار دارد.

وی با اشاره به اقدامات مثبت دولت و وزارت جهاد کشاورزی در زمینه کشاورزی یکی از اقدامات مهم این دولت را در این زمینه بحث تعدیل قیمت گندم خواند و خواستار تعدیل قیمت سایر محصولات کشاورزی شد.

نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس با اشاره به مشکلات اساسی حوزه کشاورزی در کشور تاکید کرد هم اکنون بخش کشاورزی با مشکلاتی همچون ابهام در قیمت نهاده ها، مسائل زیر بنایی آب و خاک و استفاده از سیستم های نوین کشاورزی و مشکلات بازرگانی مواجه است و در صورتی که می خواهیم این حوزه مهم توسعه پیدا کند باید این مشکلات را برطرف کنیم.

صالحی نسب گفته است امیدواریم همانطور که در زمینه بهداشت و درمان انقلابی صورت گرفت چنین اتفاقی هم در زمینه کشاورزی رخ دهد. چون در بخش کشاورزی بیشترین میزان نیروی کار کشور فعالیت دارند که امنیت غذایی کشور را تامین می کنند و کشاورزی را به عنوان محور اقتصاد کشور باور کنند.

همچنین عباس رجایی رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منایع طبیعی مجلس در گفت و گو با نامه نیوز گفته است وضعیت کشاورزی به چند دلیل اوضاع خوبی ندارد. یک دلیل این است که خشکسالی ها آسیب جدی به این بخش وارد کرده است و نوسانات نرخ ارز هم مشکلاتی را ایجاد کرد است. همچنین کمبود منابعی که در حوزه کشاورزی قرار بوده توسط بودجه تامین شود یکی دیگر از مشکلات بخش کشاورزی است و همچنین تسهیلات هم اکنون علی رغم این که در قانون تصویب شده است طولانی مدت شده است و این موضوع هم یکی از آسیب های اساسی بخش کشاورزی در سال های اخیر است.

وی با بیان این که از دیگر مشکلات بخش کشاورزی نقل و انتقالات دولت قبل و جدید است که رکودی را ایجاد کرده است و همچنین طرح های نیمه تمام آبی و خاکی که به ثمر نرسیده است و سال های سال است که وجود دارد، گفته است همچنین عدم رقابت بین تولید کنندگان داخلی و رقبای خارجی و اشتهای بسیار زیادی که برای واردات در سیستم های دولتی وجود دارد از جمله آسیب های دیگر است و این عوامل کشاورزی کشور را با چالش های جدی رو به رو کرده است.

رجایی اعلام کرده است از طرف دیگر برخی قوانین تصویب شده است که قرار بوده این قوانین اجرایی شود اما توسط دولت ها اجرا نشده است و سردرگمی برای بخش کشاورزی ایجاد کرده و از معضلات اساسی این بخش است. باید به این نکته هم اشاره کرد که دستگاه های مرتبط با آب و کشاورزی کشور مسائل اصلی خود را رها کرده اند و به آن چیزهایی می پردازند که باید بخش خصوصی به آن بپردازد و دولت خود را از این مسئله کنار بکشد.

رئیس کمیسیون کشاورزی همچنین با اشاره به حضور کمرنگ بخش خصوصی در بخش کشاورزی می گوید به طور مثال تامین نهاده ها از وظایف دولت نیست و باید اجازه دهند که بخش خصوصی به این بخش وارد شود و دولت تنها سیاست گذاری در این بخش را دنبال کند و این موضوع از بحث های جدی است که هم اکنون وجود دارد. به طور کلی دولت باید مسائل اجرایی را به بخش خصوصی واگذار کند و خود تنها امور نظارتی را دنبال کرده و به عنوان سیاست گذار کلان بخش کشاورزی را مدیریت کند.