چین بزرگ‌ترین‌ تولیدکننده فولاد جهان

اقتصادهای جهان که تجربه‌های بسیاری از فعالیت‌های بخش‌خصوصی در کارنامه خود داشتند، سرانجام به این نتیجه رسیدند که تنها راه برون‌رفت از موانع و ایجاد رشد اقتصادی و عدالت اجتماعی با قدرتمندشدن بخش خصوصی میسر می‌شود.

 بررسی تاریخ اقتصاد ایران در یک قرن گذشته بیانگر این موضوع است که بخش خصوصی در پیکره اقتصاد ایران به اندازه کافی رشد نکرده اگرچه تحلیلگران دلایل مختلفی برای فقر حضور بخش خصوصی دارند, اما اینچنین به نظر می‌رسد که مهم‌ترین مانع بر سر راه حضور فعال این بخش درآمدهای سرشار نفتی بوده است، زمانی که عمده درآمد دولت از محل فروش نفت تامین شود، خود را فارغ از نیاز به بخش‌خصوصی می‌یابد. صنعت فولاد به لحاظ بزرگی و حجم بالای سرمایه‌گذاری شاخص خوبی برای اندازه‌گیری حضور موثر بخش خصوصی در اقتصاد است زیرا این صنعت نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان دارد و سرمایه‌گذاری‌های عمده بخش خصوصی تنها پس از اعتماد کامل و حصول اطمینان صورت خواهد گرفت. برای بررسی بیشتر این موضوع به مقایسه‌ای درخصوص تجربه کشور ترکیه و ایران خواهیم پرداخت.
ابتدا لازم است سری به میزان تولید فولاد در جهان بزنیم و سهم این دو کشور را در جهان مشخص کنیم.
به استناد آمارهای بانک جهانی و انجمن جهانی فولاد، میزان تولید فولاد جهان در سال ۲۰۱۳ معادل یک‌میلیاردو۶۰۷میلیون‌تن بوده که از این میزان کشور چین با تولید ۷۷۹میلیون‌تن فولادخام رتبه نخست تولیدکنندگان فولاد جهان در این سال را به خود اختصاص داده است. کشور ژاپن با تولید ۱۱۰میلیون‌تن رتبه دوم را در اختیار دارد. کشورهای آمریکا با تولید ۸۷میلیون‌تن، هند با تولید ۸۱میلیون‌تن، روسیه با تولید ۶۹میلیون‌تن و کره‌جنوبی با تولید ۶۶میلیون‌تن توانستند رتبه‌های بعدی را به خود اختصاص دهند و در این بین ایران نیز با تولید معادل ۱۵/۵میلیون‌تن رتبه پانزدهم و سهمی کمتر از یک‌درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص داد که این سهم با توجه به منابع عظیم معدنی و گازی موجود و همچنین داشتن سایر مزیت‌های نسبی، بسیار اندک و قابل تامل است.
در کشور ما اولین گام اساسی در جهت دستیابی به این صنعت در سال ۱۳۳۸ برداشته شد و شرکت ملی ذوب‌آهن ایران شکل گرفت. در سال ۱۳۵۱ شرکت ملی صنایع فولاد ایران تاسیس شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۵۸ شرکت ملی فولاد ایران با ادغام شرکت ملی ذوب‌آهن ایران و شرکت ملی صنایع فولاد ایران به وجود آمد که تا سال ۱۳۸۱ تنها شرکت متولی فولاد در کشور بود. گرچه از این سال سیاست‌هایی مبنی بر حضور بخش خصوصی در صنعت فولاد پیگیری شد، اما این سیاست‌ها تاکنون موفق نبوده است.
امروزه صنعت فولاد ما با وجود سابقه ۵۵ساله‌اش و با تولید سالانه ۱۵/۵۵/۱۵میلیون‌تن جایگاه پانزدهم را دارد و با مشکلات فراوانی همچون مشکل تامین مالی، تامین مواد اولیه و قطعات، بهره‌وری نیروی کار، زیرساخت‌ها و حامل‌های انرژی، عدم توسعه متوازن بخش معدن و فولاد، زیرساخت‌های حمل‌ونقل‌ ریلی و... روبه‌رو است. این در حالی است که در کشور همسایه ما یعنی ترکیه صنعت فولاد رونق چشمگیری داشته است.
بر اساس گزارش موجود ترکیه در سال ۲۰۱۳ هشتمین فولاد‌ساز بزرگ دنیا و سومین فولادساز بزرگ اروپا بعد از روسیه و آلمان بود اقتصاد ترکیه ترکیبی از صنایع سنتی و مدرن است که پایه‌های آن را صنایع نساجی، کشاورزی، گردشگری و همچنین دو صنعت بزرگ خودروسازی و فولادسازی تشکیل می‌دهند. در این میان صنعت فولاد یکی از مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی ترکیه در دو دهه اخیر بوده و هم‌اکنون سومین بخش بزرگ اقتصاد ترکیه محسوب می‌شود. رشد صنعت فولاد ترکیه در ۱۰سال گذشته بیشتر از هر کشور اروپایی دیگری بوده است. مجموع صادرات فولاد خام و محصولات فولادی کشور ترکیه در سال ۲۰۱۲ حدود ۱۹میلیون‌تن بوده که ۱۵/۸میلیارددلار درآمد برای این کشور به ارمغان داشته است. به غیر از سال ۲۰۰۹ که به علت بحران اقتصادی جهانی، تولید فولاد ترکیه کاهش داشته است، در ۱۰سال گذشته این کشور به همراه کشورهای چین، هند و ایران سریع‌ترین رشد را در تولید فولاد داشته است به‌طوری‌که رشد ۱۷درصدی سال ۲۰۱۱ ترکیه در تولید فولاد به عنوان یک رکورد تاریخی ثبت شده است.
علت رشد شتابان ترکیه در صنعت فولاد حضور قوی بخش خصوصی در این صنعت است سیاست‌های دولت تورگوت اوزال مبنی بر آزادسازی اقتصاد دولتی ترکیه اگرچه موج تورم بی‌سابقه‌ای را در سال‌های بعد به دنبال داشت، اما برای بسیاری از صنایع این کشور به‌خصوص صنعت فولاد نقطه‌عطفی بود که سرآغاز رشد و توسعه این صنعت را رقم زد. در این دوره بود که انجمن مستقل تجار و صنعتگران شکل گرفت و زمینه فعالیت صاحبان حرفه و سرمایه بخش خصوصی پدید آمد. همچنین بالارفتن قیمت ارزهای خارجی و‌ گران‌شدن کالاهای وارداتی در این دوره موجب تشویق سرمایه‌گذاران برای تولید و صادرات محصولات شد.
یکی از موضوعات مهمی که فولادسازان ترکیه با آن سروکار دارند، بالابودن هزینه‌های تولید به‌خصوص قیمت انرژی است. به عنوان مثال با اینکه قیمت حامل‌های انرژی همچون برق در ترکیه از اکثر کشورهای اروپایی بالاتر است، اما میلگرد ترکیه برای صادرات به عراق در همین ماه آوریل ۲۰۱۴ به قیمت ۵۸۰دلار درب کارخانه پیشنهاد می‌شود که از قیمت میلگرد در بازار ایران پایین‌تر است. البته این موضوع را هم باید در نظر گرفت که مواد اولیه اصلی فولاد ترکیه مانند قراضه از خارج کشور وارد می‌شود و رشد اقتصادی سال‌های اخیر نیز موجب بالارفتن دستمزدها شده است، بنابراین صنایع فولاد ترکیه که عمدتا توسط بخش خصوصی اداره می‌شوند، به‌سرعت در حال پیگیری پروژه‌های ارتقای تکنولوژی و افزایش بهره‌وری انرژی و نیروی انسانی جهت افزایش توان رقابت در بازارهای جهانی هستند. آنچنان که در سند چشم‌انداز سال ۱۴۰۴ مشخص شده صنعت فولاد ایران باید به سطح تولید فولاد از میزان ۵۵میلیون‌تن برسد، البته این مهم قابل دستیابی است، همان‌گونه که کشور همسایه ما یعنی ترکیه که از بسیاری مزیت‌های موجود در کشور ما همچون منابع معدنی و گازی فراوان محروم است، با یک برنامه‌ریزی صحیح و حساب‌شده توانسته به یکی از کشورهای موفق و پیشرو در زمینه تولید فولاد در دنیا تبدیل شود. یکی از راه‌های بسیار مفید، بستر‌سازی مناسب برای حضور موثرتر بخش خصوصی در پیکره اقتصاد ایران است؛ بخشی که به مواردی چون: هزینه‌-‌فایده در تصمیم‌گیری‌های خود اهمیت می‌دهد، به مفاهیم بهر‌ه‌وری حساس است و درک اقتصادی از زمان دارد.





منبع: شرق