خلاصه مهم‌ترین اختلافات ایران و ۱+۵ در موضوع هسته‌ای

ایران و ۱+۵ از روز چهارشنبه، دوره طولانی از مذاکرات فشرده را در وین آغاز کرده‌اند تا در فرصت مانده تا بیستم جولای به توافق جامع هسته‌ای برسند تا اختلافات چند ساله در این باره حل و فصل شود. این مذاکرات با پیچیدگی‌ها و دشواری‌های خاصی همراه است که خبرگزاری رویترز آن را در گزارشی خلاصه کرده است.
انتشار این خلاصه اختلافات در حالی صورت می‌گیرد که خبرگزاری رویترز به طور کلی نزدیک به طرف غربی دانسته می‌شود.

رویترز به نقل از منابع آگاه در مذاکرات مدعی شده است با وجود اختلافات جدی بین طرفین، دیپلمات‌ها گفته‌اند که اگر در مذاکرات پیشرفت حاصل شود و امکان رسیدن به توافق باشد، دو طرف با تمدید دوره مذاکرات موافقت خواهند کرد.

رویترز سرنوشت مسائل زیر را در رسیدن به توافق یا شکست مذاکرات کارساز دانسته است.

غنی‌سازی اورانیوم

این مسأله، محور اصلی اختلافات است و حل آن سخت‌ترین کار در این مذاکرات به نظر می‌رسد. ایران تأکید دارد باید ظرفیت غنی‌سازی خود را گسترش دهد تا بتواند تعدادی راکتور را که قصد ساخت آن را دارد، تغذیه کند. این در حالی است که غربی‌ها اصرار دارند ایران باید توانایی غنی‌سازی خود را به شدت محدود سازد تا نتواند به سرعت سلاح هسته‌ای بسازد.

ایران اکنون بیش از ۱۹ هزار سانتریفیوژ نصب شده دارد که بیشتر آن‌ها از نسل قدیمی IR-۱ هستند و از این تعداد حدود ده هزار ماشین مسغول کار هستند.

رویترز مدعی شده است که قدرت‌های غربی اصرار دارند، ماشین‌های ایران به چند هزار ماشین محدود شود، در حالی که ایران به دنبال ده‌ها هزار ماشین است، حال آنکه اسرائیل (اصلی ترین دشمن ایران در منطقه و تنها دولتی که سلاح هسته‌ای دارد) خواستار برچیدن کامل برنامه غنی‌سازی ایران بوده است.

رویترز به نقل از کار‌شناسان غربی مدعی شده است، ایران اکنون می‌تواند در دو یا سه ماه مواد لازم برای ساخت یک سلاح هسته‌ای را فراهم کند و این زمان باید طولانی‌تر شود. این در حالی است که ایران ضمن اینکه تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای را رد می‌کند، این زمان را بیشتر می‌داند.

تحقیق و گسترش سانتریفیوژ‌ها

ایران اصرار دارد که از حق خود برای نصب سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر عقب‌نشینی نخواهد کرد، حال آنکه به ادعای رویترز، غرب خواهان محدودیت‌های جدی بر نصب سانتریفیوژهای جدید در ایران است، زیرا این امر به ایران امکان خواهد داد، مواد لازم برای ساخت سلاح هسته‌ای را به سرعت فراهم کند و زمان گریز ایران به سوی سلاح کوتاه‌تر شود.

ایران چندین سال است با وجود همه سختگیری‌های طرف غربی تلاش کرده است، نسل جدیدی از سانتریفیوژ‌ها را جایگزین سانتریفیوژهای قدیمی کند که با فناوری دهه ۱۹۷۰ کار می‌کنند. ایران در سال ۲۰۱۳، حدود هزار سانتریفیوژ جدید از نسل IR-۲m در نطنز نصب کرده، ولی هنوز گاز به آن‌ها تزریق نکرده است؛ افزون بر این، ایران نسل‌های به مراتب پیشرفته‌تری از سانتریفیوژ‌ها را در تأسیسات تحقیق و توسعه خود آزمایش کرده است.

رآکتور اراک

راکتور اراک به دلیل آب سنگین بودن و تولید پولوتونیوم که می‌تواند در ساخت سلاح هسته‌ای به جای اورانیوم غنی شده مورد استفاده قرار گیرد، یکی دیگر از اهداف غرب است؛ آن‌ها خواهان برچیده شدن یا تبدبل آن به راکتور آب سبک هستند که پولوتونیوم کمتری تولید کند.

این در حالی است که ایران می‌گوید، راکتور تنها رادیوایزوتوپ‌هایی تولید خواهد کرد که در پزشکی و کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. ایران هر گونه تلاش برای برچیدن این راکتور را رد کرده است.

نکته‌ای که رویترز ترجیح داده به آن اشاره‌ای نکند، اینکه حفظ ماهیت آب سنگین اراک، یکی از خطوط قرمز ایران در مذاکرات هسته‌ای است.

کار‌شناسان و دیپلمات‌ها یکی از راه‌های توافق بر سر رآکتور اراک را این دانسته‌اند که تغییراتی در آن پدید آید تا تولید پلوتونیوم در آن به طور جدی کاهش یابد.

به ادعای رویترز، کار‌شناسان غربی نگران هستند که چنین تغییری قابل تغییر دوباره به حالت اولیه است و ایران امکان آن را دارد که بعدا به طرح اولیه راکتور بازگردد.

تحقیقات درباره ساخت سلاح هسته‌ای

مقامات غربی می‌گویند، ایران به عنوان بخشی از یک توفق جامع هسته‌ای باید به نگرانی‌های طولانی مدت پاسخ دهد که بر اساس آن ادعا می‌شود ایران در دوره‌ای به دنبال طراحی کلاهک هسته‌ای بوده است. ایران این ادعا را رد می‌کند و پیشنهاد داده برای حل این مشکل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند، ولی به ادعای رویترز، پیشرفت همکاری‌ها در این حوزه تاکنون محدود بوده است.

رویترز مدعی است از آنجا که رسیدگی آژانس به این مسأله ممکن است ماه‌ها و یا حتی سال‌ها طول بکشد، کار‌شناسان و مقامات غربی پیشنهاد کرده‌اند، برداشته شدن برخی تحریم‌های ایران باید به میزان همکاری ایران در این باره گره زده شود.

مسأله دیگر آنکه آیا آژانس باید کامل از ایران در این باره رفع اتهام کند یا اینکه اطمینان از توقف چنین تحقیقاتی کافی خواهد بود.

تحریم‌ها

جدول زمانی و چشم‌انداز برداشته شدن تحریم‌های سازمان ملل و کشورهای غربی که در هشت سال گذشته علیه ایران وضع شده، یکی دیگر از پیچیده‌ترین مسائل در مذاکرات هسته‌ای است. (بر خلاف اشاره رویترز به دوره هشت ساله گذشته، باید به این نکته اشاره شود که در توافق ژنو، ۵+۱ تعهد داده که همه تحریم‌های وضع شده مرتبط با مسأله هسته‌ای برچیده شود؛ برخی از این تحریم‌ها قدیمی‌تر هستند).

ایران به دنبال آن است که تحریم‌ها در سریع‌ترین زمان ممکن برداشته شود ؛ هرچند به نظر می‌رسد ایران پذیرفته است که برداشته شدن تحریم‌ها تدریجی و متناسب با اقدامات متقابل ایران خواهد بود.

در حالی که اوباما رئیس جمهور آمریکا می‌تواند برخی تحریم‌ها علیه ایران را بدون نیاز به موافقت کنگره به حالت تعلیق در بیاورد، به نظر می‌رسد اعضای کنگره ـ که به دیپلماسی با ایران بدبین هستند ـ توانایی پیچیده کرده اجرای توافق هسته‌ای با ایران را داشته باشند و بتوانند با برداشته شدن تحریم‌ها مخالفت کنند.

مقامات آمریکایی می‌گویند که آمریکا مصمم است در این باره با کنگره کار کند. اسرائیل نگران است که برداشته شدن تحریم‌های ایران، باعث شود با کنار رفتن سریع فشار‌ها بر ایران، مانع محدودیت جدی بر برنامه هسته‌ای ایران شود.

موشک‌های بالستیک

ایالات متحده با اشاره به قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت در سال ۲۰۱۰ ـ که کار ایران روی موشک‌هایی که قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای دارند را ممنوع کرده است ـ اظهار می‌دارد که باید به این موضوع در توافق جامع هسته‌ای پرداخته شود.

ایران چنین توانایی را بخشی مهمی از توانایی بازدارندگی و نیز اقدامات تلافی‌جویانه خود در صورت بروز جنگ می‌داند و پافشاری دارد که برنامه موشکی بخشی مشروع و قانونی از توانایی نظامی متعارف ایران است و بحث بر سر محدود کردن آن در مذاکرات را رد می‌کند.

هرچند این مسأله یکی از موضوعات چالش‌زا در مذاکرات هسته‌ای است، کار‌شناسان و دیپلمات‌ها انتظار ندارند که این مسأله به خودی خود مانع رسیدن به توافق باشد.

دوره توافق جامع

این یکی دیگر از مسائل مهمی است که شکاف بین مواضع طرفین درباره آن زیاد است.

بنا به ادعای رویترز، یکی از مقامات کشورهای ۱+۵ گفته است که آن‌ها به دنبال دوره بیست ساله هستند، این در حالی است که بنا به ادعای رویترز، ایران به دنبال دوره پنج ساله است تا پس از آن وضعیت پرونده ایران در آژانس عادی شود و با ایران مانند دیگر اعضای غیر مسلح به سلاح هسته‌ای در پیمان ان‌پی‌تی رفتار شود. این وضعیت باعث خواهد شد که ایران مانند دیگر کشورهای عضو بتواند به دنبال استفاده از انرژی هسته‌ای برای مصارف صلح‌آمیز باشد.

منبع:تابناک