رفتاری که با «چرا رفتی» باران کوثری شد، منصفانه بود؟

کمتر از چند هفته از رونمایی آلبوم بین‌المللی «نه فرشته‌ام، نه شیطان» ساخته تهمورت پورناظری با صدای همایون شجریان می‌گذرد و این آلبوم برای اهالی موسیقی، فضای تازه‌ای ایجاد کرده؛ اما در افواه عمومی آنچه بیش از این آلبوم مورد توجه قرار گرفت، کلیپ «چرا رفتی» است که ‌روی یکی از قطعات همین آلبوم توسط باران کوثری ساخته شد و واکنش‌های طنز آباد فراوانی در پی داشت؛ واکنش‌هایی که به نوبه خود، با واکنش همایون شجریان و تهمورث پورناظری و سکوت کارگردان کلیپ همراه شده است.

به گزارش «تابناک»، در مراسم رونمایی از آلبوم «نه فرشته‌ام، نه شیطان» که بیستم اسفندماه با حضور گروهی از فرهیختگان برگزار شد، کلیپی پخش شد که روایتگر حال و هوای این آلبوم متفاوت باشد و در واقع پخش نمونه‌ای از قطعات این آلبوم در رونمایی، صرفاً به صوت محدود نشود. نسخه اصلی این کلیپ پس از پخش احتمالاً توسط یکی از سازندگانش با کیفیت ۷۲۰ در یوتیوب قرار گرفت و سپس دست به دست شد.

به رغم آنکه در آغاز کلیپ تذکر داده شده بود تنها برای مراسم رونمایی ساخته شد، ابتدا سایت‌های خبری و موسیقیایی نسبت به انتشار این آلبوم تأکید کردند و سپس در شبکه‌های اجتماعی، شاهد اشتراک گذاری‌اش بودیم و حتی از شبکه‌های ماهواره‌ای نیز پخش شد و به شهرت این آلبوم افزود تا آنجا که اکنون بحث بر سر پایان ۵۰ هزار نسخه نخست این آلبوم و ارائه چند ده هزار نسخه تازه از این اثر به بازار است.

این قطعه که روی شعری از سیمین بهبهانی ساخته و دیوید گارنر امریکایی آن را تنظیم کرده بود، به سرعت با نقدهایی همراه شد؛ نقدهایی که از سطح جامعه و نه لزوماً از سوی منتقدان بود، ولی نخستین جرقه‌ای در مراسم رونمایی زده شده بود؛ در این مراسم کم‌سابقه برای رونمایی از یک آلبوم، محمد رحمانیان که برای ‌سخنرانی، روی صحنه دعوت شده بود، گفت: «از باران كوثري، سحر دولتشاهي و مهرداد صديقيان تعجب مي‌كنم. اين‌همه اُور- اكت (بازي اغراق‌شده) را نمي‌فهمم. به خدا ما تئاتري‌ها هم مثل مردم معمولي موسيقي گوش مي‌دهيم و احساساتي مي‌شويم. اين‌ همه سر تكان دادن‌ها و اداهاي اضافه براي چيست؟»

رفتاری که با «چرا رفتی» باران کوثری شد، منصفانه بود؟ + ویدئو

نقدها پس از اشتراک‌گذاری این کلیپ که در قالب Tiny desk concert ساخته شده، نخست در فضای مجازی‌ در قالب نوشتاری بود. برخی این کلیپ را تلاش شکست خورده سرمایه‌های انسانی برای عرضه اثری دانستند که کیفیتش از چنین تبلیغ اگزجره‌ای معافش می‌ساخت و برخی دیگر نیز اتفاقی را که برای این کلیپ افتاد، ‌با اتفاقی که در زمان شیرین روی داد، مقایسه کردند که پس از اکران، برخی از تماشاگران اعتراض‌های بسیار شدیدی کردند و در واکنشی بی‌سابقه خواستار دریافت پول بلیتشان شده بودند.

اما اندکی بعد برخی برای آنکه ثابت کنند این کلیپ ارزش خاصی نداشته که در انتهایش عنوان کارگردان و تدوینگر نیز ذکر شده، از نقد قلمی فراتر رفتند و کلیپ‌هایی در نقد کلیپ «چرا رفتی» ساخته شد و موجی بلند شکل گرفت که باران کوثری ترجیح داد مقابلش نایستد و در قبالش سکوت پیشه کرد و پناه بگیرد! پورناظری و شجریان نیز واکنش مشابهی ‌نشان داده بودند تا اینکه سرانجام سکوتشان شکست و حال تنها به تذکراتی بسنده کرده‌اند تا اندکی فضا تعدیل شود!

تهمورث پورناظري سفارش‌دهنده اصلي كليپ در يادداشتی در موسیقی ما یادآور شده: «از آنجا كه مراسم رونمايي اين آلبوم در نوع خود بي‌سابقه بود (از نظر تجربي)، تصاويري براي اين اثر تهيه شد كه تنها و تنها براي خالي نبودن صحنه «تالار وحدت» به هنگام پخش كارها به آنجا رسيد و به هيچ عنوان قصد ما ساختن كليپ نبود... واكنش‌هاي بسياري به اين تصاوير [داده] شد كه در نوع خود كم‌نظير بود. بخشي بسيار خوشايند و بخشي سازنده و بخشي ديگر بسيار غم‌انگيز. اين آهنگساز در آخر باز هم تأكيد مي‌كند كه اين يك كليپ نيست‌».

همایون شجریان نیز در این‌ باره به شرق گفته است: «بسیار متعجب شدم وقتی فهمیدم کلیپ رونمایی همه‌ جا پخش شده است و شبکه‌های ماهواره‌ای آن را نشان می‌دهند. چون این‌ کار به پیشنهاد تهمورس پورناظری، تنها برای استفاده در مراسم رونمایی ساخته شد و من از پخش غیرمنتظره آن در شبکه‌های ماهواره‌ای کاملا غافلگیر شدم؛ هرچند پخش این کلیپ به دیده‌شدن و فراگیرشدن این اثر مخصوصا در نزد جوان‌ترها بسیار کمک کرد».

هرچند قطعاً آنچه منتشر شد یک کلیپ بود و نمی‌توان با کلیپ نخواندنش، از نقدهای وارده شانه خالی کرد، آنچه مسلم است، رفتاری که با «چرا رفتی» باران کوثری شد، چندان منصفانه نبود و به هر حال هرچند بدسلیقگی در طراح این کلیپ موج می‌زد. با این حال این دلیل نمی‌شد که برخی نقدها را به ویژه در حوزه نوشتاری‌ ـ که با توهین همراه بود ـ شایسته این کلیپ دانست و گفت؛ با ‌وجود این، برخی از طنزهای تصویری که خلاقیت مردم را نشان می‌داد، در نوع خود محل توجه بود و قریحه و طبع متفاوت ایرانی‌ها را نشان می‌دهد.