آموزش و پرورش گزینه روی میز دولت‌ها نبوده است

«ابراهیم سحرخیز» معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش درخصوص چرایی وقوع تنبیه بدنی در مدارس به خبرنگار ایلنا گفت: عزم در آموزش و پرورش برای مبارزه با تنبیه بدنی جدی است. علی‌رغم همه تنگناها و ضعف‌های موجود در بخش‌های مختلف، آموزش و پرورش در خصوص توانمندسازی معلمان از لحاظ اخلاقی واقعاً متمرکز است تا نگذارد معلمان به سمت تنبیه بدنی دانش آموز بروند. البته تنبیه و تشویق در معنای عام، بحثی گسترده در روانشناسی یادگیری است که حتماً باید اعمال شود و این تنبیه بدنی است که ما با آن مخالفیم. اما بالاخره در ایران 107 هزار مدرسه داریم که در مساحتی به گستردگی ایران پراکنده شده‌اند. بعضی از این مدارس تنگناهایی نیز از نظر فضا و تجهیزات برای شیطنت های کودکانه دارند. گاه کمبود تاب‌آوری در معلمان و کج‌سلیقگی کادر مدرسه به عنوان مدیر، معاون یا ناظم موجب بروز اتفاقات این‌چنینی می‌شود. اگر امروز بیشتر شاهد این موارد هستیم به دلیل دسترسی رسانه‌ای است. اما در نهایت با این موارد برخورد قاطع صورت می‌گیرد.

وی در خصوص حساسیت نسبت به بروز تنبیه بدنی در مدارس گفت: تا آن‌جا که من مطلعم تمام دولت‌ها نسبت به این موضوع حساس هستند زیرا امر اخلاقی، وجدانی، عاطفی و احساسی است. قطعاً همکاران فرهنگی نیز دل خوشی از افرادی که چنین عکس‌العملی نشان می‌دهند ندارند و والدین نیز پیگیر هستند.

به گفته وی برخورد آموزش و پرورش با تنبیه بدنی در قالب هیئت‌های رسیدگی به تخلفات صورت می‌گیرد. اما در موراد حاد، قوه قضائیه نیز می‌تواند به‌طور مستقل وارد عمل شود تا این عمل علاوه بر تنبیهات اداری -که برای شخص خاطی اعمال می‌شود- تنبیهات حقوقی و کیفری هم به دنبال داشته باشد.

سحرخیز در خصوص اقدام بازدارنده آموزش و پرورش در زمینه تنبیه بدنی گفت: چگونگی این اقدامات به نوع برخورد بستگی دارد؛ ممکن است تعلیق صورت بگیرد یا توبیخی در پرونده فرد درج شود. اما این اقدام در حد اخراج نیست، زیرا باید حیثیت و خانواده معلم را نیز در نظر گرفت. کارشناسان هیئت‌های رسیدگی به تخلفات این موارد را بررسی می‌کنند و پس از پرس‌وجو به جمع‌بندی می‌رسند. در نهایت با توجه به آیین‌نامه برخورد مقتضی با شخص صورت می‌گیرد.

سحرخیز در پاسخ به این سؤال که آیا در مرحله گزینش معلمان، از نظر مهارت رفتار با کودکان و نوجوانان نیز غربال‌گری صورت می‌گیرد یا خیر پاسخ داد: این نکته مهمی است؛ ما هم در زمینه جذب و گزینش معلم و هم در زمان خدمت آنان نیاز به آموزش‌های تکمیلی داریم. مشکلات معیشتی، مشکلات تردد و سایر مسائلی که در شهر و روستا به‌ اشکال مختلفی بروز می‌کند وجود دارند و گاه بعضی از معلمان به‌ناچار و بدون سابقه کافی به معاونت و یا مدیریت مدرسه منصوب می‌شوند. تعلیم و تربیت یک بحث جدی و تخصصی است و نیاز به  شرح صدر و حوصله بالا دارد. البته شرح صدر در مدیر و ناظم مدرسه باید در سطح بالاتری باشد.

وی تاید کرد: بحث دیگر موضوع نظارت‌های بالینی آموزش و پرورش است که به دلیل کمبود نیروی انسانی متأسفانه کاهش داشته است.

کمبود معلم یکی از دلایل غیرمستقیم تنبیه بدنی است

وی در توضیح علل بروز مشکلاتی همچون تنبیه بدنی دانش‌آموزان گفت: کمبود معلم هنوز وجود دارد. اگرچه اعلام می شود با همکاری معلمان امسال هیچ مشکلی نداشته‌ایم؛ اما به چه قیمت؟ به قیمت تشکیل کلاس‌های 40 نفره. چه کسی تضمین می‌دهد معلمی که با چهل نفر پسر نوجوان در کلاس سروکار دارد عصبانی نشود؟

سحرخیز افزود: نیرویی را تصور کنید که به‌جای دو نفر کار می‌کند؛ به طور مثال هم مدیریت مدرسه را به عهده دارد و هم باید جای خالی معلم را در کلاس پر کند. از سمت دیگر با برخی والدینی که توقعات بی‌جا و برخورد ناشایست با عوامل مدرسه دارند هم مواجه است. تمام این موارد در بروز تنبیه بدنی مؤثر هستند و نمی‌توان گفت همه ظرفیت بالایی دارند. در 107 هزار مدرسه به‌هرحال چند مورد از این اتفاقات می‌افتد.

سحرخیز در واکنش به ضرورت توجه لازم  و اهمیت تک‌تک دانش‌آموزان اعلام کرد: اینجا است که مسئله گزینش معلم، شخصیت و توانایی‌های آموزشی او اهمیت پیدا می‌کند. آموزش و پرورش نباید استخدام معلم را از طریق خدمات آموزشی و استخدام‌های فله‌ای انجام دهد. در گذشته موردی داشتیم که شخصی ده سال آموزشیار نهضت در روستاها بوده و در سال یازدهم او را استخدام کرده‌ایم. این فرد باز باید به روستا برگردد و از اول شروع به کار کند زیرا این ده سال برای او سابقه مؤثری محسوب نمی‌گردد. سن او نیز بالا رفته و انگیزه‌اش را از دست داده است. بخش بزرگی از مشکل به این برمی‌گردد که هنگام جذب و گزینش برای تخصص و توان‌مندی معلم اهمیتی قائل نبوده ایم.

ما دنبال آموزش و پرورش ارزان هستیم

معاون اسبق آموزش متوسطه در دولت دهم تصریح کرد: ما می‌خواهیم آموزش و پرورش را ارزان اداره کنیم. چهل درصد از کارمندان دولت در آموزش و پرورش شاغل هستند که با کمتر از 10 درصد (9.8 درصد) از بودجه عمومی اداره می‌شود. در کجای دنیا کشوری می‌شناسید که با شانزده میلیون دانش‌آموز، از بودجه کمتر از 10 درصد سهم داشته باشد؟ در کدام کشور کلاس‌ها چهل‌نفره هستند؟

وی افزود: فردی هست که در گروه‌های تلگرامی ادعا می‌کند، که در ژاپن نیز کلاس‌ها 40 نفره هستند. این فرد محترم توجه نمی‌کند که ژاپن بعد از نیوزلند بیشترین حقوق را به معلمان پرداخت می‌کند؛ منظم‌ترین و مرفه‌ترین شرایط و بهترین امکانات آموزشی را برای دانش‌آموزان فراهم کرده و از طرف دیگر نیز تربیت افراد در خانواده‌های ژاپنی با ایران قابل قیاس نیست.

سحرخیز در ادامه گفت: 33 درصد از دانش‌آموزان ما در دوره ابتدایی قادر به نوشتن اسم خود نیستند و بدون ضابطه این افراد را به پایه‌های بالاتر می‌فرستیم. بخش اعظم این افت تحصیلی متوجه معلم‌ها است. ما در گزینش معلم‌ها بی‌توجه عمل کرده‌ایم. مگر قرار نبود آموزش ضمن خدمت تداوم داشته باشد؟ آموزش ضمن خدمت به شکل مجازی درآمده است. این آموزش کافی نیست و باید به‌صورت حضوری دربیاید. باید نظارت بالینی آموزش و پرورش صورت بگیرد و به توان‌مندی معلمانمان ایمان داشته باشیم. همچنین قرار بود هر دو الی سه سال یک‌بار پایش صلاحیت معلمان انجام شود که نمی‌دانیم سرانجام آن چه شد.

معلمان کمترین حقوق را در میان کارمندان دولت دریافت می‌کنند

سحرخیز گفت: معلمان کمترین دریافتی را در میان کارکنان دولت دارند. مبلغ حکم مهم نیست زیرا معلمان تنها همان حقوق دریافتی را دارند ولی کارمندان دیگر مواردی مانند حق ایاب و ذهاب، مناسبت‌ها، حق مأموریت و غیره را نیز دریافت می‌کنند.

وی افزود: تنها در زمان جنگ بود که آموزش و پرورش 18 تا 20 درصد از بودجه عمومی سهم داشت. از اواخر دولت آقای هاشمی رفسنجانی تا الان این سهم سیر نزولی داشته و کمترین مقدار را در دولت سیزدهم تجربه کرد که 9.8 درصد بود. باید تا سال 1404 صبر کرد و دید که آقای پزشکیان چه بودجه‌ای برای آموزش و پرورش در نظر می‌گیرند. این مسائل بی‌تأثیر نیست.

در گزینش معلم دقت کافی صورت نمی‌گیرد

سحرخیز در ریشه‌یابی تنبیه بدنی دانش‌آموزان اظهار کرد: مسئله تنبیه در مدارس باید بررسی شود. باید در مدارس کار پژوهشی کنیم و ببینیم رخ دادن تنبیه بدنی معلول چه اتفاقی است. قطعاً به این نتیجه خواهید رسید که در گزینش معلم و ناظم دقت کافی صورت نمی‌گیرد. 

وی افزود: ما کاری کرده‌ایم که مردم به‌تدریج از مدارس دولتی فراری شده‌اند. البته منظور مدارس عادی دولتی است نه مدارس خاص و نیمه‌دولتی مانند سمپاد و نمونه دولتی. در مدارس سمپاد تنبیه رخ نمی‌دهد بلکه برعکس؛ ممکن است دانش‌آموز به معلمان پرخاش کند.آموزش و پروش باید اولویت کشور باشد که ظاهرا تنها در حرف و شعار این‌گونه است. در عمل 175 هزار نفر کمبود معلم داریم و می‌خواهند این کمبود را با جذب مجدد بازنشستگان رفع کنند. باید پرسید که آیا نیروی بازنشسته پس از 35 سال خدمت و در این سن‌وسال توان و حوصله سروکار داشتن با 30، 40  نفر دانش‌آموز را دارد؟ آموزش و پرورش گزینه روی میز دولت‌ها نبوده است.

وی تاکید کرد: در برنامه هفتم عبارتی داریم که آموزش و پرورش به مثابه امر ملی است. این به چه معنا است؟ تحولی که مد نظر داریم تنها با کمک آموزش و پرورش انجام‌شدنی نیست. بلکه همه باید پای کار بیایند. وزارت صنعت باید به هنرستان‌ها کمک کند؛ وزارت جهاد باید به هنرستان‌های جهاد کشاورزی یاری برساند؛ وزارت بهداشت، وزارت تعاون، بخش خصوصی، همه باید نقش‌آفرینی کنند.

سحرخیز تاکید کرد: سازمان برنامه و بودجه هم به دنبال ارزان اداره کردن آموزش و پرورش است. قبول دارم که مشکلات اقتصادی کم نیست و تحریم‌ها نیز مسئله‌ساز است. اما این موضوع مربوط به یک‌سال و دو سال نیست و از بعد از جنگ تحمیلی بودجه آموزش و پرورش رو به کاهش بوده است.