از وعده احمدی‌نژاد تا وعده رئیسی؛ پافشاری دو رئیس‌جمهور روی پروژه‌ پر حاشیه

چهارده سال است که ستون‌های مونوریل در شهر قم بلاتکلیف باقی مانده، پروژه‌ای که از همان ابتدا با تردیدهای زیاد کلنگ زده شد، قرار بود سبب‌ساز تسهیل حمل و نقل شهری برای قمی‌ها شود اما نه خیری به مردم این شهر رساند و نه مدافعان آن توانستند پروژه را تکمیل کنند، میراثی که از دوره ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد با صرف هزینه‌های هنگفت روی دست شهرداری قم باقی مانده حالا زمزمه‌های تکمیل آن به‌گوش می‌رسد.

مونوریل قم در مسیری ساخته شد که مسافر نداشت

زمانی‌که محمود احمدی‌نژاد شهردار تهران بود تمام تلاش خود را کرد تا رویای احداث مونوریل در ایران را به‌نام خودش و به‌کام تهرانی‌ها ثبت کند، پروژه‌ای که حرف و حدیث‌های زیادی درباره توجیه اقتصادی و فنی آن وجود داشت، اما عمر شهرداری احمدی‌نژاد قد نداد و در دوران محمدباقر قالیباف مخالفان این پروژه موفق شدند پایه‌های مونوریلی که قرار بود از صادقیه تا فرودگاه مهرآباد کشیده شود، را تخریب کنند، با این اقدام پرونده مونوریل تهران برای همیشه بسته شد.

احداث مونوریل در قم از پروژه‌های دور دوم ریاست جمهوری احمدی‌نژاد برای این شهر بود، سال ۱۳۸۸ عملیات عمرانی آن شروع شد اما به‌گزارش همشهری، بعد از گذشت چند سال از کلنگ زنی و سبز شدن ستون‌های خاکستری آن، اما و اگر های فراوانی پیش روی قرار گرفت و روند ساخت آن را متوقف کرد؛ دلایلی مانند نداشتن صرفه اقتصادی برای شهروندان، هزینه بالای تکمیل و نگهداری، هتک قداست حرم حضرت معصومه (س) و... از جمله دلایلی بود که سبب توقف این پروژه شد و تا ادامه دارد.

زمانی‌که ساخت مونوریل قم به مرحله اجرا رسید یکی از اولین مخالفت‌ها با این مد جدید حمل و نقل شهری درباره مسیری بود که برای آن در نظر گرفته شده بود، اول این‌که مونوریل از مقابل حرم مطهر حضرت معصومه (س) عبور می‌کرد و دوم این‌که مسیر عبور آن اصلاً ارتباطی با مسیرهای پرجمعیت تردد شهری نداشت، محسن بهشتی، معاون عمرانی سابق استانداری قم درهمین‌باره به همشهری گفت بود: «سیستم‌های حمل نقل عمومی ریلی سیستم‌های حمل و نقل انبوه‌بر هستند، مثلاً در تهران اغلب مسیرهایی دارای خط مترو هستند که از گذشته پر تردد بودند، قبل از ایده مونوریل در قم دو خط مترو مصوب شده بود، تصویب مونوریل باعث شد یکی از خطوط مترو حذف شود و خط دیگر نیز تغییر مسیر دهد، پروژه مونوریل جایگزین یکی از خطوط پرجمعیت مترو شده بود و قرار بود مسیری را پوشش بدهد که تقاضای سفر زیادی ندارد، به‌طوری که حتی اتوبوس‌رانی هم در این خیابان‌ها سرویس دهی ندارد و تاکسی‌های گردشی پاسخگوی نیاز آن منطقه هستند. در سال ۱۳۹۶ هزینه این مسیر (خاکفرج تا مطهری) برای مونوریل ۲۰ هزار تومان برآورد شده بود در حالی که همان سال تاکسی‌ها با هزار تومان این مسیر را پوشش می‌دادند.»

دولت و شهرداری؛ کسی هزینه‌ تکمیل پروژه را گردن نمی‌گرفت

همان‌طورکه گفته شد طراحی و اجرای این پروژه برای شهر قم اصلاً صرفه اقتصادی نداشت و همین مسئله سبب شد این پروژه با هزینه‌هایی زیادی که داشت میانه راه متوفق شود، با این وجود حالا یک‌بار دیگر زمزمه‌های تکمیل آن به‌ گوش می‌رسد، تکمیلی که به گفته مدیران شهری‌ به بیش از ۱۵ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

یکی دو سالی هست که تامین این اعتبار میان مدیران شهری و دولت پاس کاری می‌شود، دولت علی‌رغم این‌که می‌خواهد تکلیف این پروژه مشخص شود اما در تامین هزینه‌های آن تردید دارد، شهرداری قم هم تلاش می‌کند مونوریل این شهر را جزو هزینه‌های ملی قرار دهد تا از زیر تامین بودجه کمرشکن آن رهایی پیدا کند. ۲۹ مهرماه سال گذشته، محسن منصوری، معاون اجرایی رئیس جمهور در جلسه بررسی وضعیت پروژه مونوریل قم اعلام کرد که سرنوشت پروژه مونوریل قم باید در استان بررسی شود، درباره آن نتیجه‌گیری شود و در مرحله بعد در سطح ملی مورد پیگیری قرار گیرد. او خواستار حمایت مدیران شهری از مونوریل شد و گفت: مدیریت شهری نباید خود را در تکمیل این پروژه کنار بکشد و همکاری دولت و شهرداری در اجرای پروژه متروی قم متقابل بوده که در خصوص مونوریل نیز شهرداری و شورای شهر قم باید خود را مسؤول بدانند و تا زمانی که این امر محقق نشود این پروژه به سرانجام نخواهد رسید. رئیس جمهور با تکمیل آن موافق است؛ اما دولت به تنهایی قادر به تأمین منابع برای تکمیل این پروژه شهری نیست.

اما مدیران شهری قم روی مواضع خود ماندند و تأکید کردند این پروژه یک پروژه‌ای ملی و دولتی است و برای تکمیل آن به ۱۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است که شهرداری امکان تأمین مالی این پروژه را نداشته و نمی‌توانند سایر پروژه‌های عمرانی و خدماتی را برای تکمیل این پروژه متوقف کنند و این در حالی است که بودجه یک سال شهرداری ۸ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان است.

ضمن این‌که امکان جمع‌آوری این پروژه هم مانند تهران وجود ندارد، درهمین‌باره قبل‌تر رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر قم به خبرآنلاین گفته بود: «واقعیت این است که امکان جمع کردن پایه‌های مونوریل ماننداتفاقی که در صادقیه تهران افتاد وجود ندارد زیرا در تهران پروژه مونوریل در ابتدای راه بود و در قم پیشرفت زیادی داشته به جز پایه‌هایی که می‌بینید تجهیزات زیادی خریداری شده که در انبارها هستند.»

پروژه تکمیل می‌شود؛ به‌حساب دولت یا شهرداری؟

با این وجود گویا در سفر اخیر دولت سیزدهم به استان قم بالاخره قرار است با همکاری دولت و شهرداری قم پروژه مونوریل قم تکمیل شود. ابراهیم رئیسی خواسته که اجرای پروژه به شکل فاز به فاز و بر اساس توافق مسئولان دستگاه‌های مرتبط، از سوی شهرداری قم آغاز شود و دولت نیز در زمینه تامین منابع لازم اجرای پروژه به شهرداری قم کمک خواهد کرد.

درهمین باره محسن محرری رییس شورای اسلامی شهر قم گفته که: «مونوریل قم یک موضوع حاکمیتی است و اراده دولت سیزدهم برای اجرای این طرح نهایی شده و به‌زودی عملیات تکمیل آن آغاز خواهد شد. طبق ابلاغیه‌های دولت و سازمان برنامه‌وبودجه با ادامه طرح مونوریل قم تا پردیسان، خط دوم متروی قم کنار گذاشته می‌شود و دیگر هیچ اعتبار ملی به آن اختصاص نخواهد یافت.»

با این وجود همچنان مخالفان پروژه مونوریل قم معتقدند تکمیل آن اشتباه است و چیزی جز از دست رفتن سرمایه نیست، بعد از این‌که اعلام شد شهرداری قم با کمک‌های دولت قرار است این پروژه را تکمیل کند، ۱۹ دی آنلاین در گزارشی نوشت: «

همزمان با سفر رئیس جمهور به قم عده‌ای دست به کار شده‌اند تا بار دیگر شرکت کیسون را به نوایی برسانند و داغ مردم قم را تازه کرده و نمک به زخم آن بپاشند. آقای رئیسی به عنوان رئیس جمهور مردم که قسم یاد کرده است که منافع مردم را بر منافع افراد و شرکت‌ها ترجیح دهد امروز که مهمان مردم قم است نباید اجازه دهد با حیثیت دولتش عده‌ای بازی کنند. متأسفانه معاون اجرایی رئیس جمهور و استاندار قم مطالعه جدید را هم کنار گذاشته و با تهدید شهردار و شورای شهر خواستار اجرای مونوریل به هر قیمتی، آن هم با بودجه شهرداری قم شده‌اند. درحالی‌که مطالعه‌های جدید اجرای خط دوم مترو را به صلاح مردم و شهر قم دانسته است.»

حالا باد دید برای تکمیل این پروژه چند میلیارد هزینه می‌شود و بعد از تکمیل آن چه سودی به حمل و نقل شهر قم می‌رساند؟