تشعشعات هسته‌ای بیخ گوش روسیه و اوکراین/ چقدر خطر جدی است؟

به گزارش مردم سالاری آنلاین، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هشدار داد که حملات به نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا می‌تواند منجر به فاجعه هسته‌ای شود. این دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا سه‌شنبه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «حمله بی‌پروای هواپیماهای بدون سرنشین به نیروگاه اتمی زاپوریژیا خطر حادثه هسته‌ای خطرناک را افزایش می‌دهد. چنین حملاتی باید متوقف شود. روسیه باید از نیروگاه اتمی زاپوریژیا خارج شود».

این اظهارات جوزپ بورل، در حالی مطرح شد که روز یکشنبه چندین پهپاد مملو از بمب به بخش‌هایی از این مجتمع از جمله رستوران و محوطه بار حمله کردند. مقام‌های این نیروگاه روز یکشنبه اعلام کردند که در طی حمله‌ پهپادها یکی از شش راکتور هسته‌ای در این نیروگاه مورد هدف قرار گرفته است. به گفته آنها هیچ خسارت یا تلفات جدی در این نیروگاه وجود نداشت و سطح تشعشعات در نیروگاه پس از حملات طبیعی بود. با این حال، آژانس انرژی اتمی روسیه گفته است که سه نفر در این حمله زخمی شده اند.

گفتنی است پس از این واقعه، مدیر آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز حمله هواپیمای بدون سرنشین به یکی از شش رآکتور هسته ای در نیروگاه هسته ای زاپوریژیا را محکوم کرد و گفت که چنین حملاتی به طور قابل توجهی خطر یک حادثه هسته ای بزرگ را افزایش می دهد.

رافائل گروسی در حساب توییتری خود با محکوم کردن این حمله منتسب به اوکراین تاکید کرد که دست‌کم ۳ حمله مستقیم به راکتور اصلی این نیروگاه رخ داده که اتفاقی غیرقابل پذیرش است.

موضع روسیه و اوکراین

نیروگاه زاپوریژیا بزرگترین تاسیسات هسته‌ای اروپا با شش راکتور، که پس از تهاجم به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ توسط نیروهای روسیه تصرف شد، مدت‌هاست موضوع اتهامات متقابل روسیه و اوکراین به یکدیگر بوده است.

هم اوکراین و هم روسیه مرتبا یکدیگر را به حمله به نیروگاه زاپورژیا متهم کرده‌اند. اوکراین هشدار داده است که روسیه در حال طراحی یک حادثه در نیروگاه زاپوریژیا است. در همین حال مسکو گفته است که امکان خرابکاری از جانب اوکراین در این نیروگاه وجود دارد.

در مورد حادثه روز یکشنبه هم روسیه و اوکراین هر کدام دیگری را به ارسال پهپادهای کامیکازه به نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا متهم کرده‌اند. روس ها ضمن مقصر اعلام کردن اوکراین گفتند: «تلاش‌های نیروهای مسلح اوکراین برای حمله به نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا ادامه دارد». اوکراین هم گفته است که مسکو در حال انتشار اطلاعات جعلی مبنی بر شلیک پهپادهای کی‌یف به این نیروگاه است. ستوان آندری کووالنکو، رئیس مرکز مقابله با اطلاعات نادرست اوکراین، گفت: «روسیه با هواپیماهای بدون سرنشین به این تاسیسات حمله می‌کند و وانمود می‌کند که اوکراین تهدیدی برای نیروگاه و ایمنی هسته‌ای آن است». در حالی که دو طرف انگشت اتهام به سمت یکدیگر گرفته اند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هیچ طرفی را در این خصوص به عنوان مقصر معرفی نکرده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها نسبت به حمله به این نیروگاه هسته‌ای که بزرگترین نیروگاه اتمی اروپا است هشدار داده و تاکید کرده چنین اقداماتی می‌تواند به وقوع یک فاجعه هسته‌ای منجر شود.

نیروگاه ژاپوریژیا متعلق به روسیه یا اوکراین؟

نیروگاه اتمی زاپوریژیا که در کنار رودخانه دنیپرو واقع شده است و تنها ۵۰۰ کیلومتر از محل بدترین حادثه هسته ای جهان یعنی فاجعه سال ۱۹۸۶ چورنوبیل فاصله دارد، بزرگترین مجموعه هسته ای در نوع خود در اروپا و در میان ۱۰ نیروگاه بزرگ هسته ای جهان است. این تاسیسات از زمانی که نیروهای روسی آن را در مارس ۲۰۲۲ تصرف کردند، تحت کنترل روسیه بوده است. از زمان اشغال این نیروگاه، مسکو ادعای مالکیت این نیروگاه را دارد اما کی‌یف معتقد است که این نیروگاه در قلمرو قانونی اوکراین قرار دارد. موضعی که تقریباً تمام جهان از آن حمایت می‌کنند.

آژانس بین المللی انرژی اتمی فارغ از این جنگ قدرت، ایجاد یک «منطقه حفاظتی» را برای زاپوریژیا پیشنهاد کرده است که در آن هر دو کشور اوکراین و روسیه موافقت کنند از شلیک به نیروگاه خودداری کنند و سلاح های سنگین خود را از این منطقه حفاظتی خارج کنند.

چقدر خطر جدی است؟

سازه‌های حفاظتی راکتورهای هسته‌ای مانند راکتور زاپوریژیا از بتن مسلح با روکش فولادی ساخته شده‌اند که برای مقاومت در برابر ضربه سقوط یک هواپیمای کوچک طراحی شده‌اند، بنابراین حملات جزئی خطری را متوجه این سازه ها نمی کند اما حملات جدی تر می تواند خطرفاجعه آفرین باشد.

یک مطالعه در سال ۱۹۸۹ توسط وزارت انرژی ایالات متحده نشان داد که مدل سازه حفاظتی مورد استفاده در زاپوریژیا در برابر اثرات سقوط هواپیما آسیب پذیر است و اگر یک جت جنگنده به سمت پایین به داخل گنبد سقوط ‌کند، جایی که سازه نازک‌تر است، می‌تواند به آن نفوذ کند و باعث افتادن تکه های بتن و قطعات موتور هواپیما به داخل راکتور شود.

ضربه به خطوط برق خارجی که برای خنک کردن سوخت هسته‌ای در راکتورها ضروری هستند، هم خطر دیگری است. خنک کردن سوخت حتی در راکتورهای در حالت خاموشی سرد برای جلوگیری از ذوب هسته ای ضروری است. از زمان شروع جنگ اوکراین، نیروگاه هشت بار برق خارجی خود را از دست داده است، آخرین بار در دسامبر سال گذشته بود که مسئولان این نیروگاه را مجبور کرد برای تامین برق به دیزل ژنراتورهای اضطراری تکیه کنند. بنابر این هرگونه موشک و یا سقوط هواپیما که به سازه حفاظتی راکتورهای نیروگاه زاپوریژیا آسیب وارد کند و همچنین قطع برقی که برای خنگ نگه داشتن راکتورها لازم است می تواند باعث بروز فاجعه ای هسته ای در نیروگاه زاپوریژیا شود که عواقب آن می تواند دامن هر دوکشور اوکراین و روسیه را بگیرد.