مشکل امروز جامعه ما معنی‌دار و اثربخش بودن انتخابات است

به گزارش مردم سالاری آنلاین، عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها با تأکید بر اینکه انتخابات پیش رو یک انتخابات رقابتی به مفهوم دقیق کلمه نخواهد بود، گفت: مشکل امروز جامعه ما معنی‌دار و اثربخش بودن انتخابات است. متأسفانه جامعه ما طی تجربه سال‌های اخیر به یک ذهنیت و استنباط خاصی رسیده که گویا انتخابات به هر کیفیتی هم برگزار و هر طیف و گروهی هم که انتخاب شود، چندان در سرنوشت کشور نمی‌تواند اثرگذاری جدی داشته باشد و تغییرات مناسبی را ایجاد کند.

مشروح گفت‌وگوی خبرنگار جماران با علی‌محمد حاضری را در ادامه می‌خوانید:

یکی از محورهای سخنان اخیر مقام معظم رهبری تأکید بر چهار ویژگی لازم برای انتخابات یعنی «مشارکت»، «رقابت»، «سلامت» و «امنیت» بود که فروردین ماه امسال هم مطرح کرده بودند. فکر می‌کنید مخاطب ایشان در اینکه «این چهار خصوصیت باید انجام بگیرد» چه کسانی هستند؟

به گمان بنده چون تقریبا هیچ یک از لوازم و مقتضیات رقابت انتخاباتی برای جریان‌ها و طیف‌های مختلف سیاسی خارج از جریان به اصطلاح اصول‌گرا فراهم نیست و این مسأله چیز پنهان و نامکشوفی نیست که بزرگان از آن مطلع نباشند و از سوی دیگر از آنجا که اصولا هیچ نشانه‌ای از بستر سازی برای جلب مشارکت حداکثری دیده نمی‌شود، قاعدتا همان ایده برگزاری انتخابات بدون ریسک یا تضمین شده بیشتر مورد نظر دست اندرکاران است.

با چنین فرضی، این موضوع بیشتر به ذهن متبادر می‌شود که منظور از رقابتی بودن و مشارکت طیف‌ها، و حضور توأمان دو نسل با تجربه و جوان‌ها، عمدتا همان رقابت بین طیف‌ها و تشکل‌های مختلف اصولگرایان مثل جبهه پایداری، مؤتلفه اسلامی، جمنا، و بعضی ائتلاف‌های نوظهورتر در همین جریان است تا با پرشورتر شدن این رقابت درون جناحی، شور و شوق  بیشتری در جامعه احساس شود و احتمالا با شور و شوق رقابت‌های محلی، طایفه ای، فرقه‌ای و مذهبی هم که در انتخابات مجلس کمابیش وجود خواهد داشت و می‌تواند به آن دامن هم زده شود، در مجموع حد نصاب قابل قبول‌تری از مشارکت انتخاباتی حاصل آید.

از نظر شما این چهار شاخص چطور می‌تواند محقق شود؟

من فکر می‌کنم مقام رهبری حتما خودشان در جریان شرایط و اوضاع کشور و وضعیتی که به پیشواز انتخابات اسفند ماه می‌رویم، باشند؛ به طوری که کمترین اطلاع از شرایط و منصفانه‌ترین داوری‌ها حکایت از این دارد که به هیچ وجه انتخابات پیش رو یک انتخابات رقابتی به مفهوم دقیق کلمه نخواهد بود. انتخابات رقابتی یعنی همه نیروهای سیاسی موجود در جامعه که می‌خواهند در چهارچوب قانون اساسی موجود فعالیت کنند، امکان حضور و رقابت داشته باشند.

اما فراتر از بحث رقابتی بودن انتخابات، مشکل امروز جامعه ما معنی‌دار و اثربخش بودن انتخابات است. متأسفانه جامعه ما طی تجربه سال‌های اخیر به یک ذهنیت و استنباط خاصی رسیده که گویا انتخابات به هر کیفیتی هم برگزار و هر طیف و گروهی هم که انتخاب شود، چندان در سرنوشت کشور نمی‌تواند اثرگذاری جدی داشته باشد و تغییرات مناسبی را ایجاد کند.

دوره اصلاحات  یکی از پربازده‌ترین دوره‌های نظام اجرایی کشور بوده

مثلا ما انتخابات مجلس ششم را جلوی چشم‌مان داریم که طیف متفاوتی از نمایندگان انتخاب شده بودند ولی نتوانستند به انتظاراتی که در انتخاب‌شان شکل گرفته بود جامه عمل بپوشند. خود انتخابات ریاست جمهوری سال 76 هم با آنکه آن دوره با همه شاخص‌های موجود کشور یکی از پربازده‌ترین دوره‌های نظام اجرایی کشور بوده، تغییرات مورد انتظار به وجود نیامد؛ در حدی که بتواند آن منش‌ها و سیاست‌ها را یک مقدار پایدار و با دوام کند.

در هر حال به نظر می‌رسد انتخاباتی که پیش رو داریم نه تنها با همین صفات مورد اشاره رهبری به شدت فاصله خواهد داشت، بلکه امکان اثربخشی و در واقع ایجاد تغییرات مورد انتظار رأی دهندگان از مسیر صندوق را تا حد زیادی نمی‌تواند فراهم کند. امیدوار هستیم مقام رهبری برای ایجاد تغییرات لازم در جهت فراهم شدن آن شرایط هدایتی داشته باشند.

در صحبت قبل اشاره من به همین‌ها بود که به هیچ وجه نمی‌شود این شرایط را «انتخابات رقابتی» گفت؛ مگر اینکه فرض بگیریم منظورشان از جریان‌ها، طیف‌های مختلف درون جبهه اصولگرایی باشد و کل جامعه و ملت ایران را به همان طیف‌ها خلاصه کنیم.

در برخی رسانه عنوان شد ایشان در فرمایشات‌شان از آقای مسعود پزشکیان اسم برده‌اند. لذا به نظر می‌آید منظورشان فقط طیف‌های درون جناح اصولگرا نباشد.

در انتخابات ریاست جمهوری دوره قبل هم از آقای لاریجانی نام بردند؛ نه تنها همان جا هم تغییری صورت نگرفت، بلکه اگر تغییری هم صورت می‌گرفت به معنای باز شدن عرصه به روی جریان‌های مختلف نیست. آقای پزشکیان نوعی که نمی‌تواند نمایندگی کند طیف کثیری از نیروهایی که اساسا در این شرایط جایی برای حضور نداشته‌اند و ندارند.

به نظر شما دو موضوع «سلامت» و «امنیت» انتخابات را چه افرادی می‌توانند تأمین کنند؟

امنیت به معنای «امنیت انتظامی» که تقریبا غیر از چند ماه اول بعد از انقلاب که مسأله‌ای به اسم «امنیت انتخابات» داشتیم، در بقیه سال‌ها خوشبختانه کشور در شرایطی نبوده که دغدغه برگزاری انتخابات توأم با امنیت داشته باشیم.

شاید منظور ایشان همان چیزی بوده که در انتخابات‌های قبلی تعبیر به حق الناس بودن رأی مردم کرده‌اند. یعنی باید امنیت رأی مردم تضمین شود. نظر شما در این خصوص چیست؟

به گمان من وقتی افراد مورد نظر طیف های مختلف فکری در جمع کاندیداها حضور ندارند وطبعا طرفداران آنها هم امکان رأی به آنهارا ندارند و احیانا در انتخابات هم شرکت نمی‌کنند، این معنی از حق الناس کمتر موضوعیت می یابد البته در رقابت درون گروهی بین کاندیداهای اصولگرا هم می‌تواند  این معنا از صیانت آراء موضوعیت داشته باشد و از این نظر حق الناس تلقی کردن آراء می‌تواند به تضمین بهتر رقابت و سلامت انتخابات کمک کند.

مقام معظم رهبری در بخش دیگری از این سخنان خود تأکید داشته‌اند که «انتخابات جلوی دیکتاتوری، هرج و مرج و ناامنی را می‌گیرد».

به هر حال اگر صندوق رأی مسیر تحقق مطالبات ملت باشد، تا حد زیادی می‌تواند؛ ولی متأسفانه در سال‌های اخیر چنین استنباطی وجود ندارد.