شکل‌گیری میز قرمز میان ایران و آمریکا

به گزارش مردم سالاری آنلاین، توافق ایران و آمریکا برای تبادل زندانیان و آزادسازی اموال بلوکه شده در کره‌جنوبی در دو روز گذشته - آن هم پس از به کما رفتن برجام و حضور جنگنده‌های آمریکایی در خلیج فارس - شوک بزرگی را به جهان وارد کرد تا بار دیگر نگاه کشورها و رسانه های جهان به سمت تهران بچرخد. 

هر چند که سی‌ان‌ان، شبکه آمریکایی به نقل از منابع خود گزارش داد که «گفت‌وگوها بر سر آزادی زندانیان آمریکایی جدا از مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران بوده است»، اما این سوال ایجاد می‌شود که آیا می‌توان به احیای برجام امیدوار بود یا خیر؟

حشمت الله فلاحت‌پیشه، رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی مجلس و کارشناس مسائل بین‌الملل، در گفتگو با «اقتصادنیوز» ، درباره این توافق گفت : « این توافق را بخشی از برجام نمی‌دانم. هر دو کشور برای انجام این توافق تحت فشار بودند. آمریکایی‌ها و به خصوص آقای بایدن تلاش زیادی کرد تا قبل از انتخابات این زندانی‌ها آزاد شوند و برای ایران هم منابع مالی اهمیت زیادی داشت و یک دستور کار جدی به حساب می‌آمد.»

مشروح گفتگوی فلاحت پیشه، تحلیلگر مسائل بین الملل را در اقتصادنیوز می‌خوانید. 

* آقای فلاحت پیشه، تحلیل شما از توافق اخیر بین ایران و آمریکا چیست؟ 

باید از این توافق اخیر به چند دلیل استقبال کرد. دلیل اول این است که توافق ایران و آمریکا به دور باطل و بی‌نتیجه سفر به عمان پایان داد. یعنی کمتر پیش آمده که ماموریت‌های وزارت خارجه ایران تا این حد زمان‌بر بوده باشد و بعد از سفرهای زیاد به عمان، این ماموریت‌های هزینه‌بر به پایان رسید. 

اقتصاد ایران را شرطی و حساس کرده بودند

متاسفانه از زمانی که موضوع مسدود شدن 7 میلیارد دلار منابع ارزی ایران در کره جنوبی مطرح شد، کشور چند برابر این مبلغ درآمد داشت اما تا حد زیادی اقتصاد و بازار ایران را شرطی و حساس کرده بودند. سخنرانی‌های سیاسی، توئیت‌ها و مواضع سیاسی هم بیشتر از آنکه گزارش میز مذاکره باشد، با هدف جهت‌دهی با بازار صورت می‌گرفت. لذا، پایان دادن به این زخم کهنه به سود کشور است. 

دلیل دوم استقبال از این توافق، ابعاد انسانی آن است. شاید حدود 10 نفر زندانی از هر دو کشور آزاد می‌شوند و امیدوارم هیچ زمان دیگر این اتفاق در ارتباط ایران با هیچ‌کشور دیگری رخ ندهد. 

مناسبات تجاری با کره جنوبی نباید بی‌ملاحظه باشد

دلیل سوم هم این است که در دنیای امروز کمتر کشوری به اندازه کره جنوبی و ژاپن مطیع آمریکا هستند. حتی در برخی ایالت های آمریکا، ایرانی‌ها بهتر از دولت فدرال می‌توانند حضور داشته و امکان مانور داشته باشند اما کره‌جنوبی و ژاپن بدون اشاره آمریکا اقدامی انجام نمی‌دهند. همچنین معتقدم در مناسبات آینده با کره‌جنوبی نباید بی‌ملاحظه مناسبات تجاری و اقتصادی داشت. 

* این توافق می‌تواند به احیای برجام کمک کند؟

این توافق را بخشی از برجام نمی‌دانم. هر دو کشور برای انجام این توافق تحت فشار بودند. آمریکایی‌ها و به خصوص آقای بایدن تلاش زیادی کرد تا قبل از انتخابات این زندانی‌ها آزاد شوند و برای ایران هم منابع مالی اهمیت زیادی داشت و یک دستور کار جدی به حساب می‌آمد. لذا، این یک توافق محدود در این قالب است هر چند، باید دید تا اجرا به چه نتیجه‌ای خواهد رسید.

احتمالا سناتورهای آمریکایی در چند روز آینده یک هجمه‌ای را علیه بایدن آغاز کنند و در ایران نیز سوالات جدی درباره آزادسازی این منابع ارزی وجود دارد. گزارشی که وزارت خارجه منتشر کرده است نشان از دسترسی آزاد به این اموال دارد اما آمریکایی‌ها می‌خواهند کنترل‌گری خود را حفظ کنند. با این حال، همین که پول را از کره‌جنوبی خارج کنند، به این معناست که پول را از قلمرو کشورهای دشمن ایران نظیر ایالات متحده دور کردند. 

* آقای فلاحت‌پیشه! ماجرای عدم دسترسی مستقیم ایران به اموال آزادشده چیست؟

اخبار در حد ادعاهای دو طرف است. یکی از مشکلات مذاکرات محرمانه و باواسطه این است که گزارش مشخص و شفافی درباره آن ارائه نمی‌شود. دو طرف ادعاهای خودشان را مطرح کرده و متن توافق هم به زمان سپرده می‌شود. لذا، دو گزارش متناقض وجود دارد که نشان از دیپلماسی پنهان دارد و ایران بیشترین آسیب را از این موضوع دیده است. امیدوارم دولت گزارش هزینه‌کرد این 6 میلیارد دلار را برای مردم ارائه کند.

ایرانی‌ها در مسیر توافقات نانوشته حرکت کردند

* پیش از این توافق، خبرهای درباره تفاهم مکتوب نشده ایران و آمریکا منتشر شده بود، توافق اخیر را می‌توان در راستای همان تفاهم دانست؟

تفاهمی وجود نداشت. ایرانی‌ها در مسیر توافقات نانوشته حرکت کردند و معنای آن مدیریت تنش است. یعنی آمریکایی‌ها ساختار تحریم‌ها و ایران ساختار قدرتش را حفظ کرده و به همین دلیل این توافق اخیر شامل برجام نمی‌شود. البته، این توافق یک گام تنش‌زدا در شرایطی که تنش‌های جدید در راه است، محسوب می‌شود. ناوگان پنجم آمریکا دوباره مقر و پایگاه‌های خود را در خلیج‌فارس و دریای عمان احیا می‌کند و تعداد تفنگداران افزایش پیدا کردند که نشان از تنش‌های جدید دارد. 

میز قرمز بین ایران و آمریکا شکل گرفته

امیدوارم این میز قرمزی که بین ایران و آمریکا شکل گرفته است مانع تصاعد بحران شود. کشور نیاز دارد که در بلند مدت مشکلات تحریم‌ها را حل کند. برخی افراد امروز توئیت می‌زنند و از این توافق به عنوان پیروزی یاد می‌کنند، در حالی که من این اتفاق را یک مدیریت تنش می‌دانم نه پیروزی. امیدوارم چنین شور و شوق‌هایی که مطرح می‌شود با هدف گریز از مسئولیت‌ رفع مشکلات روابط بین‌المللی و از بین بردن فرصت‌های دیپلماسی در این دولت نباشد.