انتخابات تناسبی؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

محمد دهقان معاون حقوقی رئیس‌جمهور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره موضوع تناسبی شدن انتخابات گفت: در دنیا ۲ دسته رژیم‌ انتخاباتی اصلی وجود دارد که درصدی از آنها اکثریتی و بخش دیگری هم تناسبی است.

وی با بیان اینکه هدف تمام این نظامات، حاکمیت عدالت انتخاباتی است، ادامه داد: رژیم‌های انتخاباتی این هدف را دنبال می‌کنند که همه گروه‌ها، مجموعه‌ها، احزاب و تفکرات کشور به جای این‌که نظرات و مطالباتشان را در خیابان‌ها فریاد بزنند، در پارلمان و مجلس نماینده داشته باشند و در آنجا نمایندگان، خواسته‌ها و تفکرات مردم را مطرح کنند.

معاون حقوقی رئیس‌جمهور افزود: بر همین اساس، هر جا که حوزه انتخابیه کوچک باشد عدالت انتخاباتی اقتضا می‌کند رژیم انتخاباتی اکثریتی بوده و رأی اکثریت ملاک انتخاب قرار گیرد. یعنی هرکسی رای بیشتری کسب کرد، وارد مجلس شود. طبیعتا در چنین مواردی موضوعی به نام انتخابات تناسبی معنا ندارد.

 دهقان با بیان اینکه در جایی مثل تهران که حوزه انتخابیه بزرگی است، موضوع متفاوت و محل بحث و اختلاف است، توضیح داد: از ابتدای تصویب قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی این تفکیک‌ها صورت نگرفته است و تنها یک رژیم ثابت ساده به عنوان رژیم اکثریتی انتخاب شده است. بدان معنا که چه برای یک حوزه انتخابیه که یک نماینده دارد و چه برای حوزه‌ انتخاباتی با ۳۰ نماینده، رژیم انتخابات یکسان که همان نظام اکثریتی است، برقرار شده است.

وی توضیح داد: این شرایط سبب می‌شود در حوزه‌های انتخاباتی بزرگ، فهرست احزاب و گروه‌هایی که رأی اکثریت را کسب نکرده‌اند، هیچ نماینده‌ای در پارلمان نداشته باشند، در حالی‌که اگر رژیم انتخابات تناسبی حاکم باشد، فهرستی که موفق به کسب ۵۰ درصد آرا حوزه انتخابیه شده است ۵۰ درصد کرسی‌ها را در اختیار می‌گیرد و فهرستی که مثلاً ۳۰ درصد آرا را کسب کرده، ۳۰ درصد کرسی‌ها را به دست آورد که این با عدالت انتخاباتی سازگارتر است.

معاون حقوقی رئیس‌جمهور تصریح کرد: اما باید به این نکته توجه داشت که در کشور ما که مردم در طول سال‌ها به برگزاری انتخابات به رژیم اکثریتی عادت کرده‌اند، با تغییر نظام انتخاباتی چه اتفاقی خواهد افتاد. این موضوع نیازمند توجه به برخی ملاحظات است.

 دهقان ادامه داد: به لحاظ اصولی باید هنگام نگارش و تصویب قانون انتخابات، برای شهرهای بزرگ رژیم تناسبی در نظر گرفته می‌شد اما اکنون که بعد از گذشت ۴۰ سال تصمیم به اصلاح قانون گرفته شده، باید این موضوع مهم، با دقت و آموزش بیشتری رنگ اجرا به خود بگیرد و کارگزاران و متولیان انتخابات باید به طور کامل بر موضوع مسلط شوند. همچنین با توجه به اینکه در اینجا نقش احزاب پررنگ‌تر از گذشته است این موضوع عملکرد مسئولانه بیشتر و فراهم کردن مقدماتی را از سوی احزاب طلب می‌کند.

وی با بیان اینکه حاکمیت این موضوع نیازمند سنجش زیرساخت‌ها و بسترها از جنبه‌های مختلف از سوی نمایندگان مجلس و شورای نگهبان است، خاطرنشان کرد: در شهرهای بزرگ که تعداد کرسی‌های مجلس زیاد است اقتضای عدالت انتخاباتی، تناسبی بودن انتخابات است. اما اینکه آیا برای برگزاری انتخابات به صورت تناسبی، در یک حوزه انتخابیه شرایط و زیرساخت‌های مناسب وجود دارد و این‌که آیا با توجه به پیچیدگی ماهیت انتخابات تناسبی، متولیان امر انتخابات، اعم از بخش اجرایی و نظارت، اشراف لازم را به این گونه انتخابات پیدا کرده‌اند و در این فرصت باقیمانده، امکان آموزش کلیه مجریان و ناظران انتخابات وجود دارد، بحث مجزایی را می‌طلبد.