قصه پناهجویان ایرانی؛ گور‌های شناور، گمنام و غرق در آرزو!

به گزارش مردم سالاری آنلاین، حادثه غرق شدن قایق حامل مهاجران غیرقانونی در آب‌های ساحلی ایتالیا دست‌کم ۴۳ تن جان باخته‌اند و احتمال افزایش تلفات وجود دارد.

سفارت کشورمان در ایتالیا نیز در ارتباط با جان باختن عده‌ای از پناهجویان در حادثه غرق شدن کشتی در آب‌های جنوب این کشور اعلام کرد که با مراجع مربوطه در ارتباط بوده و اقدامات کنسولی را انجام می‌دهد. به گزارش ایسنا، سفارت جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا، ضمن عرض تسلیت به مناسبت جان باختن عده‌ای از پناهجویان در حادثه غرق شدن کشتی در آب‌های جنوب ایتالیا، اعلام کرد: به رغم اعلام رسمی مراجع ذیربط در ایتالیا مبنی بر عدم شناسایی هویت کشته شدگان، این سفارت در ارتباط با مراجع مذکور بوده و به محض دریافت اطلاعات رسمی، اطلاع‌رسانی و اقدامات کنسولی انجام خواهد شد.

روز گذشته خبری منتشر شد مبنی بر این که تعدادی از مهاجران ایرانی در آب‌های ایتالیا در پی حادثه غرق شدن کشتی جان باخته اند. پلیس و گارد ساحلی ایتالیا هم اعلام کردند ۴۳ نفر بر اثر برخورد یک قایق حامل مهاجران ایرانی با صخره‌ها در نزدیکی سواحل جنوبی ایتالیا جان باختند.

اما طبق داده‌های سایت تحلیلی قطب‌نما، تا پیش از این آمریکا، کانادا، آلمان، امارات، انگلیس و استرالیا بیشترین مقاصد مهاجران بودند. جالب اینجاست که حالا ترکیه نیز به این کشور‌ها اضافه شده است. جمعیت ایرانیان در این کشور در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۱۴ میلادی، بیش از ۵ برابر رشد کرده است. همچنین بر اساس داده‌های سالنامه ۱۴۰۱، ایران، در سال ۲۰۲۲ میلادی از بین ۱۷۷ کشور در جایگاه ۱۰۶ فرار مغز‌ها قرار داشت.
«منظره‌ای دیدم که هرگز نمی‌خواهید در زندگی خود ببینید. منظره‌ای وحشتناک که برای تمام عمر با شما می‌ماند»؛ به گزارش فراز این توصیف آنتونی سواسو، شهردار شهر ساحلی کوترو از واژگونی قایق حامل پناهجویان در جنوب ایتالیاست. پاکستان، افغانستان، عراق، سومالی و ایران، ملیت بیش از ۶۰ قربانی است که قایق آمالشان در آب‌های ساحلی جنوب ایتالیا واژگون شد. هم‌نشینی این چهار ملیت در قایقِ پناه جستن، قصه غم‌انگیزی است.

آن‌ها که بعد از ۴۸ ساعت نه هویت‌شان مشخص شده، نه تعدادشان از هر کشور و نه حتی تصویرشان. تابوت‌هایی شناور که طبق گزارش صلیب سرخ، بیش از ۱۲تای آن متعلق به کودکان است. این قایق که از مبدا ترکیه حرکت کرده بود، روز یکشنبه، درحالی که تلاش می‌کرد به ساحل شهر کروتونه نزدیک شود در جریان شرایط جوی ناآرام با صخره‌ها برخورد کرد و غرق شد. برخی اخبار حکایت از آن دارند که دست کم ۲۰۰ نفر سرنشینان این قایق بودند و علیرغم آمار تایید شده از کشته شدگان که بیش از ۶۰ تن بود، طبق اعلام رسانه‌های ایتالیایی، ممکن است بیش از ۳۰ تن از پناهجویان مفقود شده باشند. اما قصه تلخ واژگونی کشتی پناهجویان، قدمتی بیش از ده ساله دارد.
در مسیر ناتمام و نافرجام رهایی
«ما نزدیک ساحل بودیم که دریا طوفانی شد. یک موج خیلی قوی با تمام قدرت ما را پرت کرد آن طرف. قایق دو نصف شد. من گیر کرده بودم. بند لباسم گیر کرده بود. پدرم آمد بند لباس را باز کرد. سرش خورد به یک میخ. از دماغش خون آمد، رفت زیر آب. من هی دورتر می‌شدم. مادر و پدرم را که دیدم گریه نکردم، انگار خواب بودند؛ اما جناره خواهرم را که دیدم فهمیدم زدم زیر گریه؛ از دهانش کف آمده بود و چشمانش کبود بود»، این روایت یکی از بازماندگان واژگونی قایق پناهجویان به مقصد استرالیاست. آرمین، ۱۰ ساله بود که مرگ عزیزانش را به چشم دید.
در ساعات اولیه روز چهارشنبه، ۲۴ آذر سال ۱۳۸۹، رسانه‌های استرالیایی، از غرق شدن یک قایق چوبی حامل ده‌ها پناهجو در آب‌های استرالیا خبر دادند. علت، متلاطم بودن اقیانوس و برخورد به صخره‌های ساحلی جزیره کریسمس عنوان شد. در این حادثه دستکم ۲۷ نفر کشته شدند که طبق ادعای روزنامه‌های محلی، چندین ایرانی نیز در میان کشته‌شدگان بودند، اما خبری از هویت اکثر آن‌ها تا این لحظه و پس از گذشت بیش از ۱۲ سال فاش نشده است.

۲۰ آذر سال ۱۳۹۲، پلیس اندونزی از غرق شدن قایق حامل پناهجویان به مقصد استرالیا خبر داد. در میان قربانیان، چند شهروند ایرانی، بنگلادشی و چند مسلمان برمه بود که قصد داشتند خود را به خاک استرالیا برسانند.

۲۲ اسفند سال ۱۳۹۴، خبرگزاری دوغان ترکیه، از واژگونی قایق حامل پناهجویان به مقصد یونان خبر داد. در پی این حادثه ۵ تن از پناهجویان که یک کودک نیز در بین آن‌ها بود غرق شدند. طبق این خبر قربانیان میلیت ایرانی و افغانستانی داشتند و علیرغم تمام هشدار‌ها نسبت به رفتن به یونان، در تلاش بودند به مرز‌های اتحادیه اروپا برسند.
اما تمام قربانیان ایرانی دریا‌ها گمنام نماندند. در ۷ آبان سال ۹۹، رسول ایران‌نژاد ۳۵ ساله، شیوا محمدپناهی ۳۵ ساله، آنیتا ایران‌نژاد ۹ ساله، آرمین ایران‌نژاد ۶ ساله و کودک ۱۵ ماهه خانواده که سردشتی بودند، در جریان غرق شدن قایق حامل پناهجویان در حین عبور از کانال مانش در آب‌های میانی فرانسه و بریتانیا غرق شدند. غیر از این خانواده، ۱۵ ایرانی دیگر نیز در جریان این حادثه جان باختند.

۲۳ دی سال ۱۴۰۰ رسانه‌های یونانی خبر دادند که یک مرد پناهجوی ایرانی به دلیل وقوع طوفان در سواحل یونان غرق و یک زن نیز مفقود شده است.
طبق گزارش سازمان ناظر حقوق بشر اروپا - مدیترانه تا سال ۲۰۲۱، به طور متوسط روزانه پنج مهاجر در مسیر دریای مدیترانه به اروپا جان باخته‌اند. همچنین سازمان بین‌المللی مهاجرت نیز در گزارشی خبر داده که در سال ۲۰۲۰، بیش از دو هزار و ۲۷۶ نفر با هدف رسیدن به اروپا غرق شدند.
وقتی کمپ‌ها هم جان پناهجویان را گرفتند
شوربختانه تلخی سرنوشت بسیاری از پناهجویان بی‌انتهاست. چراکه بسیاری از آن‌ها که حتی از بحران انتقال دریایی توسط قاچاق‌بران جان سالم به در برده بودند نیز با رسیدن به کمپ‌ها و شرایط بحرانی آن، دست به خودکشی زدند. کمپ‌هایی که بی‌شباهت به زندان نیستند و با توالت، حمام و اتاق‌های عمومی، عدم توجه به بهداشت و درمان پناهجویان، نداشتن حق کار و تحصیل تا مدت‌ها، خشونت و آزار جنسی و به طورکلی بلاتکلیفی و آینده‌ای نامعلوم بسیاری از پناهجویان داخل کمپ‌ها را به فروپاشی روحی و خودکشی سوق داده است.
حامد سمیعی ۲۸ ساله، محمد رهسپار ۲۹ ساله به فاصله دو سال در بازه زمانی ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ در کمپ بایرن آلمان خودکشی کردند. همان سال‌ها ده‌ها ایرانی در اعتراض به شرایط سخت کمپ‌های اسکان پناهجویان در جزایر نائورو، لب‌های خود را دوخته و دست به اعتصاب غذا زدند.
رضا براتی ۲۳ ساله یکی از پناهجویانی بود که در اعتراض به شرایط بحرانی معیشت و بهداشت دست به اعتراض زد و توسط ماموران کمپی که در آن ساکن بود مورد ضرب و شتم قرارگرفت و کشته شد. پیش از او حمید خزایی ۲۴ ساله، به دلیل عفونت ناشی از جراحت پا و عدم درمان در اردوگاه مانوس جان باخته بود. این فقط چند روایت کوتاه است که می‌تواند به خوبی گویای عمق فاجعه بسیاری از کمپ‌ها باشد. طی سال‌های اخیر نیز از وضعیت بحرانی پناهجویان در ترکیه، یونان و آلمان اخبار بسیار منتشر شد.
در آینه آمار
به طور میانگین سالانه ۶۵ هزار نفر از ایران به طرق مختلف مهاجرت می‌کنند. شرایط بحرانی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، کاهش ثبات اقتصادی، امیدواری اجتماعی و آزادی‌هایی مانند دسترسی به اینترنت آزاد، از جمله دلایلی است که رصدخانه مهاجرت ایران برای آمار بالای مهاجرت ایرانیان برشمرده است. آماری که طبق داده‌های این رصدخانه در سال گذشته، خبر از دو برابر شدن میزان مهاجرت ایرانیان، طی سه دهه اخیر می‌داد.
براساس آخرین داده‌های سازمان ملل در سال ۲۰۲۰، جمعیت ایرانیان مهاجر حدود ۱ میلیون و ۳۲۵ هزار نفر تخمین زده شده است.

همچنین سالنامه مهاجرت ایران جمعیت مهاجران ایرانی را تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی، حدود ۲ میلیون و ۶۲ هزار نفر برآورد کرد.
طبق داده‌های سایت تحلیلی قطب‌نما، تا پیش از این آمریکا، کانادا، آلمان، امارات، انگلیس و استرالیا بیشترین مقاصد مهاجران بودند. جالب اینجاست که حالا ترکیه نیز به این کشور‌ها اضافه شده است. جمعیت ایرانیان در این کشور در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۱۴ میلادی، بیش از ۵ برابر رشد کرده است. همچنین بر اساس داده‌های سالنامه ۱۴۰۱، ایران، در سال ۲۰۲۲ میلادی از بین ۱۷۷ کشور در جایگاه ۱۰۶ فرار مغز‌ها قرار داشت.
همچنین طبق داده‌های رصدخانه مهاجرت ایران، در سال ۲۰۲۲ میلادی، در مجموع ۱۴۲ هزار و ۹۸۹ ایرانی در کشور‌های مختلف در وضعیت پناهندگی قرار داشته‌اند و یک‌سوم اتباع ایرانی پناهنده در جهان در آلمان زندگی می‌کنند. طبق تحلیل یافته‌های سال ۲۰۱۸ گالوپ، میل به بازگشت در میان مهاجران ایرانی یک درصد است که در مقایسه با میانگین جهانی هفت درصد، فاصله قابل توجهی دارد.