برخورد با هنجارشکنی ها باید طوری باشد که نتیجه معکوس ندهد

مشروح گفت و گوی جماران با آیت الله مصطفی دوستی زنجانی از اساتید عالی حوزه علمیه قم را در ادامه می خوانید:
با توجه به اینکه این روزها مسأله حجاب مطرح است، نظر فقهی شما در خصوص محدوده وجوب حجاب چیست؟
درباره وجوب حجاب که بحثی نیست. یعنی نصّ و تصریح قرآن کریم و معلوم است که اگر کسی با قرآن مخالفت کند، محکوم به کفر می شود.
 
یعنی اگر کسی با اصل حجاب مخالفت کند کافر است؟
مخالفت کسی را کافر نمی کند؛ انکارش کافر می کند. اگر بگوید که ما در اسلام حجاب نداریم، این خلاف قرآن است و محکوم به کفر می شود. اما مخالفت معصیت است؛ تا مادامی که انکار نکند.
 
نظر شما در مورد کیفیت برخورد با این مقوله فرهنگی چیست؟
نحوه اجرای این حکم شرعی باید در دو مقوله مورد بررسی قرار بگیرد. یکی وظیفه و تکلیف فرد فرد جامعه است؛ به عنوان اینکه این افراد مخاطبین قرآن کریم هستند. «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ».(سوره احزاب، آیه 59) اینها تمام افراد را می گیرد و از نظر وجوب هیچ بحثی نیست. اما از نظر پیاده کردن و اجرای این حکم، خود افراد موظف هستند به عنوان یک تکلیف شرعی عمل کنند و در عمل افراد به وظیفه فردی اجباری نیست.
یعنی تا مادامی که مخالفت فرد انعکاس اجتماعی در جامعه به عنوان یک هنجارشکنی و قانون شکنی نگیرد، هرکسی باید وظیفه خودش را انجام بدهد. اما اگر به این صورت درآمد که شیوع مخالفت با هنجارهای دینی شد، باید جلوگیری شود. اما نحوه جلوگیری بستگی به موارد دارد. باید طوری باشد که نتیجه معکوس ندهد؛ از طریق نصیحت، آموزه های اخلاقی، سفارشات اسلامی و تأکید ائمه(ع) این رعایت ها را به  گوش مردم برسانند تا مردم خودشان احساس وظیفه کنند.
در موارد حادی که با آرامش یک جامعه تضاد پیدا می کند، دولت باید مداخله کند. البته آن هم باید به صورتی باشد که نتیجه معکوس ندهد. یعنی با مراعات همین که خدای متعال در قرآن به حضرت موسی(ع) می فرماید «اذْهَبا إِلی فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغی فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشی». معلوم می شود که تأثیر تذکر با زبان خوش رابطه مستقیم دارد و زبان خوش و ملایم تأثیرگذارتر تأثیرگذارتر از خشونت است.
 
در باب اصل حجاب، اجباری بودن یا نبودن آن خیلی برای من روشن نشد. فرمودید واجب است؛ اما آیا اجباری است؟
حجاب فردی اجباری نیست.
 
یعنی در منزل؟
در منزل و محدوده منزل، تا مادامی که در جامعه تأثیر منفی نگذارد. اما وقتی که به صورت یک هنجارشکنی اجتماعی در آمد، آن وقت باید جلوگیری شود و نحوه جلوگیری هم باید مثل زبان ملایمی باشد که خدای متعال می فرماید.
 
این که عده ای می خواهند در مسأله حجاب طوری برخورد کنند که مردم را در مقابل هم قرار بدهند، کار درستی است؟
تا مقداری که از فساد نترسیم، از این درگیری ها باید پرهیز شود.
 
یعنی بیشتر قانون حاکم شود؟
البته ما زبان قانون به کار نمی بریم و بیشتر یک وظیفه دینی و حکم الهی فراتر قانون است. اگر این حکم الهی را به عنوان یک حکم الهی به مردم بگویند، شاید اطاعت آنها بیشتر شود تا اینکه به عنوان یک اجبار قانونی بگویند. با معاندین کاری نداریم؛ آنها در اقلیت هستند. اما قاطبه مردم اگر احساس کنند این یک حکم الهی است، تا اندازه ای خودشان را موظف می دانند مراعات کنند؛ اما نه به عنوان یک دستور حکومتی و قانونی. اگر اسم قانون روی آن بگذاریم ممکن است مخالفت کنند.
 
با توجه به اینکه اشاره داشتید نباید مردم روبروی همدیگر قرار بگیرند، ویژگی های یک آمر به معروف چیست؟
باید شرایط امر به معروف و نهی از منکر مراعات شود. این در مورد وظیفه مردم در قبال یکدیگر است که در حوزه امر به معروف و نهی از منکر قرار می گیرد. اما جاهایی که فساد در جامعه تولید می شود، حکومت باید دخالت کند.
 
تأثیر مشکلات اقتصادی بر بدحجابی چه قدر است؟ به عبارت دیگر اگر مشکلات اقتصادی و مسائل مربوط به ازدواج و مسکن رفع شود چه قدر در مشکلات حجاب و رفع فساد تأثیر دارد؟
این درباره پاره ای از افراد صدق می کند. پاره ای از افراد کمبودهای اقتصادی را بهانه قرار می دهند و رفتار انتقام جویانه دارند. اگر مسائل اقتصادی درست شود، فکر می کنم چند درصدی فرق می کند. چون همان طور که اشاره کردم پاره ای از افراد این طور عکس العمل ها را برای بروز دادن آن ناراحتی های خودشان استفاده می کنند. درباره آنها صدق می کند که اگر اقتصاد درست شود اعمال آنها فرق می کند.
خود این ناهنجاری های اقتصادی در مردم یک نوع عقده ایجاد می کند و عکس العمل های تندی از خودشان بروز می دهند. ان شاء الله خداوند کمک کند اقتصاد مردم درست شود و این ناهنجاری ها و ناراحتی ها کاهش پیدا کند.