در پیام سید محمد خاتمی به مناسبت ۱۶ آذر با درود بر شهیدان پاکباز ۱۶ آذر و همهی شهیدان پیش و پس از انقلاب اسلامی، آمده است: این شهیدان برای اعتلای جان ملت ایران و رسیدن به حقوق حقه خود فداکاری کردند.
وی در ادامه با گرامیداشت روز ۱۶ آذر بیان کرد: این روز، روز بزرگی است که به عنوان روز دانشجو مطرح شده و نشاندهندهی جایگاه دانشگاه و دانشجویان در روند تحولاتی است که جامعهی ما را به سوی سرفرازی و آبادی هدایت میکند.
خاتمی افزود: این مساله واضح است که ما تاریخ را مجموعه حوادث و رویدادهایی بدانیم که به تصادف در کنار هم قرار گرفتهاند. تاریخ یک جریان مستمری است که حوادث و رویدادها در جایگاه خود و با توجه به پیشامدها و پسامدهای آنها معنا پیدا میکند و جهت را مشخص مینماید که البته در این جریان فهم و انتخاب و آگاهی انسانها موثر است.
وی در ادامهی این پیام اظهار کرد: برای اینکه به درستی حوادث تاریخی را بفهمیم قطعا باید این را در نظر داشته باشیم که در چه شرایطی روی داده است و چه تاثیری از حوادث قبلی داشته و چه تاثیری بر حوادث بعدی میگذارد.
وی با بیان اینکه ۱۶ آذر حادثهی مهمی در تاریخ مبارزات ۱۵۰ سالهی ملت ایران است، گفت: باید بدانیم حدود ۱۰۰ سال قبل از این جریان، حرکت اصلاحی ملت ایران برای رهایی از قید استعمار و دخالت بیگانه در سرنوشت کشور، دفع و رفع خودکامگی و استبداد و رسیدن به حاکمیت خود بر سرنوشت خویش برای آزادی، برای استقلال و برای پیشرفت کشور آغاز شد که اوج آن را در حرکت مشروطیت میبینیم.
خاتمی خاطرنشان کرد: با کمال تاسف مشروطیت ناکام ماند و از دل آن به علل و دلایلی که در اینجا مجال ذکر آن نیست، استبداد سیاه آمد و سرکوبها، فشارها، اختلالها و مهمتر از آن کنار گذاشتن قانون اساسی بیرون آمد. اما جنبش اسلامی مردم به سوی آزادی و سرفرازی متوقف نشد. گرچه مردم هزینههای فراوانی پای آن دادهاند.
وی همچنین بیان کرد: تا بعد از شهریور ۱۳۲۰ جنبش، حرکت خود را در جریان آزادیخواهی و استقلالطلبی در شکل نهضت ملی نشان داد و حاصل آن حکومت مردمی و آزادیخواه مصدق بود.
وی با اشاره به مرحلهی دوم جنبش اسلامی ملت ایران که با کودتای ۲۸ مرداد سرکوب شد، اظهار کرد: این کودتا با دخالت مستقیم قدرتهای بیگانه بهخصوص آمریکا که بعدها نیز اسناد آن از طرفشان انتشار یافت و حاکمیت یک استبداد که سیاهتر و نفسگیرتر از استبداد دوران رضاخان بود بر جامعهی ما حاکم شد.
خاتمی با اشاره به دستگیریها، کشتنها و سرکوبها و حبس و طرد همهی نیروها در دوران پهلوی، گفت: از یاد نبریم که ۱۶ آذر چند ماه بعد از آن کودتای ننگین رخ داد و در این روز فریاد اعتراض و بیداری ملت شریف ایران از میان فرزندان خوب ما در دانشگاه بلند شد و سه قطره خونی که از این دانشجویان به نمایندگی از ملت ما ریخت، سه شهاب تابناک شد که در سیاهترین و سردترین شب تاریخ ایران در آسمان ایران درخشید و نوید روزهای قبل را میداد.
خاتمی، تصریح کرد: ۱۶ آذر از جهتی دیگر پیشگامی و پیشتازی دانشگاه و جریانات سرنوشتساز ملت ایران و تاریخ مبارزات آن را نشان میدهد. جایگاه ارزندهای که همواره آن را حفظ کرده است و علیرغم عزم بنیانگذاران دانشگاه برای جدا کردن نیروهایی نخبه از مهجوریت آینده، دانشگاه همواره تعهد خود را نسبت به ارزشهایی که ملت به آن پایبند است و مصالحی که ملت باید داشته باشد نشان داده است.
وی با تاکید بر اینکه ۱۶ آذر حلقهای از زنجیرهای ممتد و مستحکم جمهوری اسلامی و انقلاب ایران است، گفت: انقلاب اسلامی که با شعار آزادی، استقلال و جمهوری اسلامی آغاز شد، اما یک نقطهی امتیاز داشت که با توجه به جایگاه دین در عمق وجدان و تارک ملت، قرائت رحمانی از دین را مطرح کرد. همان که در دنیای ما در امروز میتواند جایگاه اسلام را در موقعیت بسیار بالایی نشان دهد.
خاتمی افزود: دین ضدخشونت، دین طرفدار مردم، دین ناسازگار با دشمنان مردم، دینی که با آزادی و استقلال کار میکند، خودکامگی را نفی میکند، استکبار را نفی میکند، آزادی، استقلال و جمهوری اسلامی که در آن هم آزادی باشد، هم استقلال باشد و هم اخلاق و معنویت و ارزشهایی که گمشدهی روزگار ماست.
سید محمد خاتمی در ادامه بیان کرد: دانشگاه خوشبختانه چه پیش از انقلاب و چه بعد از انقلاب حضور فعال و پرهزینهای در همهی صحنهها داشته است. هزاران شهید استاد و دانشجو، هزاران جانباز و هزاران آزاده هدیهای است که دانشگاه ما به ملت ایران تقدیم کرده است.
وی با اشاره به حضور مدیران برجسته در کشور از دانشگاهها گفت: مدیران برجستهای که دانشگاه به جامعهی ما تحویل داده و تشکلهای مستقل و دلسوز ملت حاصل کار دانشگاه و از جمله دانشجویان مسلمان پیرو خط امام (ره) بود.
وی همچنین ابرازعقیده کرد: با کمال تاسف، دانشگاه تهران که باید مظهر آزادی و رهایی و بحث و اندیشهورزی و خردورزی باشد، امروز با تنگناهای زیادی روبهرو است.
خاتمی همچنین اظهار کرد: اگر از مقام انقلاب اسلامی، آزادی اندیشه و بیان و آزادی مردم و اگر انقلاب ما نقدکنندهی خشونت و رسمیتبخشنده به گفتوگو و مذاکره بود، دانشگاه باید بیش از هر جای دیگر این امور را تجلی بخشد که متاسفانه دانشگاهها با تنگناهایی مواجه است.
وی خاطرنشان کرد: آزادی و حاکمیت مردم در سرنوشت، مهمترین نویدی بود که انقلاب اسلامی میداد و میدانیم که از آغاز انقلاب تا کنون کشور ما همواره بر اساس قانون اساسی، رفراندوم و رایهای مختلف مردم نشان داده است که انتخاباتها برای ملت و انقلاب ما یک شاهکلید و شاهبیت حیات انقلابی واقعی مردم است.
وی با بیان اینکه انتخابات آزاد، هدیه انقلاب اسلامی بوده است، تصریح کرد: همهی ما باید برای آن تلاش کنیم و با ایجاد هرگونه محدودیت در امر انتخاب و جلوگیری از بیان آزاد اطلاعات و آگاهیهای جامعه، دور شدن از آرمانهایی است که ملت ما داشته و نویدهایی که انقلاب اسلامی در آن به تجلی رسید.
وی خواستار حضور تمامی گروههای سیاسی در انتخابات شد و گفت: همهی پایبندان به اصل عمل در چارچوب قانون اساسی میتوانند در انتخابات حاضر شوند و مطمئنا علاوه بر حل مشکلات کشور از این طریق، تهدیدهای فراوان از بیرون کشور کاهش خواهد یافت و گشایندهی راه به سوی اتفاقی باشد که خواست همهی شهیدان ماست.
وی در بخش دیگری از سخنانش با نام بردن از موسوی و کروبی اظهار عقیده کرد که ایجاد فضای باز سیاسی باعث تلطیف فضا و گشاینده راه می شود.
وی همچنین گفت: آنچه مهم است این است که باید ضمن تقدیر از دانشجویان و دانشگاهیان عزیز که همواره امیدوارانه در صحنه هستند، از انجمن اسلامی دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران که از جمله تشکلهای دانشجویی فعال هستند تشکر کنم که ادامه دهندهی راه همهی آنهایی هستند که به انقلاب و آرمانهای آن دل بستهاند و به آزادی و سربلندی ملت میاندیشند و راه مصلحت کشور و مملکت را ادامه میدهند.
خاتمی در پایان بر لزوم پایبندی بر آرمانها و ارزشها و خواستهای منطقی و ادامهی راه عزت و تعیین جایگاه ایران و ملت ایران در عرصهی بینالمللی با وجود همهی تنگناها تاکید کرد.