دستاوردهای اجلاس سران گروه هفت چه بود؟

نشست سه روزه سران هفت قدرت صنعتی جهان درحالی دیروز (یکشنبه) به پایان رسید که نه راه‌کار مفیدی از سوی اعضا در قبال بحران‌های فوری بین‌المللی ارائه شد و نه از انزوای خودخواسته انگلیس پس از برگزیت کم کرد تا این کشور به عنوان میزبان نقشی محوری در عرصه بین المللی بدست بگیرد.
به گزارش روز دوشنبه ایرنا، چهل و هفتمین اجلاس سران کشورهای گروه هفت در خلیج کاربیس (Carbis Bay) منطقه «کورن وال» انگلیس امروز ۲۳ خرداد ۱۴۰۰ پس از سه روز گفتگو به پایان رسید. در این نشست علاوه بر هفت کشور آمریکا، انگلیس، آلمان، فرانسه، کانادا، ایتالیا و ژاپن؛ چهار مهمان دیگریعنی  اتحادیه اروپا، هند، استرالیا و کره جنوبی نیز به عنوان ناظر حضور داشتند.
پس از بحران کرونا این اولین نشست سران بود که به صورت حضوری برگزار می شد. بوریس جانسون در حالی با همسر جدید خود میزبانی این نشست را به عهده  گرفته بود که از نظر داخلی برای اعلام پایان قرنطینه تحت فشار قرار داشت. بوریس جانسون قرار است روز ۲۱ ژوئن را به عنوان پایان قرنطینه ها و بازگشت به زندگی عادی اعلام کند، اما با توجه به رشد تصاعدی نمونه های ابتلا به جهش «دلتا»ی ویروس کرونا که ابتدا در هند شناسایی شده، احتمال می رود گشایش کشور در تاریخ مورد نظر محقق نشود. جانسون در همه مصاحبه ها از اعلام نظر قطعی طفره رفته اما انتظار می رود کشور با حداقل چهار هفته تاخیر در این زمینه مواجه شود.
این اجلاس از سوی دیگر اولین حضور جو بایدن رئیس جمهور جدید آمریکا در اجلاس هفت بود و اولین اجلاس پس از خروج کامل و رسمی انگلیس از اتحادیه اروپا. دولت انگلیس همواره روی «روابط ویژه» با آمریکا تاکید دارد و در همین راستا تلاش می کرد از حضور بایدن در اجلاس هفت به عنوان اولین مقصد خارجی او، اعتباری برای خود دست و پا کند. با این حال روشن نیست که اگر به جای انگلیس کشور دیگری میزبان این نشست بود، آیا بایدن باز هم اول از انگلیس ملاقات می کرد.
نخست وزیر قبلی، «ترزا می» با سر کار آمدن ترامپ با شتاب خود را به واشنگتن رساند تا اولین رهبر خارجی ملاقات کننده با او باشد؛ زیاده روی و شتاب او در به اثبات رساندن «روابط ویژه» همان زمان مورد استهزاء قرار گرفت و همچنان موجب شرمساری دولت انگلیس است. حال دولت بایدن، در تضاد آشکار با ترامپ،  از آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان به عنوان اولین رهبر اروپایی برای سفر به واشنگتن دعوت کرده است.
وی اولین رهبر اروپایی خواهد بود که با بایدن در واشنگتن دیدن می کند، چرا که پیش از او رهبران ژاپن و کره جنوبی دعوت شده بودند. نزدیکی دولت محافظه کار به دولت ترامپ و به ویژه تمجید و تحسین های متقابل ترامپ و بوریس جانسون از یکدیگر احتمالاً در خاطر اعضای فعلی دولت بایدن باقی مانده و در تصمیم آنها برای کم محلی کردن به انگلیس موثر بوده است. بوریس جانسون در خلال همین اجلاس روابط با آمریکا را «ویرانی ناپذیر» خواند که خود نشان دهنده نوعی نگرانی از ویرانی احتمالی است. ضمن اینکه بایدن پیش از سفر به انگلیس «نگرانی عمیق» خود از افزایش تنش در ایرلند را با بوریس جانسون مطرح کرده بود.
انگلیس همچنین از سوی متحدان اروپایی خود نیز تحت فشار قرار دارد. امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه در این نشست گفت روابط فرانسه با انگلیس فقط زمانی می تواند از نو شروع شود (reset) که انگلیس به تعهدات خود در معاهده خروج از اتحادیه اروپا عمل کند. این نشان دهنده آن است که روابط در وضع خوبی نیست که نیاز به «از نو شروع» شدن دارد و در ضمن انگلیس از قرار معلوم به برخی از تعهداتش عمل نکرده است.
برگزیت و اختلافات دو ایرلند
در روزهای گذشته اتحادیه اروپا از نقض تعهدات انگلیس در زمینه مقررات گمرکی در مرز انگلیس و ایرلند شمالی گلایه مند بوده است. پس از خروج از اتحادیه اروپا فقط یک راه برای عدم مرزبندی بین ایرلند شمالی و جنوبی وجود داشت و آن اینکه ایرلند شمالی همچنان از نظر مقررات گمرکی در داخل اتحادیه اروپا باقی بماند.
با این حال برای حفظ یکپارچگی بازار اتحادیه اروپا لازم می بود که واردات و صادرات بین جزیره اصلی انگلیس و ایرلند شمالی کنترل شود. ایجاد مرز بین دو ایرلند از مسائل بسیار حساس مرتبط با پیمان صلح در ایرلند است و حتی در آستانه همین اجلاس نیز بایدن به دولت انگلیس هشدار داد که اجازه ندهد برگزیت، صلح ایرلند را به مخاطره اندازد. بایدن خود کاتولیک و از خانواده ای ایرلندی است.
هنگامی که انگلیس مانند ایرلند جنوبی عضو اتحادیه اروپا بود، نیازی به ایجاد مرز بین دو ایرلند وجود نداشت. با خروج از اتحادیه اروپا اکنون انگلیس باید کار تقریباً محالی را به انجام برساند. از طرفی باید مرزهای خود با اتحادیه اروپا را کنترل کند و از سوی دیگر باید مرزی بین ایرلند شمالی و جنوبی ایجاد نکند. برای رسیدن به هر دوی این اهداف در عمل مجبور شد مرز دیگری در داخل کشور یعنی بین جزیره اصلی و جزیره ایرلند ایجاد کند.
اکنون اتحادیه اروپا از اینکه کالاهای انگلیسی بدون رعایت مقررات از این کشور به ایرلند شمالی حمل شده اند گلایه مند است. ورود برخی کالاها به ویژه برخی مواد خوراکی به اتحادیه اروپا کاملاً ممنوع است. انگلیس در واقع برای خروج از اتحادیه اروپا بخشی از کشور را که همواره در خطر تجزیه قرار داشت، یعنی ایرلند شمالی را عملاً از سرزمین اصلی منزوی کرد. در همین زمینه اتحادیه اروپا به تازگی تهدید کرده در صورت ادامه این رفتار، انگلیس باید منتظر پاسخ باشد. اورسولا فون در لاین که به عنوان نماینده اتحادیه اروپا در این نشست حضور دارد در کنفرانس خبری گفت پروتکل فعلی فقط برای پرهیز از ایجاد مرز سخت بین دو ایرلند مورد توافق قرار گرفته و برای حفظ صلح ایرلند اهمیت دارد.
چـــین
در کنار تمام این مسائل، این را نباید مخفی داشت که موضوع اصلی این اجلاس نگرانی از ظهور چین است. حتی در اجلاس ناتو نیز که بلافاصله پس از این در بروکسل برگزار خواهد شد، موضوع اصلی چین خواهد بود.
ابتدا باید روشن کرد که چین موضوعیت گروه هفت را زیر سوال برده است. گروه هفت در واقع گروه هفت کشور «صنعتی» محسوب می شد. اما با ظهور چین، دیگر صنعت و صنعتی بودن در انحصار این هفت کشور نیست. اکنون آنچه برای آمریکا، انگلیس و باقی هفت عضو باقی مانده، انحصار آنها بر تجارت، راههای تجاری و مسیرهای نقل و انتقال پول، اطلاعات و کالا است. به همین دلیل حفظ انحصار این مسیرها از اهمیت خاصی برخوردار است.
چین در پروژه «کمربند و جاده» می خواهد این انحصار را از بین ببرد. تا کنون بیش از صد کشور جهان با چین قراردادهایی برای سرمایه گذاری در زیرساخت‌های ارتباطی مانند جاده، خط آهن و بنادر امضا کرده اند.
چین اکنون با بودجه ای معادل ۳.۷ تریلیون دلار، ۲۶۰۰ پروژه مرتبط با «کمربند و جاده» را در دست اجرا دارد که گفته می شود فقط ۲۰ درصد از آن تحت تاثیر بحران کرونا قرار گرفته است. غرب توانایی مالی و مهم تر از آن اراده سیاسی برای سرمایه گذاری عمرانی در کشورهای جهان سوم را ندارد.
در کنفرانس «کورن وال» اختصاص ۴۰ تریلیون دلار تا سال ۲۰۳۵ برای کمک به پروژه های عمرانی در کشورهای در حال توسعه مطرح شد اما آشکار نیست این مبلغ از کجا قرار است تامین شود. اکنون به نظر می رسد غرب برای تحت فشار قرار دادن چین مجبور است از کارت قدیمی حقوق بشر و نسبتاً جدیدتر تغییرات اقلیمی استفاده کند.
غرب پیش از این با موفقیت نسبی از گروه های تندروی اسلام گرا مانند القاعده علیه شوروی در طول جنگ سرد استفاده کرده است. دولتهای غربی به عنوان مثال به طور پیوسته از مجاهدین افغان در طول جنگ سرد حمایت کردند. دلسوزی اخیر دولتهای غربی برای مسلمانان چین و نگرانی بایدن در مورد آنچه «یک میلیون مسلمان بازداشت شده» در چین می نامد را می توان در همین راستا تحلیل کرد. چرا که پس از دست کم بیست سال جنگ مستقیم و غیر مستقیم با جهان اسلام تحت لوای مبارزه با تروریسم، باور کردن اینکه غرب دلسوز مسلمانهاست اندکی دشوار می نماید.
سفارت چین در لندن در بیانیه ای اظهار داشت «زمانه ای که در آن چند کشور معدود تصمیم های جهانی را دیکته می کردند دیری است که به سرآمده. ما همیشه معتقد هستیم که همه کشورها، چه کوچک، چه بزرگ؛ چه قوی، چه ضعیف؛ چه فقیر و چه غنی؛ برابر هستند و و مسائل جهانی باید با مشورت همه کشورها مدیریت شود.» چین قبلاً کشورهای غربی را متهم کرده بود که در «خماری استعمار» به سر می برند. (هنوز از مستی دوران استعمار خمار هستند.)
واکسن کرونا
با افتادن ابتکار عمل به دست چین، غرب به سرعت در حال از دست دادن اعتبار خود به عنوان منجی کشورهای فقیر است. بحران کرونا این موضوع را بیش از پیش آشکار کرد. در حالی که چین به سرعت در حال ارسال واکسن و حتی گاه خط تولید واکسن به سایر کشورها است، غرب هنوز در زمینه اهدای دوزهای اضافی یا آزاد کردن فرمول واکسن به نتیجه نرسیده است.
در حالی که آمریکا با آزاد شدن حقوق معنوی واکسن کرونا موافقت کرده است، کشورهای عمده اروپایی از جمله انگلیس هنوز مخالف هستند. کندی در این زمینه حتی موجب اعتراض «گوردون براون» نخست وزیر اسبق انگلیس شد. وی در خلال نشست گروه هفت از اینکه فقط روی اهدای یک میلیارد دوز واکسن به کشورهای فقیر توافق شده انتقاد کرد. او می گوید جهان اکنون به ۱۰ میلیارد دوز واکسن نیاز دارد. طبیعی است که گوردون براون نگران آن است که چین این خلأ را پر کند. از این یک میلیارد دوز،قرار است ۵۰۰ میلیون را آمریکا و ۱۰۰ میلیون را انگلیس تامین کند. انگلیس به تازگی کمک های بشردوستانه بین المللی خود را ۴۰ درصد کاهش داده است.
پس از پایان اجلاس در بعد از ظهر روز یکشنبه، بایدن برای شرکت در ضیافت شام به ملاقات ملکه در قلعه وینزور رفته و روز بعد در ادامه تور اروپایی خود برای شرکت در نشست سران ناتو راهی بروکسل خواهد شد. پس از آن و در روز چهارشنبه دیدار دو جانبه ای با ولادیمیر پوتین در ژنو خواهد داشت. دیدارهای گروه هفت و ناتو را می توان به عنوان پیش زمینه و ایجاد هماهنگی قبل از دیدار با پوتین برشمرد و با هدف ارائه یک دیدگاه مشترک غربی در گفتگو با رهبر روسیه.
بحران تغییرات آب و هوایی
در روز پایانی این نشست «دیوید آتن برو» مجری برنامه های رازبقای «بی بی سی» برای حضار در زمینه اهمیت محیط زیست سخنرانی کرده و خواستار اتخاذ تصمیم های مهم در زمینه حفظ محیط زیست شد.
استیصال انگلیس در استفاده از تمام امکانات خود در زمینه «قدرت نرم» در این نشست فوق العاده آشکار است. چیزی در جعبه ابزار قدرت نرم باقی نماند که بوریس جانسون در این نشست بیرون نیاورده باشد. از تابستان منطقه ساحلی کورن وال بگیر تا پروژه «عدن» (Eden Project)  و ناهار با حضور ملکه الیزلبت تا سخنرانی دیوید آتن برو و همزمانی با تولد رسمی ملکه و رژه رفت کت قرمزها. اگر «گرث ساوث گیت» مربی تیم ملی انگلیس گرفتار بازیهای جام ملتهای اروپا نبود، بعید نبود او را هم بیاورند تا چند تا روپایی برای مهان ها بزند. اگرچه در همین زمینه نباید همزمان شدن بازی انگلیس و کرواسی در استادیوم «ومبلی» لندن با اختتامیه اجلاس را تصادفی فرض کرد.
نتیجه گیری
دولت جانسون تمام تلاش خود را کرد تا تصویر کشوری با نقش رهبری در عرصه بین المللی از خود به نمایش بگذارد. برای ارائه این نقش احتمالاً ژست حمایت از محیط زیست، کاهش گازهای گلخانه ای و ایجاد این توهم که انگلیس در زمینه انرژی های پاک پیشرو است، یکی از کم هزینه ترین شیوه هاست. دولت جانسون هم اکنون در حال آمادگی برای کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل است که به زودی در اسکاتلند برگزار خواهد شد.
در کنار این تلاش‌ها، می توان نگرانی عمیق از به قدرت رسیدن چین را مشاهده کرد. ضمن اینکه روابط با آمریکا و اتحادیه اروپا نیز برای انگلیس در حالتی ایده آل قرار ندارد. دولت جانسون به سرعت تلاش کرد پس از بازنده شدن ترامپ تغییر جهت داده و خود را با دولت بایدن هماهنگ کند. اما شاید آمریکایی ها اینقدرها هم کم حافظه و یا ساده لوح نباشند.
انگلیس همچنین تلاش کرد با پر رنگ کردن موضوع چین، کرونا و و محیط زیست نوعی از اشتراک نظر در بین کشورهای عضو با محوریت خود ایجاد کند.  اما آنچه بیش از هر چیز آشکار شد استیصال دولت بوریس جانسون و اضطراب ناشی از انزوای خودخواسته این کشور است. انگلیس با از دست دادن اتحادیه اروپا امیدوار بود که بتواند نقشی محوری در عرصه بین المللی بدست بگیرد. اما به نظر می رسد تا رسیدن به آن هدف، مسیر دشوار و بلکه ناممکنی در پیش رو دارد.