منابع آب زیرزمینی کشور در شرایط نگران‌کننده

منابع آب زیرزمینی ذخایر ارزشمندی هستند که طی سالیان طولانی تشکیل شده‌اند و یک منبع استراتژیک برای کشور به حساب می‌آیند. در کشور ما به‌ دلیل وجود شرایط اقلیمی خشک و نیمه‌خشک وابستگی به منابع آب زیرزمینی قابل توجه است و حدود ۶۰ درصد مصارف خانگی و صنعت و حدود ۵۰ درصد مصارف کشاورزی از آب زیرزمینی تأمین می‌شود.
به گزارش ایسنا، وابستگی کشورمان به منابع آب زیرزمینی بسیار زیاد است و اگر روزی این منابع تمام شوند با مشکلات زیادی روبرو می‌شویم. اگر نگاهی به آمار تراز سطح آب زیر زمینی در دشت‌های کشور بیندازیم، متوجه می‌شویم که در اغلب دشت‌ها سطح آب زیرزمینی به‌طور مداوم در حال پایین رفتن است. افت سطح آب زیرزمینی به‌ معنی برداشت از ذخایر تجدیدناپذیر سفره‌های آب زیرزمینی است. محمدرضا گلدانساز - پژوهشگر حوزه منابع آب - دراین باره اطلاعاتی به ایسنا ارائه داده است.
*سالانه حدود ۵۰ میلیارد متر مکعب از منابع آب زیرزمینی برداشت می‌شود. برای آنکه تصوری از این حجم  داشته باشیم باید بدانیم که پس از بارش‌های کم‌ نظیر سال آبی ۱۳۹۸-۱۳۹۷ حجم دریاچه ارومیه افزایش چشمگیری یافت و به حدود ۵ میلیارد متر مکعب رسید. برداشت سالانه ۵۰ میلیارد متر مکعب از سفره‌های آب زیرزمینی یعنی سالانه به اندازه حجم ۱۰ دریاچه ارومیه از منابع آب زیرزمینی برداشت می‌شود.
*ذخایر آب زیرزمینی به دو بخش تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر تقسیم می‌شود. بخش تجدیدپذیر، آن مقدار از آب زیرزمینی است که هرساله بر اثر بارش و نفوذ آب به آبخوان اضافه می‌شود و بخش تجدیدناپذیر، آبی است که طی میلیون‌ها سال در سفره آب زیرزمینی انباشته شده است.
*اگر مقدار برداشت از منابع آب زیرزمینی به اندازه میزان تجدیدپذیر باشد، شاهد افت سطح آب زیرزمینی نخواهیم بود اما در بیشتر دشت‌های کشور میزان برداشت بیشتر از میزان تغذیه آب زیرزمینی است.
*طی ۵۰ سال برداشت از منابع آب زیرزمینی سبب شده است که بیش از ۱۳۰ میلیارد متر مکعب از ذخایر آب زیرزمینی کاسته شود.
*افت سطح آب زیرزمینی پیامدهای مخربی مانند خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها، از بین رفتن پوشش گیاهی، افزایش گرد و خاک، نشست زمین، ایجاد فروچاله‌ها و شکاف‌های طولانی در دشت‌ها و شور شدن آب زیرزمینی را به‌دنبال دارد.
*نشست زمین علاوه بر خسارت‌هایی که به زیرساخت‌ها و ابنیه وارد می‌کند، خسارت جبران‌ناپذیری برای آبخوان‌ها دارد چرا که نشست زمین به‌ معنی پرشدن حفره‌های خالی بین دانه‌های خاک و از بین رفتن ظرفیت ذخیره آب در آبخوان است و دیگر امکان ذخیره آب در سفره آب زیرزمینی وجود نخواهد داشت.
*درحال حاضر نشست زمین در دشت ورامین ۳۶ سانتیمتر در سال گزارش شده و در دشت کبودرآهنگ ۲۵ فروچاله با ابعاد چند ۱۰ متری ایجاد شده است.
*پدیده شور شدن آب زیرزمینی در اغلب دشت‌های کشور و به‌ویژه در دشت‌های فلات مرکزی وجود دارد و در مناطقی برای استفاده از آب زیرزمینی نیاز به تجهیزات آب‌شیرین‌کن است.
*تمامی این موارد نشان می‌دهد که برداشت از منابع آب زیرزمینی بیش از اندازه بوده است و با وجود همه این پیامدها این اضافه‌برداشت‌ها همچنان ادامه دارد. از این رو وضعیت منابع آب زیرزمینی نگران‌گننده است.