مرگ با یک قرص کوچک کشنده!

رئیس مرکز اطلاع‌رسانی دارو و سموم معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی بوشهر با برشمردن عوارض قرص برنج نسبت به خطرات و کشندگی آن هشدار داد.
سهیل افرازی با اشاره به عوارض جبران‌ناپذیر مسمومیت با قرص برنج، اظهار کرد: یک گروه از عوامل دفع آفات که به علت اثربخشی زیاد و قیمت ارزان به عنوان جونده‌کش در برخی از کشورهای جهان، از جمله ایران مورداستفاده قرار گرفته‌اند.
وی تصریح کرد: این گروه شامل فسفیدهای فلزی مانند فسفید آلومینیوم، فسفید روی، فسفید کلسیم و فسفید منیزیوم هستند که استفاده نادرست از این سموم می‌تواند منجر به بروز انواع مسمومیت‌های حاد و مزمن در انسان و یا بروز آلودگی‌های زیست‌محیطی و نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری مفید شود.
این کارشناس بیان کرد: فسفیدهای فلزی به عنوان عوامل آفت‌کش معمولاً به اشکال مختلفی مانند قرص، پودر، بلانکت و طعمه تهیه و مورداستفاده قرار می‌گیرند که در اثر تماس این ترکیبات با رطوبت موجود در هوا یا محصولات کشاورزی، گاز فسفین آزاد می‌شود که گازی بسیار سمی است.
افرازی افزود: این گاز حتی در غلظت‌های پایین کشنده بوده و به همین دلیل فسفید آلومینیوم برای کنترل و از بین بردن حشرات و آفات انباری محصولاتی مانند خرما برنج و غلات در سوله‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد.
وی اضافه کرد: نکته بسیار مهم آن است که بسیاری از موارد مرگ ناشی از قرص برنج در اثر تنفس گاز سمی آزادشده از کیسه‌های حاوی غلات، حبوباتی و خرما بوده است که دانسته یا ندانسته برای دفع آفات در داخل کیسه قرص برنج قرار داشته و در داخل منزل نگهداری شده است.
رییس مرکز اطلاع رسانی دارو و سموم معاونت غدا و دارو استان بوشهر تصریح کرد: به علت تمایل کشاورزان به مصرف این سم جهت نگهداری محصولات به ویژه در مصارف خانگی یا نیمه‌صنعتی و در اثر ناآگاهی جامعه و تقاضای این سم و قاچاق این فرآورده از کشورهای همسایه و بازار سیاه این سم در کشور وجود دارد.
سهیل افرازی بیان کرد: در بسیاری از موارد، فروش این سم در بازار سیاه و غیرقانونی گزارش‌ شده و همچنین عرضه فرم قرص سم فسفید آلومینیوم یا قرص برنج در فروشگاه‌های عرضه‌کننده سموم دفع آفات نباتی و همچنین عطاری‌های، تخلف محسوب می‌شود و مشمول مجازات است.
وی با بیان اینکه در استان بوشهر نیز گاهی افراد جهت نگهداری خرما از قرص برنج استفاده می‌کنند که بسیار خطرناک است، ادامه داد: فرآورده‌های دورکننده آفات برنج و دیگر غلات و همچنین خرما که جهت مصارف خانگی طراحی و تولید می‌شوند، اکثراً حاوی عصاره سیر، تالک و نمک طعام بوده و ممکن است با نام قرص سیر یا نام‌های دیگر معرفی شوند، اما ازآنجایی‌که فاقد ماده سمی فسفید آلومینیوم هستند، کاملاً بی‌خطر بوده و به صورت قانونی به فروش می‌رسند.
این کارشناس بیان کرد: این قرص‌ها که به عنوان قرص دفع آفات با منشأ گیاهی شناخته می‌شوند، فاقد اثرات سمی و کشنده برای انسان بوده و مصرف آن در انسان بی‌خطر محسوب می‌شود.
رئیس مرکز اطلاع رسانی دارو و سموم معاونت غذا و دارو استان بوشهر خاطرنشان کرد: بی‌اشتهایی، بی‌قراری، تحریک‌پذیری، گیجی، سرگیجه، لرزش، دوبینی، عدم تعادل، تنگی نفس، دردهای شکمی، تهوع، استفراغ، در پاره‌ای موارد استفراغ و یا مدفوع سیاه‌رنگ، تعریق، ضعف و بی‌حالی، افت شدید فشارخون، کاهش برون ده قلبی شایع‌ترین علائم و نشانه‌های بالینی مسمومیت با قرص برنج هستند.
افرازی افزود: اختلال در ضربان قلب، خیز ریوی، سیانوز، اختلالات و آسیب‌های کلیوی، زردی، بزرگی کبد و طحال، فلج روده‌ای، تشنج و کاهش رفلکس‌ها، نشانگان زجر تنفسی حاد، آسیب کبدی، اختلالات خونی نیز شایع‌ترین علائم و نشانه‌های بالینی مسمومیت با قرص برنج هستند.
وی تصریح کرد: اختلالات الکترولیتی، اختلال در تعادل اسید - باز و شوک نیز شایع‌ترین علائم و نشانه‌های بالینی مسمومیت با قرص برنج هستند و در ضمن ممکن است بوی سیر و یا ماهی گندیده از تنفس بیمار استشمام شود و بیشتر مرگ‌ومیرها در خلال ۱۲ تا ۲۴ ساعت اولیه مسمومیت اتفاق افتاده و معمولاً ناشی از ایست قلبی بوده که مرگ‌ومیر بعد از ۲۴ ساعت اغلب ناشی از نارسایی کبدی و کلیوی است.
این کارشناس تأکید کرد: توزیع و خرید و فروش این سم در سطح کشور ممنوع است و از سال ۱۳۹۰ قرص برنج از جانب ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، کالای ممنوعه اعلام‌ شده و خرید و فروش و استفاده آن مشمول مجازات است.
سهیل افرازی خاطرنشان کرد: طبق آمار دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو از میان ۸۳ هزار و ۵۵۳ مورد مسمومیت گزارش‌شده از ۵۷ دانشگاه علوم پزشکی کشور در نیمه نخست سال ۱۳۹۹، ۸۲۲ مورد مربوط به مسمومیت با قرص برنج بوده است که یک درصد از کل مسمومیت‌ها را شامل می‌شود که در رده سنی ۲۰ تا ۴۰ سال بوده‌اند.
رییس مرکز اطلاع رسانی دارو و سموم معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی بوشهر گفت: به‌طورکلی باید از نگهداری این فرآورده در خانه جدا خودداری کرد زیرا با توجه به سمیت بالا، غیرقانونی بودن خرید و فروش و نداشتن کاربرد خانگی قرص برنج در کشور است.
وی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین گام جهت پیشگیری از بروز مسمومیت‌های کشنده با این آفت‌کش، افزایش آگاهی عموم مردم جامعه از خطرات این سم و خودداری از هرگونه خرید، نگهداری و به‌کارگیری آن در جهت مصارف خانگی است. در عین‌حال توصیه می‌شود که در صورت مسمومیت اتفاقی یا تعمدی با قرص برنج، مصدوم باید بدون اتلاف وقت به بیمارستان منتقل شود.