بنزین در ایران گرانتر است یا آمریکا و حوزه خلیج فارس؟

این روزها خبرهایی با این مضمون در فضای مجازی منتشر می‌شود که با ارزان شدن نفت در بازارهای جهانی، الان قیمت بنزین در ایران گرانتر از قیمت بنزین در کشورهای دیگر و حتی گرانتر از قیمت بنزین در آمریکا است. بیایید قدم به قدم با هم پیش برویم و صحت و سقم این موضوع را بررسی کنیم. لطفا تا انتها بخوانید!
در سایت "گلوبال پترول پرایسس" که قیمت بنزین در کشورهای مختلف جهان را ارائه می‌دهد، قیمت بنزین در برخی کشورها به صورت ماهیانه و در برخی کشورها به صورت هفتگی، به روز می‌شود. بر مبنای اطلاعات این سایت، بنزین در ایران، دومین بنزین ارزان در جهان است. البته این سایت نرخ بنزین در ایران را ۱۵۰۰ تومان یعنی بر مبنای نرخ بنزین سهمیه‌ای در نظر گرفته است. اما اگر بنزین را ۳ هزار تومانی هم در نظر بگیریم، باز در نتیجه تفاوت چندانی ایجاد نمی‌کند و با بنزین ۳ هزار تومانی هم ایران پس از ونزوئلا و سودان، سومین بنزین ارزان جهان را دارد. قیمت بنزین در آمریکا در این سایت ۶۹ سنت اعلام شده است؛ یعنی بر مبنای دلار ۱۵ هزار تومانی، هر لیتر حدود ۱۰۷۰۰ تومان.
اما این روزها مقایسه قیمت بنزین در ایران با آمریکا یا خلیج فارس، بر مبنای نرخ فوب یا عمده فروشی صورت میگیرد که طبیعتا نمی‌تواند مبنای مقایسه خوبی باشد. چراکه هیچگاه بنزین با نرخ عمده به فروش نمی‌رسد و طبیعتا تا زمان عرضه در جایگاههای عرضه سوخت در هر کجای دنیا، هزینه‌های بیشتری به آن وارد می‌شود و آنچه می‌تواند مبنای مقایسه باشد، نرخ عرضه در جایگاههاست. اما به این مقایسه‌ها نمیتوان چندان خرده گرفت. چراکه مقایسه قیمت بنزین با نرخ فوب، زمانی در ایران باب شد که مسوولان برای افزایش قیمت بنزین، نرخ فوب خلیج فارس را معیار قرار دادند که با توجه به قیمت بسیار پایین بنزین در ایران در آن دوره شاید هدف مناسبی بود، اما هیچگاه معیار مناسبی نیست. 
هم اکنون بر اساس اطلاعات موجود در سایت امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران، قیمت یک تن بنزین در خلیج فارس حدود ۲۴۰ دلار است و اگر هر تن بنزین را ۱۳۵۱ لیتر در نظر بگیریم، قیمت هر لیتر بنزین فوب خلیج فارس حدود ۱۷ سنت خواهد بود؛ یعنی حدود ۲۵۰۰ تومان در هر لیتر! البته عدد دقیقتر درباره قیمت بنزین فوب خلیج فارس را "پلتس" بر مبنای معاملات انجام شده، اعلام میکند که پس از نشست اخیر اوپک، از لیتری ۳۸ سنت به لیتری ۲۰ سنت رسیده که کمی کمتر از لیتری ۳ هزار تومان است.

حالا چند نتیجه گیری:
1- نرخ فوب یا عمده فروشی، عدد مناسبی برای مقایسه قیمت بنزین عرضه شده در جایگاههای سوخت در ایران نیست. اما این مبنای غلط را سالها پیش، برخی سیاستگذاران کشور بدون توجه به شناور بودن نرخ نفت و به تبع آن فرآورده‌های نفتی پایه گذاری کردند و بنابراین طبیعی است که وقتی قیمتهای جهانی کاهش پیدا کند، این مقایسه مورد توجه مردم قرار گیرد. 
2- حتی بر مبنای نرخ فوب، قیمت بنزین سهمیه‌ای در ایران از بنزین فوب یا عمده فروشی هم ارزانتر است. اما قیمت بنزین آزاد در ایران از قیمت فوق یا عمده در خلیج فارس و آمریکا حدودا هر لیتر ۵۰۰ تومان گرانتر است.
3- اگر مبنا را مقایسه قیمت بنزین در ایران با قیمت بنزین در کشورهای دیگر یا حتی مقایسه قیمت بنزین در ایران با کالاهای دیگری که در ایران عرضه می‌شود بگذاریم، نتیجه می گیریم که بنزین در ایران هنوز ارزان است. مقایسه کنید قیمت یک لیتر آب معدنی را با یک لیتر بنزین در ایران. اما اگر سه موضوع دیگر را مورد توجه قرار دهیم شاید در نتیجه‌گیری درباره ارزان بودن قیمت بنزین در ایران اندکی تامل کنیم. یک موضوع، شناور بودن نرخ نفت و به تبع آن نرخ فرآورده‌های نفتی در جهان است که حالا به شدت کاهش یافته و فاصله قیمت بنزین در ایران را با کشورهای دیگر کمتر کرده است. موضوع دوم نفت‌خیز بودن ایران و دسترسی کافی به نفت به عنوان ماده اولیه تولید بنزین، و موضوع سوم، پایین بودن سطح دستمزدها در ایران در مقایسه با سایر کشورهای جهان است که صرفا مقایسه قیمتی را مقایسه‌ای ناکامل جلوه می دهد.
4- برای کاهش مصرف سوخت و از جمله بنزین در ایران، استفاده از راهکار قیمتی، تنها یکی از راهکارهاست اما لزوما بهترین نیست. بهترین راهکار، فراهم آوردن شرایطی است که دارندگان خودرو در ایران، کمتر تمایل به استفاده از خودروی شخصی داشته باشند. اما واقعیت آن است که حمل و نقل عمومی درون شهری و برون شهری در ایران بسیار ناکارآمد است و همین امر عامل اصلی رشد مصرف بنزین در ایران است. پس شاید بهتر باشد برای کاهش مصرف بنزین در ایران، به موارد دیگر هم توجه کنیم.
منبع: نفت خبر/ حمیدرضا شکوهی