تاریخ چهارباغ عباسی زیر بتن!

«پیاده‌روهای دو طرفِ خیابان چهارباغ بدون طرح مصوب و بدون مجوز شورای فنی و بدون مجوز پژوهشکده باستان‌شناسی لایه‌برداری و حفاری کرده‌اند. این اقدام یعنی از یک سو معماری و فضای ظاهری را به هم زدند و ازسوی دیگر مشخص نیست چه آسیبی به لایه‌ها و بقایای صفوی زیرلایه‌های خاک وارد کردند و در نهایت امروز شهرداری در جلوی چشم اداره میراث اصفهان، بدون طرح مصوب و بدون مجوز پژوهشکده باستان‌شناسی، اقدام به دست‌اندازی و بتون‌ریزی کند.»
به گزارش ایسنا، شهرداری اصفهان از دو سال قبل، تصمیم به اجرایی کردن طرحی با نام «سنگ‌فرش و پیاده‌راه سازی چهارباغ» در محور چهارباغ عباسی گرفت، اقدامی که هر چند از همان زمان ابتدایی با انتقادات بسیاری از سوی کارشناسان و متخصصان روبه‌رو شد و با فشارهای رسانه‌های و درخواست‌های فعالان میراث فرهنگی، بالاخره میراث فرهنگی استان اصفهان هم اقداماتی برای جلوگیری از این پروژه انجام داد؛ اقدامی که تأثیر چندانی نداشت و بار دیگر شهروندان و دوستداران میراث اصفهان برای حفظ چهارباغ وارد شدند و با نگارش نامه‌ای خواستار «متوقف شدن اجرا هرگونه طرح کالبدی ماندگار و ثابت در چهارباغ عباسی» شدند، درخواستی که همچنان نسبت به آن بی‌توجهی می‌شود و شهرداری حالا با بتون در حال پر کردن فضاهای چهارباغ عباسی است که هنوز پژوهشکده باستان‌شناسی بررسی‌های کاملی روی آن نداشته است.
احسان رعنایی - فعال میراث فرهنگی اصفهان - می‌گوید: بعد از پیگیری‌های اتفاقاتِ سال گذشته، قرار بود با توقف کار در محور میانی چهارباغ اصفهان، میراث فرهنگی منتظر طرحِ جدید شهرداری برای ارائه به شورای فنی کشور و در نهایت برای اجرایی شدن آن در محور میانی چهارباغ عباسی بماند اما با آغاز دوباره‌ی کارها، اکنون همه‌ی این قول و قرارها هم متوقف شده‌اند.
او با بیان این‌که شهرداری اکنون در حال بتون‌ریزی در محدوده چهارباغ عباسی است، ادامه می‌دهد: از یک سو نحوه‌ی تصویب و انتخاب این طرح اصلاً شفاف نیست، یعنی هنوز اعلام نشده که این طرح توسط چه کسی و بر چه مبنایی انتخاب شده است؟ از سوی دیگر این احتمال وجود دارد که اصلاً طرح‌های دیگری هم در ارائه شده باشد که بهتر از طرح کنونی باشد اما متأسفانه هیچ شفاف سازی برای انتخاب طرح تا امروز انجام نشده است، در حالی که باید پیش از این طرح در شورای فنی سازمان میراث فرهنگی تهران تصویب و ابلاغ می‌شد.
به گفته‌ی وی، «با این وجود شهرداری اصفهان از اواخر فروردین امسال اقدام به حصارکشیِ دور بخش محور میانی چهارباغ در نزدیکی محدوده دروازه دولت کرده و اکنون در ادامه لایه‌برداری، آرماتور بندی و در کمال شگفتی بتون‌ریزی را انجام داده است.»

هنوز مردم اصفهان از اهمیت محدوده چهارباغ اطلاع ندارند
 رعنایی تاکید می‌کند: نکته این است که بسیاری از مردم اصفهان هنوز نمی‌دانند، زیر این محور میانی و حتی زیر سایر بخش‌های چهارباغ احتمال وجود آثاری از دوره صفوی و حتی دوره‌های قبل‌تر از آن را بدهند، در این محوطه هنوز کاوش باستان‌شناسی انجام نشده، بنابراین بتون‌ریزی و سنگفرش این خیابان تاریخی بدون پژوهش باستان‌شناسی و بدون صرف وقت و کار مطالعاتی درست، به نوعی از بین بردن شواهد تاریخی و اصالت این خیابان است.
او با بیان این‌که شهرداری و میراث فرهنگی اصفهان از نا آگاهی مردم نسبت به داشته‌های تاریخی خیابان چهارباغ سو استفاده کردند تا طرح عمرانی خود را به پیش ببرند، ادامه می‌دهد: با توجه به این که برای هر طرحی باید مصالح آن ابتداتائید و سپس خریداری و مصرف شود و با توجه به این‌که این طرح پیاده راه‌سازی چهارباغ و استفاده از این سنگ‌ها هیچ مصوبه‌ای در مراجع ملی یعنی شورای فنی کشور نداشته است، آیا واقعاً احیای یک خیابان تاریخی بوده یا پای منافع و سود دلالی خرید و مصرف هزاران متر مربع سنگ تیشه‌ای در میان است.
این فعال میراث‌فرهنگی اصفهان توضیح می‌دهد: برای هر طرحی در هر اقدامی در عرصه‌های ملیِ مهم، باید مصالح مورد استفاده آن نخست کارشناسی شود، سپس به تائید مراجع ملی برسد و بعد از آن خریداری و مصرف شود، این در حالی است که در اصفهان این اتفاق بدون تائید مراجع ملی انجام شد، پس این نشان می‌دهد این موضوع خرید و مصرف این چند هزار متر مربع سنگ باید بررسی شود که به چه دلیل بوده و چرا قبل از تائید خریداری و در حال استفاده هستند.
وی با تاکید بر این‌که پیاده‌روهای دو طرفِ خیابان چهارباغ را بدون طرح مصوب و بدون مجوز شورای فنی و بدون مجوز پژوهشکده باستان‌شناسی لایه‌برداری و حفاری کردند، ادامه می‌دهد: این اقدام یعنی از یک سو معماری و فضای ظاهری را به هم زدند و ازسوی دیگر مشخص نیست چه آسیبی به لایه‌ها و بقایای صفوی زیرلایه‌های خاک وارد کردند، بعد از این‌که این قضیه افشا و نسبت به آن اعتراض شد و شورای فنی و مدیر دفتر محوطه‌ها و بافت‌ها از منطقه بازدید کردَ، قرار بر این شد تا محور میانی براساس مستندات تاریخی و بقایای موجود قابل احیا باشد، بنابراین قرار شد تا برای انجام هر کاری در این محدوده دست نگه دارند و نخست مصوبات طرح اجرایی شود، اما متأسفانه بار دیگر شهرداری در جلوی چشم اداره میراث اصفهان، بدون طرح مصوب و بدون مجوز پژوهشکده باستان‌شناسی، اقدام به دست‌اندازی و بتون‌ریزی کند.
او با بیان این‌که بتون‌ریزی در این محدوده‌ی تاریخی، به معنی پوشاندن خسارت بار آثارِ تاریخی زیر خاک است، ادامه می‌دهد: این کار تقریباً غیرقابل جبران است و به راحتی قابل برچیدن نیست.
رعنایی با اشاره به این‌که قطعاً چهارباغ اصفهان هزینه‌های پروژه‌های خودسرانه شهرداری را می‌دهد، اضافه می‌کند: به نظر می‌رسد اداره میراث فرهنگی استان، عمل تبانی خود با شهرداری را ارجح‌تر می‌داند تا گرفتن مجوز و طی مراحل قانونی برای دست اندازی در عرصه‌های ملی.
وی سپس با اشاره به این‌که شهرداری و میراث فرهنگی استان هیچ مجوزی از پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی برای آغاز این اقدامات نداشته‌اند، بیان می‌کند: اگر آن چه در چهارباغ انجام می‌شود قانونی است چرا دور کارگاه فعال محدوده را با حصارهای بلند پوشانده‌اند و هیچ مجوزی برای پژوهش و کاوش در آن‌جا دریافت نکرده‌اند، این بحث را دوستداران میراث فرهنگی از پژوهشکده باستان‌شناسی استعلام کرده‌اند که جواب آن منفی بوده است.
 
هیچ مجوزی و استعلامی از پژوهشکده باستان‌شناسی گرفته نشده
سیامک سرلک - معاون پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری - نیز به ایسنا می‌گوید: هیچ مجوزی برای کاوش در چهارباغ صادر نشده است، همچنین هیچ استعلامی برای اقدامات در حال انجام در این محدوده از چهارباغ انجام نشده است.
 
درخواست ۱۵۰ نفر برای جلوگیری از خطای شهرداری در چهارباغ اصفهان 
سر انجام ۱۵۰ نفر از فعالان فرهنگی اصفهان در نامه‌ای به سید احمد حسینی‌نیا - معاون معماری و شهرسازیِ شهرداریِ اصفهان – درخواست کرده‌اند تابا یک برنامه‌ی تعریف‌شده و در مدت‌زمانی مشخص، از اجرای هرگونه طرحِ کالبدیِ ماندگار و ثابت در چهارباغِ عباسی خودداری کنند.
در نامه‌ی فعالان فرهنگی آمده است: «درخواستِ امضاکنندگانِ زیر بسیار ساده، یا به‌عبارتِ دقیق‌تر، سهلِ ممتنع است. پیاده‌راه‌سازیِ چهارباغِ عباسی، شاید یکی از دوران‌سازترین اقداماتِ شهری در تاریخ معاصرِ اصفهان است. این اقدام، گذشته از همه‌ی اگر و اماهای کالبدی و معماریِ آن، به‌خودیِ خود، بی‌شک سپهرِ عمومی و اجتماعیِ حداقل منطقه‌ی مرکزیِ شهرِ اصفهان را دچارِ تغییرات و تحولاتی قابل‌توجه و پایدار خواهد کرد و تنها زمان، کیفیتِ این تحولات را روشن می‌کند.
امضاکنندگانِ این نامه معتقدند که با توجه به مقیاسِ قابل‌توجهِ این مداخله‌ی شهریِ مهم و پیچیدگی تأثیرات آن، ادامه‌ی مداخله، مشخصاً در قالبِ تصمیم‌گیری‌های کالبدی و اجرای طرحِ محدوده‌ی میانی (صرف‌نظر از این‌که چه طرحی‌ست)، فعلاً زودهنگام است.
امضاکنندگانِ این نامه معتقدند که پیش از هر مداخله‌ی کالبدیِ دیگری، به‌خصوص مداخلاتِ گسترده و ماندگار، اکنون زمانِ رصد و پایشِ این فضای عمومی و کنش‌های اجتماعی و عمومیِ آن است. به‌عبارت دیگر، اکنون در یک دوره‌ی زمانیِ مشخص، باید با رصدِ رفتار اجتماعی و عمومیِ مردم در این فضای شهری، به‌جای اقداماتِ سریعِ اجرایی، مقدماتِ تصمیم‌گیری‌های کالبدیِ سنجیده‌تری را برای آینده فراهم آورد.»
در ادامه نیز امضا کنندگان نامه دو درخواست از معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان دارند: «۱- فعلاً و با یک برنامه‌ی تعریف‌شده و در مدت‌زمانی مشخص، از اجرای هرگونه طرحِ کالبدیِ ماندگار و ثابت در چهارباغِ عباسی خودداری کنید.
۲ - با تشکیلِ کارگروهی ویژه، زندگیِ فضای عمومیِ این فضای شهری را، پایش و رصد و مطالعه کنید تا از نتایجِ آن برای تدارکِ اقداماتِ کالبدیِ سنجیده‌تری استفاده شود. هستند گروهی از «مردمِ عادی» ِ علاقمند و حساس به شهر که به‌طورِ خودجوش چندی‌ست به کارِ پایشِ این فضای عمومی پرداخته‌اند و آماده‌اند تا با مدیریتِ شهری در این مهم همکاری کنند تا به این ترتیب، شعارِ مشارکتِ مردمی در بازآفرینی و توسعه‌ی شهری تا حدی محقَّق شود.
امیدواریم در چنین بزنگاهی از تاریخِ معاصرِ اصفهان و در چنین فضای شهریِ با اهمیتی، اقداماتی مانندِ پروژه‌ی شکست‌خورده‌ی «بدنه‌سازی شرق چهارباغ عباسی» تکرار نشود.»
رونوشت این نامه به علی اصغر مونسان - رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری - برای رسیدگیو علی اصفهانی - دادستان اصفهان - برای پیگرد حقوق عامه فرستاده شده است. همچنین اسامی امضا کنندگان نامه نزد ایسنا محفوظ است.