تایید کامل لوایح FATF موجب بهره‌مندی از سوئیفت اروپایی خواهد شد

 اقتصاد ایران در یک دو راهی بی‌سابقه تاریخی قرار گرفته است، آنچنانکه برخی اقتصاددان‌ها با هشدار به مسئولان نظام تصمیم‌گیری، عدم تجدید نظر در سیاست‌های اقتصادی حاکم را برابر با فروپاشی رفاه اقتصادی – اجتماعی در ایران می‌دانند. در همین راستا، محمود جامساز اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با "مردم‌سالاری آنلاین" معتقد است که برای تغییر شرایط پیش آمده و ایجاد رونق اقتصادی باید به دامان جامعه جهانی بازگردیم. او می‌گوید اولین قدم در این راه، تصویب نهایی خواسته‌های FATF است. این اقتصاددان ضمن هشدار به عواقب رد لوایح FATF و موقعیت ایران بعد از تحریم‌های 13 آبان‌ماه می‌گوید: "هنوز تحريم‌هاى ٤ نوامبر عملا اجرايي نشده که اقتصاد ايران و صادرات نفت و روابط تجارى با برخى از كشورها را تحت تاثير قرار داده است... اگرچه برخى از كشورها از آمریکا معافيت‌هاى محدودى را در مورد خريد نفت ایران دريافت كرده اند؛ اما زیان اعمال تحريم‌هاى پس از ٤ نوامبر متوجه شركاى تجارى پيشين ايران هم خواهد شد."
جامساز در مورد سطح همکاری ایران و اروپا بعد از اعمال تحریم‌ها گفت: چندی پیش اقای جواد ظریف سخنانی درباره همکاری بانک مرکزی اروپا با ایران داشته است. باید گفت که این جهت‎گیری‌ها در حد حرف و حديث است. تا زمانیکه این وعده‌ها عملی نشود نمی‌توان سیاست‌گذاری خاصی را اعمال کرد.
وی افزود: در تاریخ 18 اردیبهشت امسال، شاهد بودیم که آمریکا به صورت یکجانبه از برجام خارج شد. زمانیکه هنوز آمریکا از برجام خارج نشده بود، به جهت توافق برجام و تصويب قطعنامه ٢٢٣١ شوارى امنيت سازمان ملل  ناظر بر لغو كليه تحريم ها، اميد و خوش‌بينى نسبت به اينده روابط سياسى  و اقتصادى ايران در عرصه بين المللى با دريافت بخشى از دارايي هاى مالى خود و ورود شخصيت‌هاى سياسى به همراه هيات‌هاى اقتصادى از بسيارى كشورها و امضاء تفاهم نامه‌ها، قوت گرفت. بطوريكه حتی اصولگرايان و دلواپسانی که همیشه مخالف برجام بودند این تغییرات را در اقتصاد کشور حس کردند.
او ادامه داد: برجام، شش‌هاى تنفس اقتصاد ايران را از هواى بدون تحريم منبسط كرد. اما ديرى  نپاييد كه خروج آمریکا از برجام، تحولات منفی و در عین حال بسیار سریعی در اقتصاد ایران به وجود اورد. بخصوص در زمینه نوسانات شدید ارزی و بازار طلا و سفته‌بازی‌ها، این تغییرات به شدت قابل لمس بود. البته همه این مشکلات اقتصادی اخیر، به خروج آمریکا از برجام باز نمی‌گردد. سیاست‌های داخلی نیز در این مورد تاثیرگذار بوده است. سیاست‌های دولت روحانى و همچنین سیاست‌های دولت‌های پیشین در کاهش سطح رفاه مردم وگسترش فقر تاثیرگذار اصلى بوده است.
 
نوسانات اقتصاد ایران و کابوس تحریم‌ها
وی با اشاره به علل نوسانات اقتصادی اخیر در ایران گفت: وجود نابسامانی‌ها در اقتصاد ایران، زمينه  اثر گذارى تاثيرات مخرب تحريم ها را شدت بخشيد. هنوز ايران از مزاياى برجام برخوردار نشده بود که خروج آمریکا از برجام بر شدت این مشکلات افزود. پس از توافق برجام، تولید نفت ایران افزایش یافت و اینگونه در اقتصاد ایران تحولی هر چند کوچک ایجاد شد. اما ضمن مخالفت ترامپ با برجام و همچنین اتخاذ سیاست‌های نامطلوب داخلی، اتفاقات ناگواری در اقتصاد ایران رخ داد. تصمیمات بانک مرکزی منجر به خروج سپرده‌ها از بانک ها شد و به سمت بازارهای طلا و دلار و سفته بازی رفت. جهش شديد قيمت‌هاى دلار و طلا اسباب كاهش رزش پول ملى و تقليل فاحش قدرت خريد و به تبع آن گسترش فقر و نارضايتى كثيرى از آحاد جامعه كه اولين قربانيان چنين سياست هايي هستند را فراهم آورد.
این اقتصاددان ابراز کرد: تثبیت نرخ ارز در رقم 4200 تومان و عدول دولت از این تصمیم و سپس خروج برخی از کالاها از دریافت ارز 4200 تومانی و آغاز بکار بازار ثانویه و افزایش نرخ دلار در این بازار و فراتر در بازار آزاد، مردم را  جو زده كرد. آنها برای حفظ ارزش پول خود به صورت هيجانى و بى‌توجه به متورم شدن حباب قيمتى به خريد دلار و طلا روى آوردند.
 
بی اعتنایی دولت به افسار گسیختگی دلار
وى تصريح كرد: دلار بازار آزاد ١٥ هزار تومانى كه در فرايند نوسانات هيجانى حتى به مرز ٢٠ هزار تومان هم صعود كرد به هیچ وجه به سمت وارادات کالا سوق داده نمی‌شود. کسی این دلار را برای واردات کالا خریداری نمی‌کند. دلار با نرخ آزاد، فقط منجر به ایجاد تلاطم در بازار خواهد شد. از طرفی تفکر مردم برای سنجش قیمت کالاها، بر مبناى همین دلار بازار آزاد شكل می‌گیرد. این در حالی است که کالاها با دلار 4200 تومانی یا دلار بازار ثانويه كه در حال حاضر بين٨ تا ١٠ هزار تومان در نوسان است  وارد می‌شود. دولت باید در این خصوص کنترل ویژه داشته باشد. ولی متاسفانه می‌بینیم که نرخ کالاها خارج از کنترل دولت است و هر کسی به میل خود قیمت‌ها را افزایش می‌دهد. این قیمت‌ها تا آستانه تحمل قدرت خريد طبقه متوسط افزایش می‌یابد. محدوديت قدرت خرید مردم خط قرمز قيمتهاست.
 
تریبون‌های خاص و عام سخن‌پراکنی در ایران
جامساز با اشاره به سخنان دکتر حسن روحانی در سازمان ملل گفت: دو مطلب ویژه در سخنرانى ايشان مطرح شد كه قابل تعمق است. اقای روحانی اعلام كرد که ما می‌خواهیم با دنيا مذاکره کنیم. این یک مساله مهم است. موضوع دیگر این بود که به آمریکا گفت شما که از برجام خارج شده‌اید پاسخ قطعنامه ٢٢٣١ را چه مي‌دهيد؟ این دو سخن، نشانه‌هایی بود که دولت ايران خواستار ايجاد روش تلطیف آمیزی در عرصه سیاست خارجی خود است. اگر ایران بتواند این سیاست را دنبال  کند، به نفع منافع و مصالح ملى خواهد بود. عالم سیاست، "دوست و دشمن" نمي‌شناسد. مساله مهم منافع ملی است. ديپلماسى آداب و ادبيات ويژه‌ای دارد. بيان الفاظ غیر مطلوب در دیپلماسی، جهانیان را نسبت به سیاستهای ما بدبین و بی‌اعتماد مي‌كند.
وی با انتقاد از برخی از تریبون‌های نماز جامعه و سوءتاثیر برخی از سخنان بر منافع ملی ابراز داشت: ‌در سیاست خارجی، حفظ منافع ملی باید مطرح باشد. اینکه در تریبون نماز جمعه از موضع سلبى و الفاظ تند عليه اطراف توافق برجام يا ناقض آن ترامپ استفاده شود، محققا" به نفع منافع ملی ما نیست. بيانات امامان جمعه از سوى رسانه‌ها و سياستمداران و نهادهاى معظم مالى و اقتصادى بين‌المللى رصد مي‌شود و در شكل گيرى مبانى تصميم‌گيرى‌هاى آنان مؤثر است. در حال حاضر ظاهرا کشورهای انگلیس، فرانسه و المان و روسیه و چین در مقابل آمریکا برى حفظ برجام ایستاده‌اند. پرزيدنت ترامپ و تيمش  به شدت در پی آنند كه صادرات نفت ايران را به صفر برسانند. گرچه به صفر رساندن صادرات نفت ايران عليرغم تلاش بى وقفه و پيگيرانه ترامپ و تيمش غير ممكن است؛ اما باید این موقعیت خطیر را جدی تلقی کنیم.
 
تردید در همراهی اروپا با ایران
او گفت: در شرايط کنونی به سبب سيطره قدرت سياسى  و اقتصادى آمريكا بر بخش بزرگى از جهان و نقش و اهميت دلار در چرخه گردش پولى بين المللى، اروپا نمی‌تواند بازیگر کلیدی باشد. بازیگر کلیدی آمریکا است. بسیاری از کشورها به ندای آمریکا جواب می‌دهند. بسیاری از شرکتهای خارجی از ایران کوچ کرده‌ و  همکاری خود  را با ايران قطع كرده يا بحالت تعليق در آورده اند. این به جهت قدرت سياسى و اقتصادى آمریکا و منافع بزرگ این شرکت‌ها در مراودات اقتصادى و مالى با اين كشور است. آنها منافع خود را فدای تجارت با ایران نخواهند کرد. کشورهای اروپایی(انگلیس، فرانسه و المان) و بطور كلى كشورهاى شينگن نیز مشخص نیست آستانه رويارويي آنان در خصوص حفظ برجام تا كجاست و تا چه مرزى جانب ايران را خواهند گرفت. در مورد همکاری بانک مرکزی اروپا با ایران نباید فراموش کنیم که بانک مرکزی اروپا با آمریکا مراودات زیادی دارد. اینگونه نیست که بانک مرکزی گوش به فرمان اتحادیهاروپا باشد. منافع اقتصادى و مالى بانك مركزى اروپا همواره بر ارجاعات سياسى مرجح است.
 
FATF؛ به مثابه راه نجات
این اقتصاددان در مورد نیاز اقتصاد ایران به تصویب FATF گفت: تصويب FATF و پيوستن به ٤ كنوانسيون مرتبط با آن دست اتحاديه اروپا و ساير كشورها را براى احياء برجام و مبادلات تجارى و مالى و روابط سياسى باز مي‌گذارد . با اين وصف اين لوايح بويژه CFT در مجلس ايران با اكثريت ضعيفى تصويب شد و بايد ديد در شوراى نگهبان چه فرايندى در جهت تاييد يا عدم تاييد آن شكل خواهد گرفت. از اين نكنه نيز نبايد غافل شد كه قرار گرفتن ايران در بلاك ليست FATF براى ايران خطرناك است، اما قرار گرفتن در ليست سبز  هم ممكن است انچه مورد انتظار ايران است را محقق نكند؛ ولی بى ترديد مانع بروز اتفاقات و اقدامات بدترى خواهد شد كه "مايك  پمپئو" در يك راهنماى ٨٠ صفحه‌اى در خصوص مقابله با اقدامات مالى ايران منتشر كرده است. روزنامه Foreign Affairs نيز از قول پومپئو نوشته كه تمام كشورهاى جهان بايد و به تحريم ايران بپيوندند. البته این سخن مصداق "سنگ بزرگ علامت نزدن است" می‌باشد. اين تهديد ها نبايد خللى در اراده ايران در  راستاى پيوستن به عرصه معادلات جهانى ايجاد كند.
 
جزم اندیشان مخالف FATF
او در خصوص مخالفت‌هایی که با تصویب FATF صورت گرفته است، ابراز داشت: فرايند تصويب FATF تا كنون نيز با فراز و فرود هايي همراه بوده است. قطعا" عده‌اى منافع  وسودهاى هنگفت خود را در آشفتگى و تحريم‌هاى اقتصادى همچون دوران احمدى نژاد و قبل از توافق برجام جستجو مي‌كنند. برخى ديگر تصويب FATF را يك خيانت تلقى كرده و آنرا همسان با قرداد تركمانچاى مي‌پندارند. شوربختانه گروه اول تنها به جيب خود فكر مي‌كنند و منافع ملى را همواره فداى اهداف سودجويانه خود مي‌سازند. گروه دوم هنوز در افكار جزم‌گرايانه‌ي خود پرسه مي‌زنند و فاقد دانش سياسى و درك مسائل مبتلابه ديپلماسى بين المللى هستند.
وی با اشاره به ارتباط ایران و آمریکا ابراز داشت: به نظر من آمریکا، ایران را به عنوان یک خطر بزرگ تلقی نمی‌کند. اینکه خانم موگرینی و آقای آمانو پایبندی ایران به برجام را تایید می‌کنند، آمریکا هم بدان واقف است. اما آمریکا از ایران به عنوان یک خطر منطقه‌ای یاد می‌کند. مساله موشک‌های بالستیک را مطرح می‌کند که به آن بسیار حساس است. این موضوع نیز بعد از شلیک چند موشک مقداری حساس‌تر شده و به سیاست تلطیف شدن فضای دیپلماسی ضربه زده است. ایران باید راهی را پیدا کند تا بتواند شرکای اروپایی خود را حفظ کند. حفظ شرکای اروپایی به ایران این امتیاز را می‌دهد که حداقل نفت و گاز خود را بفروش برساند و مابه ازاء  آن  ارز يا كالا دريافت کند.
 
حنای

بانك مركزى ايران در سال ١٣٧١ خورشيدى پس از تلاش بسيار به همراه ٥ بانك دولتى "ملى، صادرات، تجارت، ملت و سپه" به عضويت سوئيفت درآمد. تحريم‌ها سبب شدند ايران از ارايه خدمات سوئيفت محروم شود. ادامه اين وضع به مفهوم انزواى تبادلات بانكى ايران در جهان است كه هزينه‌هاى مبادلاتى گزافى را بر ايران تحميل مي‌كند . يكى از محاسن تصويب FATF آنست كه ساز و كار سيستم سوئيفت اروپايي تحت عنوان SPV كه به مفهوم ابزارى براى هدف ويژه است در مورد پرداخت‌هاى غير دلارى در برابر صادرات ايران سريع‌تر مشخص و راه‌اندازى شود

چین و روسیه و اروپا برای ایران
او در خصوص فروش نفت ایران در زمان اعمال تحریم‌ها گفت: خریداران نفت ایران، خريد نفت خود را از ایران کاهش داده‌اند. به عنوان مثال هند گرچه خريد ٩ ميليون بشكه نفت  براى ماه نوامبر  به ايران سفارش داده است، اما بمنظور  استمرار خريد به علايم چراغ سبز امريكا نياز دارد . از طرفی تحریم نفتی ایران در حال حاضر بسیار به نفع روسیه تمام می‌شود. ایران باید برای فروش نفت خود تخفیف قابل توجهی به کشورهای خریدار نفت بدهد. اگر هم قرار باشد روبل يا روپية یا يوان دریافت کنیم، نباید فراموش کنیم که اين ارزها ارزش مبادله جهانی چندانی ندارد.
جامساز ادامه داد: البته در اروپا پالایشگاه‌هایی هستند که می‌توانند از نفت ایران استفاده کنند. اروپا نیز قول داده که راه استفاده این پالایشگاه‌ها از نفت ایران را هموار کند. ولی این وعده‌ها صرفا در حد سخن است. باید در عمل ببینیم که چه اتفاقی رخ می‌دهد. حاکمیت در ایران گفته است که اروپا باید تضمین بدهد؛ اما باید پرسید که اروپا چه تضمینی باید بدهد. اروپا گفته است که اگر ایران به کنوانسیون‌های بین‌المللی FATF بپيوندد ، از ایران حمایت خواهد کرد. ایران برای حمایت اروپا باید به این کنوانسیون‌ها بپیوندد.
وی در خصوص دلایل ایجاد محدودیت برای ایران در استفاده از سوئیفت گفت: هدف از تاسيس سوئيفت جايگزينى روش هاى غير استاندارد كاغذى يا تلكس در جهان با ابزار مدرن و پيشرفته است. بانك مركزى ايران در سال ١٣٧١ خورشيدى پس از تلاش بسيار به همراه ٥ بانك دولتى "ملى، صادرات، تجارت، ملت و سپه" به عضويت سوئيفت  درآمد. تحريم‌ها سبب شدند ايران از ارايه خدمات سوئيفت محروم شود. ادامه اين وضع به مفهوم انزواى تبادلات بانكى ايران در جهان است كه هزينه‌هاى مبادلاتى گزافى را بر ايران تحميل مي‌كند . يكى از محاسن تصويب FATF آنست كه ساز و كار سيستم سوئيفت اروپايي تحت عنوان SPV كه به مفهوم ابزارى براى هدف ويژه است در مورد پرداخت‌هاى غير دلارى در برابر صادرات ايران سريع‌تر مشخص و راه‌اندازى شود.
 
به فضای باز سیاسی نیاز داریم
این اقتصاددان در پاسخ به این سوال که تلطیف فضای سیاسی داخلی چه تاثیری در فضای اقتصادی کشور خواهد داشت، تصریح کرد: اتفاقا" اهم سوء سياستهاى داخلى نتيجه عدم همانگى و تعارضات سياسى بين جناحى است كه يكپارچگى قدرت را زير سوال مي‌برد و فضا را براى چند دستگى و فساد سياسي و اقتصادى كه اكنون به يك ابر چالش فرا روى دولت تبديل شده است گسترش مي‌دهد .
جامساز در خصوص آینده اقتصادی ایران بعد از اعمال تحریم‌های بیشتر در 13 آبان‌ماه امسال، ابراز داشت: متاسفانه با وجود آنکه هنوز تحريم هاى ٤ نوامبر عملا" اجرايي نشده، اقتصاد ايران و صادرات نفت و روابط تجارى با برخى از كشورها را تحت تاثير قرار داده است. بويژه از صادرات نفت ايران كاسته شده و مبادلات با بانكهاى جهانى به حداقل رسيده است. اگرچه برخى از كشورها از آمریکا معافيت‌هاى محدودى را در مورد خريد نفت ایران دريافت كرده اند؛ اما بايد اعمال تحريم‌هاى پس از ٤ نوامبر را بسختى تجربه كنيم  كه زيان آن متوجه شركاى تجارى پيشين ايران هم خواهد شد. البته اعطاى فرصت ٤ ماهه به ايران در خصوص تصويب FATF نشان مي‌دهد اتحاديه اروپا فرايند تصويب آنرا در جهت كمك به ايران در مقابل تحريم‌هاى آمريكا رصد مي‌كند. ايران لازم است از هر فرصتى براى بهبود ارتباطات جهانى استفاده كنند.
گفت و گو : سیدمسعود آریادوست