جریان پیراهن "دهقان فداکار" چیست؟

این روزها دو نقاشی متفاوت از درس "دهقان فداکار" مربوط به کتاب فارسی سوم دبستان، خبرساز شده است. نقاشی اول، "دهقان فداکار" را بدون پیراهن و نقاشی دوم، او را با پیراهن نشان می‌دهد. محتوای پردازش این خبر به گونه‌ای است که این تغییر نقاشی در سال 97 اتفاق افتاده است. حتی برخی از رسانه‌های صاحب شناسنامه فریب این موضوع را خورده‌اند و ضمن پذیرش تغییر نقاشی در سال 97، این موضوع را تجزیه و تحلیل کرده‌اند. فاطمه رمضانی معاون ابتدایی دفتر تألیف کتاب‌های درسی در گفت‌وگویی با "مردم‌سالاری آنلاین" ماجرای تغییر نقاشی داستان "دهقان فداکار" را تکذیب کرد و گفت این نقاشی حدودا 10 سال است که تغییری نداشته است.
رمضانی گفت: ما باید به حقیقت موضوع و اصل ماجرا دقت کنیم. مصاحبه‌ای از آقای ازبرعلی خواجوی در سال 78 وجود دارد که گفته‌اند من در آن شب کت بر تن داشتم و حین آن اتفاق کت خود را آتش زدم. دهقان فداکار، در آن شب فقط کت خود خود را آتش زد. این نقاشی با حقیقت منافاتی ندارد. واقعیت موضوع این است که ایشان بعد از آتش زدن کت خود، لباس بر تن داشته‌اند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا اخیرا تغییری در این نقاشی صورت گرفته یا خیر، گفت: این نقاشی مربوط به سال‌های پیش است و تغییری در آن صورت نگرفته است. متاسفانه برخی از رسانه‌ها به این موضوع دامن زده‌اند که نقاشی درس "دهقان فداکار" امسال تغییر یافته است. این در حالی است که این نقاشی سالهاست که به این صورت در کتاب‌ فارسی چاپ می‌شود.
او ادامه داد: از 1388 تا به امروز این نقاشی به همین صورت چاپ می‌شود. جای تعجب است که امسال رسانه‌ها در مورد نقاشی مذکور، چنین خبری را درج می‌کنند. هدف این رسانه‌ها از درج چنین خبری مشخص نیست؛ ولی یقینا این خبر صرفا یک جوسازی است. امسال هیچ تغییری در این نقاشی صورت نگرفته است.
رمضانی ابراز داشت: حتی برخی ادعا کرده‌اند که این داستان از کتاب درسی فارسی حذف شده است. در ادامه‌ی این ادعا برخی گفته بودند که بعد از سال‌ها این داستان به کتاب فارسی اضافه شده است! این صرفا یک ادعا است. به هیچ عنوان درس "دهقان فداکار" از کتاب درسی فارسی حذف نشده است. فداکاری "دهقان فداکار" همیشه به عنوان یک درس آموزنده در کتاب درسی سوم دبستان چاپ شده و هیچگاه حذف نشده است.
او با گلایه از برخی از رسانه‌های خبری گفت: این درس صرفا یک الگوی اخلاقی برای بچه‌های دبستانی است تا اینچنین درس از خود گذشتگی و فداکاری بیاموزند. دهقان فداکار بعد از آن جریان، دچار بیماری ذات‌الریه می‌شود. او با از خودگذشتی مانع از یک فاجعه بزرگ شد. اما اکنون با درج این خبر، این مساله به حاشیه رفته است. آیا آنها فکر نمی‌کنند اگر بچه‌های دبستانی با این جوسازی مواجه شوند که مثلا نقاشی دهقان فداکار زمانی بدون پیراهن بوده و اکنون با پیراهن چاپ می‌شود، آیا از اصل ماجرا که همانا یادگیری فداکاری است فاصله نمی‌گیرند؟
وی تصریح کرد: برخی رسانه‌ها این موضوع را به حاشیه بردند و صرفا "نقاشی با پیراهن یا بدون پیراهن" را در ذهن جامعه تصویرسازی کرده‌اند. حین مواجهه بچه‌های دبستانی به این جوسازی باید به آنها چه پاسخی بدهیم؟ آموزش از خودگذشتی به بچه‌هایمان مهم‌تر است یا نقاشی درس؟ هر چند که نقاشی درس هم حدودا 10 سال است که تغییری نکرده است. تغییر چند سال پیش نیز بر اساس واقعیات است.
رمضانی گفت: به نظر من طرح این موضوع صرفا مساله‌ای جهت تلافی جریانات مختلف در جامعه است. برخی اگر مشکلی با همدیگر دارند چرا آنرا به حیطه آموزشی بچه‌ها می‌کشانند؟ اکنون اصل قضیه که آموزش از خودگذشتی و فداکاری است، تحت تاثیر یک سری جریاناتِ بی‌اهمیت قرارگرفته است. یک بچه کلاس سوم با شنیدن این جریانات چه حسی پیدا می‌کند؟
او ادامه داد: برخی از افراد، تلافی مشکلات دیگر را در طرح چنین مسائلی دنبال می‌کنند که این رویکرد درستی نیست. این موضوع تعلیم و تربیت است. ما اگر می‌خواهیم تلافی کنیم، بهتر است موضوعات دیگری را انتخاب کنیم. نباید پای بچه‌ها به وسط بیاید. برای یک بچه کلاس سوم اصلا مهم نیست که این فرد لباسی بر تن داشته یا خیر. مهم این است که درس فداکاری را بیاموزد. اما وقتی با این جوسازی مواجه می‌شود، این آموزه در حاشیه قرار می‌گیرد. برخی وقتی از جایی دلخوری دارند، در جای دیگر تلافی می‌کنند. تبعات چنین برخوردهایی غیر قابل جبران است.
رمضانی تصریح کرد: با طرح این موضوعات بچه‌ها به اصل ماجرا شک و تردید پیدا می‌کنند و اثر آموزشی آن مبحثِ آموزشی نیز از بین می‌رود. واقعا صدمات و تبعات این نوع رویکرد آنچنان فراوان است که جبران نخواهد شد.
 وی افزود: طرح این موضوعات بیشتر به شبکه‌های اجتماعی باز می‌گردد که دنبال سوژه‌هایی هستند که قبلا کار نشده است. آنها می‌خواهند مسائلی را مطرح کننده که پیشتر کسی آنها را طرح نکرده است. شبکه‌های اجتماعی دنبال خوراک هستند و می‌خواهند مخاطبین خود را به حیرت آورند. لذا سوژه‌هایی را انتخاب می‌کنند که کمتر بدان اشاره شده است. اینبار نیز داستان "دهقان فداکار" را انتخاب کرده‌اند. این پیامد منفیِ رواج روزافزون کانال‌ها و شبکه‌های خبری مجازی است. شاید بهتر است که دراین رویه تجدید نظر کنیم. ما نیز باید به بچه‌هایمان بیاموزند که ضمن چنین فضایی، لازم است که قدرت تشخیص و تحلیل خود را جهت صحت مسائل افزایش بدهند و به سادگی هر مساله‌ای را نپذیرند. این درسی است که باید به بچه‌هایمان آموزش بدهیم.
یادآور می‌شود که ازبرعلی خواجوی مشهور به دهقان فداکار قبل از انقلاب و در آذرماه ۱۳۴۰ شمسی، در سن سی و دو سالگی با از خودگذشتگی مانع از یک فاجعه بزرگ انسانی شد و جان ده‌ها نفر آدم را نجات داد. اما اکنون در سال 97، صرفا پیراهن او برای ما خبرساز شده است...
گفت‌وگو: سید مسعود آریادوست