قدرت های جهانی و واکسیناسیون همگانی

واکسینه کردن جمعیت جهان در برابر بیماری کووید-19 در مواردی ابعاد سیاسی یافته و ابزاری شده است برای رقابت قدرت های بزرگ. هر یک از کشورهای سازنده واکسن از جمله چین، روسیه و آمریکا در مورد چگونگی عرضه واکسن به دیگر کشورها راهبرد خاص خود را دارند. اما نویسندگان مقاله پیش رو می گویند آمریکا باید به موازات اقدامات ملی، واکسیناسیون در مقیاس جهانی را نیز آغاز کند. از نظر نویسندگان مقاله، پیشینه اقدامات آمریکا در گستره جهانی برای مبارزه با دیگر بیماری ها مانند ایدز و ابولا و شبکه های گسترده متحد آمریکا در جهان این امکان را برای واشنگتن فراهم می آورد تا واکسیناسیون علیه کرونا را در مقیاس جهانی شروع کند و از این رهگذر پایه گذار چندجانبه گرایی جدیدی در جهان باشد. این مقاله توسط هلن گیل، گوردون لافورژ و آن-ماری اسلوتر نوشته شده و در شماره مارس 2021 نشریه فارین افیرز منتشر شده است. برگردان مقاله به شرح زیر است:
 
پس از برگزاری یک نشست مجازی چهارجانبه در روز جمعه (12 مارس، 22 اسفند)، رهبران آمریکا، هند، ژاپن و استرالیا اعلام کردند که برای تحویل یک میلیارد دوز واکسن به منطقه هند و اقیانوسیه همکاری خواهند کرد و به این ترتیب مستقیما با پیشتازی چین در زمینه توزیع واکسن در این بخش از جهان مقابله خواهند کرد. این توافق، تولید کنندگان هندی، و منابع مالی، لجستیک و کمک فنی آمریکا، ژاپن و استرالیا را گردهم خواهد آورد تا به واکسیناسیون صدها میلیون ها نفر از ساکنان منطقه تا پایان سال 2022 کمک کنند. رسانه ها در پایان هفته خبری منتشر کردند مبنی بر اینکه دولت جو بایدن، رییس جمهوری آمریکا، آماده می شود تا در دیپلماسی واکسن جهانی بر دیگر کشورها پیشی گیرد. روز گذشته (28 اسفند) دولت آمریکا در این راستا گام دیگری به جلو برداشت و این زمانی بود که با درز یک خبر، خبرنگاران دریافتند که آمریکا چهار میلیون دوز واکسن آسترو زنکا در اختیار مکزیک و کانادا قرار خواهد داد.
 این ابتکارات را می توان تلاش های دقیقه نودی توصیف کرد. برای غلبه بر بدترین بحران جهانی دوران کنونی، آمریکا تا کنون در سایه بوده است. روسیه و چین با عزم راسخ برای واکسن های خود بازاریابی کرده و آن را در دیگر کشورها توزیع کرده اند که هدف آن عمدتا پیشبرد اهداف سیاست خارجی است. روسیه از واکسن خود برای بهبود تصویر کشورش، دورنمای سرمایه گذاری و ایجاد شکاف میان کشورهای اتحادیه اروپا بهره گرفته است. چین نیز دوزهایی از واکسن خود را اهدا کرده است تا در اختلافات سرزمینی با دیگر کشورها دست بالا را داشته باشد و بر دامنه نفود خود در چارچوب ابتکار کمربند و جاده بیافزاید. گذشته از این، هم مسکو و هم پکن دست به کار شده اند تا با عرضه واکسن در آمریکا لاتین جایگاه آمریکا را در حیاط خلوتش تحلیل برند.
 به دلایلی چند، از جمله نفع شخصی و نیز به دلایل خیرخواهانه، دولت بایدن حق دارد تصمیم گرفته باشد در زمینه واکسناسیون در جهان از دیگر کشورها پیشی گیرد. برای تحقق این هدف آمریکا نباید در تله بازی  چین و روسیه بیافتد و از این رو نباید واکسن را بر مبنای اهمیت ژئو استراتژیک و میزان اهمیت آن برای قدرت های رقیب، در اختیار کشور معینی قرار دهد.
 رییس جمهوری آمریکا بهتر است برای واکسناسیون افراد دیگر کشورها همان رهیافتی را در پیش گیرد که آن را برای واکسیناسیون در داخل اعلام کرده است و آن عبارت است از: واکسیناسیون فراگیر و همگانی. به این ترتیب، دولت آمریکا باید به مزیت استراتژیک این اقدام کمتر و به واکسینه کردن بیشترین شمار مردم جهان در کمترین زمان ممکن، بیشتر توجه کند. به این منظور، آمریکا باید بر آنچه در میان مردم جهان مشترک است تمرکز کند و آن عبارت است از آسیب پذیری آنان در برابر ویروس کرونا و دیگر ویروس ها، و در این روند این که ماهیت حکومت ها چیست، اهمیتی ندارد.
 
 همگانی و فراگیر
 آمریکا درگذشته در واکنش به بحران های منطقه ای توانسته است منابع خود و منابع بین المللی را به گونه ای موفقیت آمیز بسیج کند. در سال 2003، جورج دبلیو بوش، رییس جمهوری وقت آمریکا، "برنامه اضطراری رییس جمهوری برای رهایی از ایدز" را به عنوان بزرگ ترین برنامه تاریخ سلامت جهان، که بر یک بیماری خاص تمرکز داشت، آغاز کرد. این برنامه نهادهای آمریکایی، شرکت های خصوصی، و گروهای جامعه مدنی محلی را گرد آورد تا به ساکنان منطقه دامنه صحرا در آفریقا و آسیای جنوب شرقی کمک کند تا بحران ایدز را تحت کنترل درآورند و جان میلیون ها نفر را نجات دهند. در سال 2004، سونامی در منطقه اقیانوس هند سبب شد تا بیش از 220 هزار نفر جان خود را از دست بدهند و میلیاردها دلار خسارت وارد شود. در این زمان آمریکا یک تلاش امداد و بهبود انساندوستانه را که به همان اندازه فراگیر و فوری بود رهبری کرد. نتیجه این اقدام نجات قربانیان، تسریع بازسازی و خوشنامی ماندگار در جنوب و جنوب شرق آسیا بود.
 بایدن می تواند با اقدامی جهانی در زمینه مبارزه با بیماری کووید-19 از اقدامات بوش فراتر رود و پیش از این گام هایی در این راستا برداشته است. در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ، آمریکا از مشارکت در "برنامه دسترسی جهانی به واکسن کووید-19" (کواکس) که یک برنامه مشارکت بین المللی بود، خودداری کرد. دولت بایدن بلافاصله در این موضع تجدید نظر کرد و چهار میلیارد دلار به این برنامه کمک کرد و به این ترتیب واشنگتن به بزرگ ترین کشوری تبدیل شد که به این برنامه کمک مالی کرده است. با این همه، حتی اگر کواکس به هدف جاه طلبانه تحویل دو میلیارد دوز واکسن به کشورهای در حال توسعه تا پایان سال 2021 جامه عمل بپوشاند، قادر خواهد بود تنها بیست در صد جمعیت این کشورها را واکسینه کند.
 با این وجود، فقط تصور کنید اگر قرار باشد واشنگتن با بیماری کووید-19 بمثابه یک دشمن، که در یک جنگ جهانی با آن رو به رو است، و یا نوع عالمگیر یک بیماری همه گیر منطقه ای مانند ایدز و ابولا، رفتار کند؛ چه اتفاقی خواهد افتاد. به عبارت دیگر، تصور کنید اگر قرار باشد آمریکا با بیماری همه گیر کووید-19 بمثابه یک تهدید جهانی، که هست، رفتار کند؛ بسیج همه امکانات چگونه خواهد بود.
 اگر بیماری کووید-19 یک تهدید جهانی است، پس واشنگتن باید یک تلاش چندجانبه و با مشارکت همگانی را رهبری کند تا به برنامه کواکس کمک کند همه جهانیان واکسینه شوند. دولت آمریکا باید ارتش را بسیج کند و از متحدان خود در گروه هفت و ناتو بخواهد تا در یک عملیات عمده امداد رسانی شرکت کنند؛ عملیاتی که روند عرضه واکسن را سرعت بخشد و سیستم های تحویل آن را تقویت کند. آمریکا همچنانکه در توافق چهارجانبه سران قول داده است باید وزارت خارجه، نهاد ایالات متحده آمریکا برای توسعه بین المللی (یو اس اید)، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها (سی دی سی) و سایر آژانس های مدنی و برنامه های توسعه را به کار بگیرد تا به دیگر کشورها کمک کنند برنامه های واکسیناسیون خود را در سطح ملی به اجرا در آورند. واشنگتن همچنین باید  شرکت ها، موسسات غیر انتفاعی و سازمان های جامعه مدنی را در برنامه واکسیناسیون جهانی درگیر کند تا به افزایش تولید واکسن کمک کنند، منابع مالی جمع آوری کنند و کمک های فنی در اختیار طرف های خارجی قرار دهند.
  ایالات متحده آمریکا باید دقیقا همین حالا مسئولیت یک برنامه واکسناسیون همگانی در مقیاس جهانی را بر عهده گیرد. اجرای چنین ماموریتی برای آمریکا منافع اقتصادی و سیاسی در پی خواهد داشت و رهبری جهانی آمریکا را پس از سال ها زوال اعاده خواهد کرد. به جای تداوم دیپلماسی چین و روسیه که در آن عرضه واکسن به دیگر کشورها جنبه بده بستان دارد و تابع نوعی دیپلماسی واکسن با کشورهای دوست است؛ برنامه واکسیناسیون تحت رهبری آمریکا تلاش خواهد کرد یک چندجانبه گرایی جدید را ایجاد کند که در مقایسه با نظم جهانی بین المللی سده بیست عملی تر و فراگیرتر خواهد بود و برای از میان برداشتن تهدیدهای جهانی سده بیست و یکم انطباق بیشتری خواهد داشت. واشنگتن باید به یاد داشته باشد که اگر بیماری کووید-19 بازگردد، حکومت های اقتدارگرا در مقایسه با دموکراسی ها قادر خواهند بود با سرعت بیشتر و به گونه ای موثرتر محدودیت ها را در مورد جمعیت کشورهایشان اعمال کنند و به این ترتیب، حتی در شرایط رقابتی، بهترین اقدامی که آمریکا می تواند به عمل آورد، این است که ویروس کرونا را ریشه کن کند.
 آمریکا یک فرصت بسیار مهم و تعیین کننده در اختیار دارد تا ثابت کند که نه تنها دموکراسی می تواند به وعده هایش عمل کند بلکه نشان دهد آرمان های آمریکا واقعا جهانی هستند. با ارائه مدلی از همکاری جهانی، که در مقایسه با هر حکومت دیگری می تواند طیف بسیار گسترده تری از منابع را به کار گیرد، آمریکا می تواند بر پایه توانمندی های جامعه باز و کثرت گرای خود برنامه واکسناسیون جهانی را رهبری کند. رییس جمهوری آمریکا، جورج بایدن، بدون تردید باید ثابت کند که آمریکا نه تنها "عقب" نیست بلکه آینده نگر است و نقش رهبری کننده دارد.
 
تلاش حداکثری
 بیماری همه گیر کووید-19 در واقع فراگیرترین مصیبت انسانی و اقتصادی دوران معاصر است. اگر چه این بیماری فاقد تاثیر مخرب بلایای طبیعی است اما خسارات آن در مقایسه با بلایای طبیعی بسیار بدتر و گسترده تر است. گزارش شده است که تا کنون دو میلیون و ششصد هزار نفر بر اثر این بیماری جان باخته اند. اگرچه این رقم کمتر از اندازه تلفات واقعی است اما یک تحلیل در باره مرگ و میر زودرس و سیر افزایشی مجموع نرخ مرگ و میر در دوران کرونا، برآورد می کند که 20 میلیون و 500 هزار سال زندگی از دست رفته است. بر اساس آمار بانک جهانی، کووید-19 یکصد و بیست و چهار میلیون نفر را در سال 2020 به سوی فقر مفرط سوق داده است که نخستین سال افزایش چنین ارقامی در دو دهه گذشته است. مجله اکونومیست برآورد می کند که دو سال بیماری کووید-19 برای جهان ده تریلیون و 300 میلیارد دلار هزینه خواهد داشت، عقب گردی که بانک جهانی می گوید هزینه آن دو برابر اثرات منفی "رکود بزرگ" خواهد بود. سرانجام اینکه تنها راه جلوگیری از تشدید مشکلات، تا چه رسد معکوس ساختن آن، واکسناسیون جهانی است.
 دولت بایدن از تجربه واکنش دولت آمریکا به بحران مالی سال 2008 یک درس مهم آموخت و آن این که "در انجام کارهای بزرگ هراس به دل راه ندهید. "برنامه نجات آمریکا"، که هدف آن احیای اقتصاد آمریکا در دوران شیوع کووید-19 است، دقیقا چنین هدفی را دنبال می کند و تصمیم دارد یک تریلیون و 900 میلیارد دلار به بخش های مختلف اقتصاد کشور تزریق کند. دولت آمریکا در مورد واکسیناسیون جهانی نیز باید دست به کاری همانند بزند. یک تلاش همه جانبه و فراگیر بیشترین و سریع ترین تاثیر را بر مبارزه علیه بیماری کووید-19 خواهد داشت و چنین اثرگذاری در مجموع به نفع خود آمریکا است.
 آمریکا از تسریع در بهبود وضعیت اقتصاد جهان نفع فراوان خواهد برد. مطالعه ای که توسط "گروه اوراسیا" انجام شده برآورد می کند که واکسیناسیون کشورهای کم درآمد و دارای درآمد متوسط برای آمریکا و نه کشور دارای اقتصاد توسعه یافته در سال 2021 بیش از 153 میلیارد دلار و تا سال 2025 بیش از 466 میلیارد دلار درآمد ایجاد خواهد کرد. حتی اگر آمریکا تمام جمعیت خود را واکسینه کند، بهبود وضعیت اقتصادی این کشور تا زمان دسترسی کامل شرکای تجاریش به واکسیناسیون و مهار همه گیری، به تاخیر خواهد افتاد.
 همچنانکه بایدن گفته است: در نهایت آمریکا مصونیت نخواهد یافت مگر این که جهان به مصونیت دست یابد. بعلاوه، همه گیری که امروزه دامن جهان را گرفته است، آخرین آن نخواهد بود. مشارکت ها و زیرساخت های مربوط به سلامت عمومی که آمریکا ایجاد می کند تا جهان را در برابر ویروس کرونا واکسینه کند از آن در برابر ارگانیسم های بیماری زا یا تهدیدهای سلامت عمومی بعدی محافظت خواهد کرد و حفاظت از آمریکا در برابر بیماری از حفاظت جهان در برابر آن جدا نیست.
 آمریکا در سال 2018، یک "راهبرد ملی دفاع میکروبی" منتشر کرد. این راهبرد به نظر می رسد وابستگی متقابل را به رسمیت می شناسد. راهبرد ملی دفاع میکروبی خواستار ایجاد توافق ها و مشارکت ها برای کمک به دیگر کشورها است تا خود را برای مقابله با رویدادهای میکروبی و واکنش در برابر آن آماده کنند. چنین همکاری هایی نه تنها از تهدیدهای در حال پیدایش جلوگیری می کند بلکه به روح تعامل که پی آمدهای مثمر ثمر عمیقی خواهد داشت، کمک خواهد کرد. در سال 2019 زمانی که بیماری کووید-19 شیوع پیدا کرد چنین تعاملی میان آمریکا و چین وجود نداشت. اگر چین بلافاصله داده ها و اطلاعات خود را در باره ابعاد ژنتیک این بیماری با سازمان بهداشت جهانی و سایر کشورها در میان گذاشته بود، شاید سرعت شیوع آن در مراحل نخستین کند شده بود.
 
چگونه به همه گیری پایان دهیم؟
 پایان دادن به همه گیری و واکسینه کردن همه مردم جهان یک تعهد فوق العاده است. از بین بردن همه گیری کرونا به میزان زیادی به "برنامه دسترسی جهانی به واکسن کووید-19 (کواکس) و "پیمان جهانی برای واکسینه کردن و ایجاد مصونیت " (گاوی) که بازوی اجرایی کواکس است، بستگی دارد. "پیمان جهانی برای واکسینه کردن و ایجاد مصونیت" با کمک مالی "بنیاد بیل و ملینا گیتس" دو دهه پیش ایجاد شد و گل سر سبد رهیافت مشارکت همگانی برای حل مشکل در مقیاس جهانی است. این پیمان به طور خاص برای تحویل واکسن در مقیاس جهانی و بر اساس ترکیب سرعت و انعطاف پذیری بخش های خصوصی و مدنی طراحی شد و در همین حال از نظر مقیاس در حد و اندازه بخش دولتی است. با این حال، وظیفه ای که "پیمان جهانی برای واکسنه کردن و ایجاد مصونیت" پیش رو دارد بسیار بزرگ و گسترده است و به نوعی حمایت شبکه مانند، شبیه به آنچه آمریکا در بحران های انساندوستانه قبلی مانند همه گیری ایدز،همه گیری ابولا در سال 2014 و سونامی اقیانوس هند به کار گرفت، نیازمند است.
 آمریکا می تواند توانمندی های لجستیک فراوان بخش نظامی خود را برای عرضه و تحویل واکسن در مقیاس جهانی از جمله در مناطق دورافتاده و جاهایی که رساندن واکسن به آن ها دشوار است، بکار گیرد. ارتش آمریکا در انجام چنین وظایفی عالی عمل می کند و در این زمینه دارای ردپای جهانی است، از مشارکت های دیرپا در کشورهایی مانند کلمبیا گرفته تا مصر و فیلیپین. در مورد امداد رسانی به سونامی اقیانوس هند در سال 2004، نیروهای آمریکایی توانستند در مشارکت با ارتش دیگر کشورها به گسترش و اجرای برنامه های واکسیناسیون در مقیاس ملی کمک کنند. آمریکا توانست از متحدان خود در گروه هفت و ناتو بخواهد تا با تشکیل ائتلاف های گسترده، بار هزینه ها را به طور مشترک به دوش بکشند. در تضاد با عملیات ایجاد ثبات در خاورمیانه که زمان بر و طولانی است، این ماموریت بشردوستانه بسیار سرراست و دارای اهداف مشخص و ملموس خواهد بود.
 آمریکا پیش از این هزاران مقام غیرنظامی و نیروهای محلی با تجربه در زمینه عملیات کمک انساندوستانه و کمپین های ایجاد مصونیت در اختیار دارد. این نیروها در اطراف و اکناف جهان مستقر هستند و نمایندگی نهادهایی مانند "کمک آمریکا (یو اس اید)، مرکز مبارزه و پیشگیری بیماری ها (سی دی سی) و وزارت خارجه آمریکا را بر عهده دارند. آمریکا به دلیل ابتکارات و تجربیات گذشته، از قبیل "برنامه اضطراری رییس جمهوری آمریکا برای رهایی از ایدز" (پی ای پی اف ای آر)  و  یا "دستور جلسه امنیت سلامت جهانی"، در شمار قابل توجهی از کشورهای کم در آمد و دارای درآمد متوسط  برنامه های مشارکت های بهداشت عمومی نیرومندی دارد. همچنانکه سامانتا پاور، سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل، ادعا کرده است حضور آمریکا در این عرصه ها باید به سوی کمک به کشورها برای مدیریت لجستیک و زنجیره های عرضه، راه اندازی کمپین های اطلاعات عمومی، تربیت نیروی های خدمات درمانی محلی و افزایش امکان دسترسی جوامع منزوی و در حاشیه به واکسن هدایت شود.
 به همین ترتیب، آمریکا باید برای کمک به ایجاد و افزایش ظرفیت ساخت واکسن بومی، با دیگر کشورها همکاری کند. چند کشور آمریکای لاتین برای تهیه واکسن به چین و روسیه روی آورده اند زیرا نمی توانستند شرایط سخت شرکت های داروسازی غربی و یا مبالغ عظیمی را که این شرکت ها در خواست می کردند، تامین کنند. درست همانطور که دولت بایدن میان شرکت جانسون اند جانسون و مرک_دو شرکت صنعتی رقیب سرسخت _ میانجی توافقی شد تا تولید واکسن یک بار تزریق را افزایش دهند، به همین ترتیب واشنگتن باید شرکت های آمریکایی را به سوی ایجاد ترتیباتی برای تولید واکسن با همکاری شرکت های خارجی سوق دهد. چین و روسیه پیش از این توافق هایی با سازندگان محلی برای تولید واکسن به عمل آورده اند و شماری شرکت در آرژانتین، برزیل و ایتالیا، قصد دارند تولید واکسن اسپوتنیک وی را آغاز کنند.
 در تلاش برای واکسناسیون همه جهان، جوامع باز و دموکراتیک منابع وسیعی برای بسیج در اختیار دارند. شهرهای خواهر خوانده، دانشگاه ها، فرقه های مذهبی، شرکت های دارای زنجیره عرضه جهانی، نهادهای خیریه دارای شبکه های جهانی، گروه های مهاجر و پناهنده همگی می توانند تشویق شوند تا با طرف های خارجی ارتباط برقرار کنند تا دریابند چگونه می توانند به بهترین نحو به برنامه واکسنیاسیون کمک کنند. درگیر کردن چنین طیف گوناگونی از بازیگران به ایجاد یک چندجانبه گرایی نوین، و پویاتر کمک خواهد کرد.
 دولت بایدن حق دارد واکسیناسیون همه آمریکایی ها را در اولویت قرار دهد. اگر آمریکا همه شهروندانش را در داخل واکسینه نکرده باشد، پایان دادن به همه گیری در خارج از کشور اهمیتی نخواهد داشت. عکس این نیز صادق است. اما آمریکا قطعا توان آن را دارد که واکسناسیون در داخل و خارج را همزمان انجام دهد.
 یک برنامه جهانی جدی برای واکسینه کردن همه مردم جهان در زودترین زمان ممکن سرآغاز دوران بسیار متفاوتی از رهبری آمریکا خواهد بود. آمریکا توانایی خود را برای رهبری جهان از طریق نهادهای جهانی، و نه ضدیت با آنان، به اثبات خواهد رساند و این نهادها در مقایسه با نهادهای بوروکراتیک عریض و طویل سده بیست، عمدتا شامل نهادهای چابک و پویا خواهد بود. آمریکا این برنامه را به کمک همه منابع و استعدادهای خصوصی، دولتی و مدنیش؛ همراه با بیشترین شمار کشورهایی که می تواند آن ها را متقاعد کند به این برنامه بپیوندند، رهبری خواهد کرد. در این برنامه آنچه اهمیت بیشتری دارد عبارت است از مصونیت مردم و نه بازی های قدرت. همچنین سنجش میزان موفقیت این برنامه بر اساس زندگی هایی خواهد بود که نجات می یابند و نه حکومت هایی که آمریکا آنان را در کنار خود به کار می گیرد. این برنامه را می توان راهبرد همه برای همه نامید.
 موفقیت چنین تلاشی بدون تردید مزیت راهبردی فراوانی برای آمریکا در پی خواهد داشت. برای مثال "برنامه رییس جمهوری آمریکا برای رهایی از ایدز" چهره آمریکا را در بسیاری از کشورهای آفریقایی و آسیایی به میزان زیادی بهبود بخشید. اما آمریکا با اجرای کامل تعهدات جهانی اش به بهترین شکل ممکن به چنین مزیتی دست خواهد یافت. دست یابی به چنین مزیتی در گرو عمل به سخنان جو بایدن در مراسم افتتاحیه ریاست جمهوری است که گفت: آمریکا "شریک نیرومند و مورد اعتماد صلح و امنیت" همگان است.

ترجمه:حشمت‌الله رضوی