نرخ سود بانکی در ایران و جهان

چندی پیش بود که شایعه افزایش نرخ سود بانکی برای جذب نقدینگی سرگردان و ایجاد آرامش در بازار طلا و ارز مطرح شد؛ شایعه‌ای که البته به سرعت رئیس‌کل بانک مرکزی آن را تکذیب کرد. با این وجود، نرخ سود سپرده‌های بانکی در ایران در شرایط فعلی نیز یکی از بالاترین نرخ‌ها در جهان است و در کل، همواره تعیین نرخ سود بانکی در این مسئله‌ای چالش‌برانگیز بوده است!
به گزارش مردم سالاری آنلاین، از شهریور سال گذشته نرخ سود سپرده‌های یک‌ساله توسط بانک مرکزی ۱۵ درصد اعلام شد و متولی نظام بانکی و پولی کشور اعلام کرد که با بانک‌های متخلفی که بالاتر از این میزان سود پرداخت کنند، به شدت برخورد خواهد کرد.
تقریباً همه بانک‌ها نیز پس از بخشنامه بانک مرکزی در شهریور سال ۹۶، نرخ سود سپرده‌های یک‌ساله را به ۱۵ درصد کاهش دادند؛ اما دیری نپایید که اقتصاد کشور وارد بحران ارزی شد و در مهر ماه سال گذشته، در حالی که حدود یک ماه از تعیین نرخ جدید برای سود بانکی می‌گذشت، التهابات به تدریج بازار ارز و طلا را فرا گرفت.
 
التهابات بازار ارز و طلا و معضل نرخ سود بانکی
فراموش نمی‌کنیم که در زمستان سال ۱۳۹۰ و در حالی که به دلیل تحریم‌ها، التهابات بازار ارز و سکه را فرا گرفته بود، محمود بهمنی رئیس‌کل وقت بانک مرکزی، حتی بر سر تعیین نرخ سود بانکی، با احمدی‌نژاد قهر کرد و سه روز در محل کار خود حاضر نشد. بهمنی اعتقاد به افزایش نرخ سود بانکی داشت و می‌گفت «نرخ سود بانکی وقتی ۱۲ درصد نگه داشته شود، این باعث می‌شود چون نرخ تورم بالای ۲۰ درصد است، مردم پول‌های خود را از بانک‌ها بیرون کشیده و به سفته‌بازی در بازار سکه و ارز روی بیاورند که این خود مشکلات و مصائبی برای کشور به وجود می‌آورد». در آن زمان شورای پول و اعتبار در نهایت طرف بهمنی را گرفت و نرخ سود بانکی را به بیش از ۲۰ درصد افزایش داد. اما این افزایش نیز باعث نشد که التهابات در بازار ارز و سکه مهار شود و در سال ۹۱ و نیمه نخست سال ۹۲ نیز بازارها همچنان ناآرام بودند.
بحران ارزی ابتدای دهه ۹۰ که موج تورمی شدیدی به همراه داشت، به جنگ نرخ سود بین بانک‌ها دامن زد و بانک‌ها برای جذب سپرده‌های بیشتر وعده پرداخت سودهای بالاتر را می‌دادند. این جنگ سود برای جذب سپرده‌ها، باعث می‌شد تا نرخ سود تسهیلات نیز افزایش یابد. نرخ سود تسهیلات بانکی در سال ۹۲ حتی تا ۳۰ درصد هم بالا رفت و بدین ترتیب بود که نظام بانکی به جای حل مشکلات تولید، به یکی از موانع تولید در کشور تبدیل شد؛ چون هیچ تولیدی با آن نرخ سود، صرفه اقتصادی نداشت.
حالا دوباره بحران بازار ارز و سکه را فرا گرفته و احتمال این که افزایش قیمت ارز باعث رها شدن فنر تورم شود وجود خواهد داشت. برخی از کارشناسان از هم‌اکنون به بانک مرکزی توصیه می‌کنند که نرخ سود بانکی را افزایش دهد. آن‌ها می‌گویند، کاهش نرخ سود بانکی در شهریور سال گذشته، یکی از دلایل افزایش سوداگری در بازار ارز و سکه بوده است. بانک مرکزی تاکنون در مقابل این درخواست‌ها مقاومت کرده و ولی‌الله سیف رئیس‌کل بانک مرکزی اخیراً گفته است که  بانک مرکزی هیچ تصمیمی برای افزایش نرخ سود بانکی ندارد و در این راستا بخش نظارتی با بانک‌هایی که نرخ سود را به‌طور غیرمتعارف تغییر دهند، برخورد خواهد کرد. اما اگر بحران ارزی دیرپا بوده و همچنان ادامه داشته باشد، در ماه‌های آینده ممکن است وضعیت فرق کند و فنر نرخ سود بانکی هم، دوباره رها شود. همه چیز به شرایط بازارها در ماه‌های آینده بستگی خواهد داشت.
 
نرخ سود بانکی در ایران و جهان
بانک مرکزی برای این که مشکلات نظام بانکی کشور حل شود و منابع بانک‌ها بتوانند در تولید و افزایش رشد اقتصادی سهم داشته باشند، به تدریج نرخ سود بانکی را از سال ۹۲ به بعد کاهش داد تا این که به ۱۵ درصد رسید. حال اگر در ماه‌های آینده بحران ارزی به تورم شدید منجر شود و در پاسخ به این تورم، نرخ سود بانکی هم افزایش یابد، وضعیت نظام بانکی کشور از چیزی که هست نیز وخیم‌تر خواهد شد. وقوع چنین چیزی قطعاً اثرات منفی بسیاری بر اقتصاد ایران خواهد داشت و باعث کاهش هرچه بیشتر نرخ رشد اقتصادی و رکود بیشتر در عرصه تولید خواهد شد.
نرخ سود بانکی در شرایط فعلی نیز در ایران بسیار بالاست و در واقع یکی از بالاترین نرخ‌ها در جهان متعلق به ایران است. همان‌طور که گفتیم نرخ سود سپرده‌های یک‌ساله در ایران ۱۵ درصد است. بنا به آمارهای deposits.org بالاترین نرخ سود سپرده‌های بانکی در کشورهای دنیا متعلق به آرژانتین است. در این کشور نرخ سود سپرده ۲۱.۸۴ درصد است. بعد از آرژانیتن، ازبکستان قرار دارد که نرخ سود سپرده در آن ۲۰ درصد است و بعد از ازبکستان ایران به صورت مشترک با دو کشور دیگر در جایگاه سوم قرار دارد. این دو کشور اوکراین و مغولستان هستند که نرخ سود بانکی در آن‌ها ۱۵ درصد است.
deposits.org آماری از نرخ سود سپرده‌های یک ساله در ونزوئلا منتشر نکرده که احتمالاً دلیل این امر، شدت التهابات اقتصادی در این کشور آمریکای لاتین باشد. در رنکینگ کشورها بر اساس نرخ سود سپرده‌های یک‌ساله ترکیه در جایگاه چهارم قرار دارد که در آن، این نرخ ۱۲.۷۵ درصد است. قزاقستان و گرجستان در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. جالب است که در ایران نرخ سود بانکی حتی بالاتر از سوریه جنگ‌زده است. در سوریه، همچون میانمار و گرجستان، نرخ سود بانکی ۱۰ درصد است.

اینفوگرافی مردم سالاری‌آنلاین، نرخ سود بانکی در ایران را با برخی از کشورهای دنیا مقایسه می‌کند. اینفوگرافی را از اینجا ببینید: مقایسه نرخ سود بانکی در ایران با سایر کشورهای دنیا