سرگردانی های چکمه پوش مومیایی

ملک ری همواره آبستن حادثه بوده است. این بار اما حادثه آن قدرها که به نظر می رسد کارکرد ویژه ای ندارد و تنها تاریخ بار دیگر از دل خاک سر برآورده است. در حفاری های طرح توسعه حرم حضرت عبدالعظیم حسنی، جنازه ای مومیایی شده به دست آمده که از قضا تشابهات و تقارن های زیادی از این حکایت دارند که جسد، متعلق به رضا پهلوی، پادشاه اسبق ایران است.  اتفاقی که یک روز پیش از سالگرد تاج گذاری پهلوی اول رخ داد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، در ساعات اولیه انتشار پیدا شدن جنازه رضا پهلوی، خبرگزاری ها و حتی فضای مجازی به سرعت واکنش نشان دادند و کمتر کسی یافت می شد که از ماجرا بی خبر باشد. پیدا شدن یک جسد مومیایی در مختصات جغرافیایی محل دفن رضا پهلوی سوژه ای وسوسه برانگیر برای تبدیل شدن به سرفصل گپ و گفت های مجازی و خبری بود. با این حال و همان طور که پیش بینی می شد از همان ابتدا تأیید ها و تکذیب ها، ماجرای کم و بیش ساده پیش آمده را تبدیل موضوعی پیچیده و التهاب آفرین کرد.

ماجرا از کجا جدی شد؟
در نخستین ساعات انتشار این خبر، چندتن از خبرنگاران بنام کشور در صفحات مجازی خود نتیجه پیگیری هایشان را مبنی بر تأیید برخی مقامات در خصوص هویت جسد منتشر کردند. سند نخستین تأیید ها مربوط به حسن خلیل آبادی رئیس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران بود که احتمال داد مومیایی متعلق به پهلوی اول باشد. با این حال با تکذیب شدید روابط عمومی آستان حضرت عبدالعظیم حسنی مشخص شد که این بار نیز قرار است ماجرا پیچیدگی های خاص خود را داشته باشد. کار به جایی کشید که مسئول مربوطه ساعاتی بعد اعلام کرد تنها از روی تجمیع نظر عامه چنین اظهار نظری را منتشر کرده است.

مومیایی متعلق به پهلوی اول است؟
با ورود ماجرا به فاز ابهام و تعلیق، گمانه زنی های رسمی و غیر رسمی با سرعت بیشتری منتشر شد. انتشار تصویری از جنازه رضاخان در کنار مومیایی پیدا شده، تشابهات بسیار زیاد و قابل تأملی را نشان داد. از سوی دیگر یکی از مسئولین حرم عبدالعظیم حسنی در سخنانی به نکته اشاره کرد که به دلیل وجود گورستانی قدیمی در محل عملیات عمرانی جنجال آفرین، پیدا شدن جنازه امری طبیعی است. با این حال سوالی که به اذهان عمومی متبادر می شود آن است که اولا قبری با مختصات و عمق زیاد که در چنین عملیات سنگینی جنازه را در خود جای داده بود چطور می تواند در تمام گورستان و برای همه اموات قابل تعمیم باشد و از سوی دیگر مگر چند جنازه مومیایی در آن منطقه وجود داشته و اساسا چه افرادی را به صورت مومیایی دفن می کرده اند. همچنین در اخبار منتشر شده به نقل از یکی از اعضای روابط عمومی آستان حضرت عبدالعظیم، اعلام شد که پس از کشف تصادفی جنازه با دستوری ویژه عملیات حفاری متوفقف شد.
از سوی دیگر مصطفی آجرلو مدیر کل روابط عمومی آستان حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) صراحتا اعلام کرد: «جسد کشف شده نیز باقی مانده از یک جسد طبیعی است، هیچ جسد مومیایی در این منطقه به دست نیامده است، حتی چهره آن قابل تشخیص نبوده و شایعه پخش شده در خصوص بقایای این جسد صرفا ساخته شده فضای مجازی است.» نکته ای که به وضوح با انتشار تصویر مومیایی در تناقض قرار دارد.

یک ابهام مهم در خصوص تکذیب کنندگان
از سوی دیگر نقل اکثر منابع تاریخی حکایت از آن دارد که پس از دفن رضا خان در ایران و ساخت مقبره ای بزرگ برای وی، در روزهای آخر سلطنت پهلوی در ایران تلاش ها برای انتقال جسد او به مسجد الرفاعی مصر ناکام مانده است. با این حال مرد نه چندان خوش نام راوی تاریخ _خسرو معتضد_ (که برای برخی از مردم به عنوان شخصی با سوگیری خاص و غیرحرفه ای در روایت تاریخ شناخته می شود)، از نو این نظریه را تکرار کرده است که اصلا جنازه رضا خان به ایران نیامده است. وی در سخنانی اظهار داشته است: «جنازه رضاشاه در بندر ژوهانسبورگ، مومیایی و به مسجد الرفاعی برده می‌شود. زیرا فاروق برادر همسر پادشاه ایران بود و با رضاشاه نسبت خانوادگی داشت. همچنین انگلیسی‌ها توصیه کردند جنازه رضاشاه به دلیل نارضایتی و خشم مردم ایران از عملکرد شاه در سال‌های آخر سلطنتش به ایران برده نشود.»
ابهام اصلی ماجرا زمانی ایجاد می شود که به ماجرای تخریب مقبره رضا پهلوی رجوع دوباره ای صورت گیرد. جدیت و عزمی که صادق خلخلالی در تخریب بنای مشهور به مقبره رضا خان داشت و موافقان و مخالفانی که در زمان این اقدام موضع گیری کردند، حکایت از آن دارند که اخبار معتضد چندان با واقعیت سر و کار ندارد.

چگونه می توان به هویت جسد پی برد؟
رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور در گفت و گویی رسانه ای درباره اینکه آیا پزشکی قانونی می‌تواند اجساد مومیایی شده را شناسایی کند اظهار کرد: «احتمال شناسایی اجساد مومیایی شده از سوی پزشکی قانونی وجود دارد اما امکان آن به شکل 100 درصدی نیست.» احمد شجاعی با بیان این که برای شناسایی یک جسد مومیایی شده ابتدا باید بافت استخوان‌ها و بافت بدن بررسی شده و در صورتی که سالم باشد DNA را از آن استخراج کرده و تحت آزمایش قرار داد افزود: «فرآیند مومیایی کردن افراد بافت بدن را به طور کلی تغییر می‌دهد که همین امر سبب پیچیدگی‌هایی در فرآیند تشخیص مومیایی بودن یک جسد می‌شود.» وی همچنین تصریح کرد: «از طریق اخذ آزمایش DNA از بستگان جسد مومیایی شده می‌توان فرآیند تشخیص هویت را سریعتر انجام داد.»

سرانجام یک مومیایی مرموز
با تمام این اوصاف اخبار روشنی از سرانجام جسد یافته شده در دست نیست. علی رغم برخی اظهار نظرها مبنی بر دفن دوباره جسد، برخی گزاره های غیر رسمی از خروج مومیایی از محوطه یافت شده خبر می دهند. در شرایطی که مستند رسمی و قابل پیگیری در این خصوص در دست نیست به نظر می رسد که باید به افزایش بیش از پیش گمانه زنی های مجازی تن داده شود. با این همه آن چه که واضح و مبرهن به نظر می رسد این است که پنهان کاری و عدم شفافیت در خصوص این موضوع غیرکاربردی و صرفا جالب می تواند بسیاری را به پوشاندن تاریخ متهم کند که بدون شک نیاز به چنین امری احساس نمی شود. شفافیت کامل و خبررسانی دقیق و صادقانه از شرایط مومیایی یافت شده (و بسیار شبیه به تصویر جنازه رضا پهلوی)، می تواند این قائله را به راحتی ختم به خیر کند. تا به حال به نظر می رسد که باور عمومی بر تطابق مومیایی با رضاخان است و در صورت وجود مدارکی دال بر خطا بودن این فرضیه، انتظار می رود مقامات مربوطه به روشنی در این خصوص اطلاع رسانی کنند.
این که سرنوشت اثر یافت شده چه می تواند باشد خود ماجرا مفصل دیگری است که برای کشف آن ابتدا باید اخباری روشن از محل نگهداری و انجام آزمایش ها روی آن منتشر شود. رییس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران در این خصوص گفته بود: «جنازه متعلق به هر کسی که باشد به دلیل اینکه مومیایی شده جنبه میراثی دارد و باید حفظ شود.» رویکردی که به نظر می رسد نگاه های آجرلویی سخت با آن مخالف باشند!
گزارش : محمد مَهدی حسین نیا