بررسی موانع و راهکارهای اشتغال دانش آموختگان محیط زیست

نشست تخصصی بررسی موانع و راهکارهای اشتغال دانش آموختگان محیط زیست ،‌در محل دانشگاه تهران با حضور جمعی از مسئولین سازمان حفاظت محیط زیست،‌اساتید و کارآفرینان در راستای همفکری برای حل مشکل پیش رو، برگزار شد.
بیمار هستیم اما سرطان نداریم
دکتراصغر محمدی فاضل، رییس انستیتو علوم و فناوری های محیط زیست اکو در ابتدای این همایش گفت: در خصوص برگزاری این همایش و اقدام بسیار خوبی که در جهت اشتغال فارغ التحصیلان انجام گرفته است بسیار سپاسگزارم.اما در خصوص مشکلاتی که ذکر شده است یک ایراد اساسی را به آن وارد می¬دانم و اینکه بیکاران رشته ی محیط زیست نسبت به دانش آموختگان بیکارسایر رشته ها آمار بسیار پایین تری را دارند (‌حدود دو دهم درصد). خیلی خوب است که درصدد یافتن و درمان معضل بیکاری این رشته هستیم اما وضعیت آنقدرهاهم بد نیست. بیمار هستیم اما سرطان نداریم.
بعضی از برنامه ریزی ها اشتباه بوده است. تصمیم احساسی برداشتن ظرفیت از رشته ی محیط زیست نتیجه ی مطلوبی ندارد که با توجه به شرایط فرهنگی ،‌عرف وهنجارها و دیدگاه ها در عرض دو سال یا پنج سال نمی توانیم تغییر دهیم . بعد با تصمیمات احساسی این محدودیت ها را بر می داریم و در عمل به مشکل برخورد می کنیم ( مثلا ‌ظرفیت های جنسیتی ) خانم ها در مورد درس خواندن خیلی جدی تر هستند اما شرایط شغلی جوری طراحی شده است که اصلا به خانمها اجازه ی فعالیت نمی دهد بعد شرایط شغلی خالی می ماند و کسانی شغل ها را اشغال می کنند که دارای تحصیلات غیرمرتبط هستند .
وی افزود: شما از پهنه اقتصادی ،‌سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و مذهبی کشور خارج نیستید و شرایط کلی کشور از نظر بیکاری نسبت به جامعه جهانی خوب نیست .اما وضعیت ما نسبت به قبل بهتر شده است و وضعیت بیکاری در کلان کشور ما ثبات پیدا کرده و بدتر و یا بهتر نخواهد شد (‌البته در قیاس با کشورهایی که از لحاظ اقتصادی کمابیش با ایران برابرند) .
جوانان ما در بحث اشتغال طوری متوقع شده اند که اگر مثلا درتولید و پخش محصولات ارگانیک بخواهند مشغول شوند راضی نیستند و به دنبال شغلی مانند پشت میز نشینی در ادارتند که همین موضوع به بیکاری دامن می زند .
وی افزود : یادداشتی که در خصوص بیکاران این رشته منتشر کرده ام با عنوان تعمیر خودرو در چشم پزشکی ! کدامیک از ما وقتی ماشینمان خراب می شود به چشم پزشکی مراجعه می کنیم ؟ معلوم است که وقتی حال محیط زیست ما خراب است و آن را به متخصص نامرتبط می سپاریم،همانطور که تصور انجام عمل قلب یا مغز توسط فارغ التحصیلان محیط زیست ترسناک است سپردن اتاق عمل طبیعت به دست یک متخصص قلب یا مغز هم همانقدر ترسناک است .اینکه در دو یا سه دهه پیش نیاز به گرفتن دانشجو در زمینه ی محیط زیست احساس شده است و اقدام به گرفتن دانشجو در این زمینه ها شده کاری درستی بوده ،اما ظرفیت پذیرش ها بدون در نظر گرفتن بحث اشتغال و صرفا به جهت توجیه اقتصادی که برای دانشگاه داشته است کاری بسیار اشتباه است . اما در زمینه ی صلاحیت و آموزش دانشجویان باید دانشگاه تمام تلاشش را بکند .من می¬دانم که مشکل اشتغال به این زودی ها و به سرعت حل نخواهد شد اما کاری که این پویش شروع کرده است کار درستی است و بررسی ایرادهای کار و اینکه کدام ایرادها واقعی هستند و اولویت بندی برای حل مشکلات بسیار ضروری است.

محیط زیست چگونه یه اشتغال کمک می کند ؟
مهندس محمد درویش، مدیر دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نیز گفت :در ابتدا خیلی خوشحالم که در بین فارغ التحصیلان کنش گر و حساس به موضوع کارایی سرزمین حضور دارم و مرور کنیم که چه کارهایی را می¬توانیم انجام دهیم که از این ظرفیت بهتر استفاده کنیم و مصیبت هایی که سرزمین و طبیعت ما با آن روبه روست به کمینه ی خودش برسد .
ما باید توانمندی های خودمان را بدانیم و بدانیم که چه پیامی را به خودممان مخابره می¬کنیم ،‌اینکه مدام در مورد اشتغال و وضعیت کار به خودمان پیام منفی بدهیم نتیجه ایی منفی هم در پی خواهد داشت .
‌در حال حاضر ،در طبیعت ما بحران خاک نیز دست کم به اندازه ی بحران آب با اهمیت است . در یک برآورد خوش بینانه سالانه 2 میلیارد تن خاک از دست می¬دهیم که با یک حساب سالانه 56 می شود میلیارد دلار که این رقم کمی نیست.
نکته دیگر اینکه به اصول آمایش سرزمیین احترام نمی گذاریم مثلا در شیب 15 درصد به بهانه خودکفایی در کشاورزی اقدام به کشاورزی می کنیم و تغییر کاربری را ندیده می گیریم ؛‌تلاش می کنیم به هر قیمتی و روی هر دره ایی سد بزنیم تا آب را برای بخش کشاورزی فراهم کنیم ؛ در حالی که 65 درصد آب وزارت نیرو در این بخش از دست می رود و همچنین میزان ضایعات در بخش کشاورزی 6 برابر حد استاندارد است یعنی 30 درصد چون تکنیک های بسته بندی را رعایت نمی کنیم ، چون روش حمل از مزرعه تا مقصد را نمی دانیم ،‌چون تعداد سردخانه هایمان کم است ، چون روش دپوی ما بسیار بدوی است و به این خاطر ایرانی ها یکی از ملت هایی هستند که 116 میلیون تن غذایی که در سال تولید می-کنند ،‌35 میلیون تن آن را قبل از اینکه استفاده بشود به هدر می¬دهند. بحران بزرگی که در کشور ما وجود دارد و شما فعالان و کنشگران و متخصصان حوزه ی محیط زیست باید کمک کنید تا جهت گیری توسعه تغیر کند و وقتی جهت گیری توسعه تغیر کند آنقدر سرمان شلوغ خواهد شد که دیگر وقت کار دیگری پیدا نخواهیم کرد . چون آرمان توسعه غلط انتخاب شده است و بر مبنای طبیعی ،‌اقلیمی و جغرافیای کشور تعیین نکرده ایم. اگر روی ظرفیت ها کار شود ،‌بازارهای جدی اشتغال ایجاد خواهد شد و بازارهای جدی اشتغال ما در حوزه ی رونق کسب و کارهای سبز هست .ما باید به سمت کسب و کارهایی برویم که کمترین وابستگی معیشتی را به منابع آب و خاک دارند و بهترین قشری که هنر معرفی این کسب و کارها را دارد شما کنشگران محیط زیست هستید . شما با فرض اینکه به اندازه مدرک علمی خود اندوخته ی علمی داشته باشید باید بزرگان این عرصه را بشناسید و بدانید که تراژدی منابع یعنی چه .
وی افزود : گردشگری می تواند پول زیادی را به کشور تزریق کند و هر پنج گردشگر یک اشتغال می تواند ایجاد کند . ما در سند چشم انداز بیست ساله ذکر کرده ایم که ایران باید مقصد بیست میلیون گردشگر در سال باشد ،‌یعنی ایجاد چهار میلیون شغل ! که در این حوزه باید بوجود بیاید . شغل هایی که باید کمترین میزان فشار بر اندوخته های آب و خاک کشور را به ارمغان بیاورد . چه کسانی استعداد این را دارند که در این زمینه کارآفرینی کنند و ظرفیت سازی کنند ؟ و چه کسانی بهتر از کارشناسان محیط زیست می توانند این کار را انجام دهند .

محیط زیست را نجات دهیم
در ادامه دکتر رضا مکنون، ‌نایب رییس کمیته ملی توسعه پایدار کشور گفت : با توجه به اینکه در برنامه ششم توسعه دولت و نظام و مجلس سه موضوع را مهمترین مسایل در برنامه ششم می ¬دانند :آب ،‌محیط زیست ،‌اشتغال و تامین اجتماعی که ما در مورد محیط زیست صحبت خواهیم کرد.
وی افزود : ایران با توجه به برداشت های بی رویه با بحران آب رو به روست . محیط زیست وضعیت خوبی ندارد . ضایعات تولید شده در کشور چندین برابر حد استاندارد دنیاست در حالی که اصلا از این ضایعات استفاده درستی نمی شود . این چالش ها همگی فرصت های شغلی هستند . اما تا وقتی که خسارات ناشی از حوادث در ایران بسیار بالا است و حتی برای جان انسانها نیز ارزشی قایل نیستیم چطور می توانیم محیط زیست را نجات بدهیم ؟

تصویب قوانین به تنهایی عامل ایجاد اشتغال نیست
محمدرضا تابش رییس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی نیز درباره برنامه های فراکسیون برای بیکاری قشر تحصیل کرده محیط زیست گفت : وضعیت بیکاری ،‌اشتغال و دانشگاههای ما برشی از وضعیت کشور است اگر سیاست ما درست است ،‌اگر اقتصاد ما درست است ،‌اگر فرهنگ ما درست است باید توقع داشته باشیم که وضعیت دانشگاه های ما و اشتغال فارغ التحصیلان درست باشد . اگر می¬خواهیم تمام این مسایل صحیح شود باید مبنای کار را بر علم و تخصص و تعهد قرار بدهیم . در رابطه با مجلس و کارکردی که دارد ما باید قانون تصویب کنیم و نظارت کنیم . ما در این زمینه خیلی خلا قانونی نداریم ولی در نظارت لنگ می زنیم . تقریبا نزدیک به بیست درصد قوانین اجرا نشده است . آیا تصویب قوانین به تنهایی رافع مشکلات بیکاری است؟ مسلما نه. باید پایه و بنیان تمام دستگاههای اجرایی و نظارتی درست بشود تا مشکلات بیکاری هم حل شود.
تغییرات بنیادی در نظام علمی کشور لازم است
ساناز صنایع گلدوز رییس انجمن ارزیابی محیط زیست ایران نیز گفت: در زمینه بیکاری و اشتغال می توانیم به عدم تناسب ظرفیت و پذیرش و کاریابی در کشورمان اشاره کنیم ،‌تناسب بین محتوای آموزشی و مهارت کسب کردن در دانشجویان را نداریم ،‌روحیه علمی و انگیزه های خدمت گذاری نمی توانیم به حد کافی تقویت کنیم .تجربه کاری و واقعی حتی در بین اساتیدی که دانشجو تربیت می کنند را نداریم .زمینه مناسب برای آموزش های عملی در دانشگاهها را نداریم. علم و پژوهش بی پایه و بی ریشه در دانشگاهها اشاعه پیدا کرده ؛‌مقالات ارائه شده در طی تحقیقات فرد ارائه نمی شود .مدرک گرایی در کشور ما بسیار شایع شده است .در هنگام تحصیل مشاوره برای استعداد یابی به دانشجویان داده نمی شود.بنگاههای خصوصی ما به طور درست توسعه پیدا نکرده اند . بیشترین تولید فرصت های اشتغال را از دولت توقع داریم و مسلما دولت هم یک ظرفیتی برای اشتغال دانش آموختگان دارد .فرهنگ کارآفرینی در کشور ما عقب نگه داشته شده .در بخش اجرایی کشور مشکلات بسیاری داریم به این منظور که مدیران بدون توجه به برنامه ریزی ها و کارهای مدیر قبلی همه چیز را با بولدوزر خراب می کند و بدون اینکه استفاده ایی از خشت قبلی داشته باشد دوباره از نو برنامه ریزی می کند.
در کشور ما یک متولی واحد برای محیط زیست وجود ندارد و همین مشکلات زیادی را برای محیط زیست ایران بوجود آورده است .
باید پذیرش دانشجو براساس بازار کار باشد ،‌مجوزهای موقت رشته های تحصیلی داده بشود.وقتی بازار کار با نیروی متخصص کامل شد ،‌رشته از پذیرش منع بشود.
وی تصریح کرد: ما باید تغییرات بنیادین در شیوه های آموزشی کشور بدهیم .استادانی را که روحیه علمی و پژوهشی داشته باشند را استفاده کنیم .دانش آموختگان با شاخص های علمی ،‌عملی و مهارتی ،‌ارزیابی بشوند . ارتباط دانشگاهها با بخش های اجرایی بیشتر بشود.استعداد سنجی داشته باشیم در پذیرش دانشجو برای رشته ی تحصیلی مناسب.و بودجه ی آموزش عالی را در جهت تجهیز آزمایشگاهها بالا ببریم . افراد مستعد ،‌نخبه و آشنا با اصول و فلسفه ی تعلیم و تربیت را در آموزش عالی استفاده بکنیم . حریم دانشگاهها را حفظ بکنیم و نگذاریم سوء استفاده گران ،‌از مسایل مالی سواستفاده بکنند ،‌ تسهیلات در مناطق دور افتاده و بد آب و هوا به طوری باشد که دانش آموختگان بتوانند به آنجا بروند و کار بکنند . سرفصل های درسی باید تغییر پیدا کند سرفصل های درسی ما تا حدود زیادی مربوط به زمان قبل از انقلاب است. شایسته سالاری ،‌سواد سالاری و مهارت سالاری و نه مدرک گرایی ترویج پیدا کند . اجرای سلیقه ایی اشتغال از مجریان سلب بشود.
در انتهای این نشست پرسش هایی در خصوص اشتغال بیکاران محیط زیست از مسئولین و اساتید پرسیده شد که به اقتضای وقت پاسخگویی انجام شد . همچنین چند نفر از کارآفرینان نیز صحبت هایی مفیدی در مورد اشتغال داشتند .

گزارش : ساغر شمسی