انگشت گروسی روی اختلافات ایران و آژانس

گروه دیپلماسی: شصت و هفتمین کنفرانس عمومی سالانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیروز با حضور وزیران و رئیسان انرژی اتمی کشورهای عضو آژانس در مقر سازمان ملل در وین آغاز به کار کرد. موضوعات باقی‌مانده پادمانی، مساله اخراج بازرسان آژانس از سوی ایران و درخواست آژانس از ایران برای همکاری‌های بیشتر به ویژه در رابطه با نصب دوربین‌های نظارتی بیشتر و ارایه اطلاعات دوربین‌ها به آژانس، برای حل مسایل و ابهامات آژانس از جمله مسایلی است که میان ایران و آژانس در سطوح کارشناسی و سیاسی مورد بحث است.

به گزارش مردم سالاری آنلاین ،«رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سخنرانی‌اش در کنفرانس عمومی آژانس، درباره فعالیت‌های نظارتی و راستی‌آزمایی آژانس در ایران گفت: من در دوران خدمتم درباره توافق پادمانی ان‌پی‌تی ایران و راستی‌آزمایی و نظارتی که ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در ایران انجام شده است، به شورای حکام گزارش داده‌ام.
گروسی گفت: درباره توافق پادمانی ان‌پی‌تی، تصریح می‌کنم که مسائل پادمانی مهمی، پس از گذشت چند سال، هنوز باقی مانده‌اند. همچنین چاره‌ای ندارم جز این که تایید کنم اجرای اقدامات مقرر در بیانیه اخیر میان من و ایران در مارس امسال پیشرفت مورد انتظارم را نداشته است.
وی همچنین بدون اشاره به بدعهدی‌های مقامات غربی در خصوص تعهدات خود گفت: از ایران دعوت می‌کنیم که به همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه دهد، انتظار پیشرفت بیشتری داشتیم و خواستار همکاری کامل ایران هستیم.در زمینه این مسئله و موضوعات مربوط به تعلیق اجرای برجام، فعالانه با ایران در تعامل و آماده همکاری با آن هستیم. تنها همکاری کامل ایران و نتایجی ملموس باعث می‌شود که تضمین‌های موثقی ارائه کنیم که ماهیت برنامه هسته‌ای ایران، صرفا صلح‌آمیز است.
گروسی همچنین پس از این نشست در کنفرانس خبری خود در خصوص برنامه هسته‌ای ایران گفت: یک پیشرفت‌های دوجانبه‌ای با طرف ایرانی داشتیم اما در بخش هسته‌ای باید یک‌سری شفافیت‌ها ایجاد شود، نمی‌شود که ایران از طرف خودش و ما از طرف خودمان صحبت کنیم و هرکسی حرف خودش را بزند.
وی افزود: من فکر می‌کنم که اگر بخواهیم به شفافیت و همکاری دوجانبه دست پیدا کنیم من باید کار خودم را و طرف ایرانی هم کار خودش را انجام دهد، طبق گزارش‌ها ما مسائل زیادی را با ایران داریم، بحث برجام و چگونگی همکاری ایران وجود دارد. دستیابی به درک دقیقی از برنامه هسته‌ای ایران بدون ویدئو‌های دوربین‌های نظارتی ضبط‌شده در 2 سال و نیم گذشته ممکن نخواهد بود.
دبیرکل آژانس ادامه داد: وقتی شما به پیش‌نویس و یا بیانیه نگاه می‌کنید یک‌سری نقاط خالی و ابهاماتی وجود دارد، ما باید به یک فهم مشترک برسیم و وقتی ما اطلاعات نداشته باشیم نمی‌توانیم گزارش درست دهیم، امیدواریم که به اطلاعات از سوی ایران دست پیدا کنیم. در همین حال، نماینده اتحادیه اروپا در شصت‌وهفتمین نشست عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید کرد که ایران باید به‌طور کامل و بدون هیچ تاخیری با آژانس همکاری کند. او گفت که عدم اتخاذ گام‌های ضروری از سوی ایران در راستای پایبندی به تعهدات هسته‌ای «تاسف‌انگیز» است.
پیشتر نیز محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی در خصوص بدعهدی‌ها‌ی غربی‌ها در خصوص برجام گفته بود: دولت‌های اروپایی نمی‌توانند انتظار داشته باشند ما برجام را اجرا کنیم و آنها تعهداتشان را انجام ندهند، مبنای ما قانون اقدام راهبردی است و تا زمانی که تحریم‌ها رفع نشود و تعهداتشان را عمل نکنند همین روند ادامه دارد.
وی افزود: موارد پادمانی به 2 تا کاهش یافته است و روشنگری کردیم و مدارک زیادی را به آژانس دادیم ولی مواجه با دشمنی هستیم.
شکل‌گیری ادعاهای جدید پس از اخراج برخی بازرسان
ادعاهای گروسی و اروپا درباره پایبندی ایران به تعهدات برجامی و پادمانی‌اش در پی آن مطرح می‌شود که در نشست فصلی شورای حکام که در هفته‌های گذشته برگزار شد، انگلیس، فرانسه و آلمان هم روز ادعاهایی را درباره همکاری ایران با آژانس اتمی ذیل بیانیه مشترک ماه مارس مطرح کردند و مدعی شدند که تهران به تعهدات خود در این بیانیه پایبند نبوده است.
آن‌ها با طرح درخواست‌های فراپادمانی از ایران خواستند که با نصب مجدد دوربین‌ها و تجهیزات نظارتی موافقت کند.
این کشورها در ادامه مدعی شدند که ایران اراده‌ای از خود برای اجرای تعهدات شفاف‌ساز مندرج در بیانیه مشترک ماه مارس با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان نداده و برای بازرسان آژانس هم روادید صادر نکرده است.
این کشورها و همچنین آژانس در حالی از ایران می‌خواهند که همکاری بیشتری در رابطه با افزایش سطح نظارت و بازرسی از فعالیت‌های هسته‌ای خود داشته باشد که این نهاد بین‌المللی هیچ اقدام متقابلی برای اطمینان ایران از رفع کامل ابهامات و سوالات پادمانی انجام نمی‌دهد و به عبارتی تاکنون آژانس مابه‌ازای مشخصی برای این درخواست فراتر از تعهدات قانونی ایران، ارائه نکرده است.
درخواست‌های جدید گروسی
درخواست مدیرکل آژانس برای نصب دوربین‌های اضافی در مکان‌های دیگر هسته‌ای و دسترسی به داده‌های دوربین‌ها فراتر از تعهدات ایران در چارچوب موافقت‌نامه پادمانی است. اگر آژانس اصرار دارد چنین امتیاز فراپادمانی را از ایران دریافت کند، باید واسطه دریافت مابه‌ازایی سیاسی در رفع تحریم‌ها برای ایران باشد یا در رابطه با حل‌وفصل مسائل باقی‌مانده پادمانی دست از بهانه‌گیری بردارد.
نصب دوربین‌های آژانس در مرکز تولید سانتریفیوژها در اصفهان اقدام داوطلبانه از سوی ایران در راستای اجرای بیانیه مارس ۲۰۲۳ بوده است و صرفا در جهت شفاف‌سازی و اعتمادسازی از سوی ایران. ایران در حالی تعدادی دوربین در اصفهان نصب کرد که برخی از سیاسیون و نمایندگان مجلس درباره قانونی‌بودن این اقدام ابهام داشته و دارند و آن را خروج از قانون اقدام راهبردی اعلام کردند، با این حال ایران تلاش کرد در راستای بهبود روابط با آژانس در مسیر حل و فصل مسائل باقی‌مانده پادمانی این همکاری را انجام دهد.
به نظر می‌آید آژانس به جز ارایه اطلاعات و دسترسی‌های فراپادمانی برای حل و فصل مسائل باقی مانده، درخواست‌های اضافی و همکاری‌های بیشتری را از ایران طلب می‌کند که ربطی به موضوعات مورد بحث ندارد.
ایران به طور کامل به تعهدات خود تحت موافقت‌نامه پادمان جامع عمل کرده است که از طریق آن آژانس به حفظ دانش خود با یک ساز و کار راستی‌آزمایی قوی ادامه می‌دهد که در ساز و کار راستی آزمایی آژانس منحصر به فرد است.
بر اساس موافقت‌نامه پادمان جامع (CSA)، پادمان جهت راستی‌آزمایی پایبندی یک کشور به تعهد خود مبنی بر پذیرش پادمان در مورد راستی‌آزمایی همه مواد هسته‌ای در تمام فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز آن کشور و راستی آزمایی اینکه این مواد به سمت سلاح هسته‌ای یا سایر وسایل انفجاری هسته‌ای منحرف نشده اعمال می‌شود. واضح است هرگونه تعمیم یک جانبه توسط آژانس در محدوده از پیش مورد توافق قرار گرفته CSA موجه نیست و نمی‌توان آن را پذیرفت.
همکاری داوطلبانه ایران با آژانس
در چارچوب همکاری‌های داوطلبانه ایران با آژانس در خردادماه ۱۴۰۲ (ژوئن ۲۰۲۳) تعدادی از دوربین‌های آژانس که در چارچوب قانون اقدام راهبردی در سال ۲۰۲۱ جمع‌آوری شده بودند، در سایت اصفهان (مرکز تولید سانتریفیوژهای پیشرفته) دوباره نصب شدند. مرکز تولید سانتریفیوژها در اصفهان در اصل همان خط تولید سانتریفیوژ کرج است که بعد از خرابکاری هسته‌ای از آن جا به اصفهان منتقل شد.
این دوربین‌ها با این شرط نصب شده‌اند که اطلاعات آن ضبط و ذخیره شود و تا رسیدن به توافق بر سر برجام و چگونگی احیای آن، اطلاعات این دوربین‌ها نزد ایران باقی بماند و برای آژانس قابل دسترسی نیست. با این حال شاهد هستیم که آژانس و شخص مدیرکل با وجود اطلاع از روند مذاکرات سیاسی درباره احیای برجام و توقف اجرای تعهدات از سوی طرفین، هم‌چنان بر درخواست‌های فراپادمانی خود برای افزایش نظارت‌ها و بازرسی‌ها اصرار دارد و بر این رویه خود نیز ادامه می‌دهد.
هم‌چنین درباره اخراج و لغو ویزای تعدادی از بازرسان آژانس از سوی ایران، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اخیرا با تاکید بر این‌که این اقدام در واکنش به صدور بیانیه غیرضروری سه کشور اروپایی و آمریکا در جلسه اخیر شورای حکام علیه ایران انجام شد، گفت: این کشورها با نادیده گرفتن همکاری‌های خوب و روند رو به پیشرفت تعاملات ایران و آژانس چنین بیانیه‌ای صادر کردند.
کنعانی گفت: همکاری‌های سازنده ایران و آژانس در چارچوب توافق شده ادامه پیدا می‌کند و ایران به دنبال محدود کردن همکاری‌های خود با آژانس نیست.
«محمد اسلامی» رییس سازمان انرژی اتمی ایران، اخیرا در واکنش به این ادعاهای کشورهای غربی درباره همکاری ایران با آژانس و فعالیت هسته‌ای آن در جریان برگزاری نشست شورای حکام گفت: گزارش (فصلی) مدیرکل آژانس دو بخش برجام و پادمانی دارد. در بخش برجام طبیعی است که ما طبق قانون اقدام راهبردی و به استناد ماده ۲۶ و ۳۶ برجام به دلیل اینکه آن‌ها به تعهدات خود عمل نکردند، ما هم بازگشت از تعهدات داریم.
مدیرکل آژانس اتمی در کنفرانسی خبری پس از آغاز نشست فصلی شورای حکام آژانس در مقر سازمان‌های بین‌المللی در وین گفت که «دستیابی به تصویر دقیق از برنامه هسته‌ای ایران بدون فیلم دوربین‌های نظارتی ضبط شده در ۲ سال و نیم گذشته ممکن نخواهد بود.» گروسی همچنین در گزارش پادمانی اخیر خود درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران، تاکید کرد که «ضروری است ایران دسترسی آژانس به همه داده‌های ثبت شده موجود را فراهم کند و با آژانس در مورد ترتیبات خاص به منظور پُر کردن شکافت‌های موجود در دانش آژانس برای دوره‌هایی که هیچ داده‌ی ثبت شده‌ای وجود ندارد، موافقت کند».


تاکید سازمان ملل بر نقش «بی‌طرفانه» آژانس

دبیرکل سازمان ملل در بیانیه‌ای در کنفرانس عمومی سازمان ملل بر نقش بی‌طرفانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اجرای توافق هسته‌ای در ایران تاکید کرد.
«آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل در بیانیه‌ای در آغاز کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که از سوی سخنگوی او قرائت شد، درباره فعالیت‌های آژانس در ایران گفت: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حالی که به دنبال راهکارهای با دوام برای مسائل باقی‌مانده درباره برنامه هسته‌ای ایران است، به ایفای نقش خود در نظارت بی‌طرفانه و تخصصی برجام(توافق هسته‌ای) ادامه می‌دهد.
گوترش همچنین در این بیانیه بر نقش مهم آژانس در ساختار جهانی منع اشاعه تسلیحات اتمی و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی، به ویژه نقش آن در تامین امنیت نیروگاه اتمی زاپوریژیا در بحبوجه جنگ اوکراین تاکید کرد.