زنگ خطر افزايش خودکشي در ايران

گروه اجتماعي – محمدحسين يزدي: با اين که سرعت رشد خودکشي در جهان در يک دهه اخير کاهش يافته، روند خودکشي در ايران در دهه 90 افزايش محسوسي داشته است. 
به گزارش مردم سالاری آنلاین،در آخرين مواردي که از خودکشي دانشجويان در ايران گزارش شده مي‌توان به خودکشي دانشجوي دانشکده مهندسي برق و کامپيوتر دانشکده فني دانشگاه تهران شنبه 12 آذر ماه، خودکشي دانشجوي دکتراي مهندسي برق دانشگاه تهران در 13 آذر،  خودکشي يکي از دانشجويان رشته حقوق دانشگاه علامه طباطبايي در روز 17 آذر، خودکشي دو سرباز در اهواز در روز 21 آذر، خودکشي يکي از دانشجويان دانشکده علوم پايه دانشگاه آزاد مشهد در روز 23 آذر اشاره کرد. همچنين روز پنجشنبه در پاسگاه محيطباني آستارا اسماعيل ضرابي که محيطبان بود اقدام به حلق‌آويز کردن خود و خودکشي کرده است. از سوي ديگر خبرهايي مبني بر خودکشي برخي از زندانيان آزادشده حوادث اخير منتشر شده است. 
بر اساس گزارش سازمان پزشکي قانوني، در فاصله سال‌هاي 80 تا 98، تعداد قربانيان خودکشي در 14 استان کشور از ميانگين کشوري سبقت گرفت.
سال گذشته معاون وزير کشور و رئيس سازمان امور اجتماعي، گفت: «ساليانه در کشور حدود 100 هزار نفر اقدام به خودکشي مي‌کنند که البته مرگ و مير ناشي از اين اقدامات حدود 5000 تا 5500 نفر است، با اين حال اگر اين سير صعودي مديريت نشود در آينده نه چندان دور در رده کشورهايي قرار خواهيم گرفت که ميزان خودکشي در آن نگران کننده است.» در واقع بسياري از افراد اقدام به خودکشي مي‌کنند اما تعداد کمي‌از آنها موفق مي‌شوند و همين امر نشاندهنده خطر بالاي خودکشي حتي در بين افرادي است که ظاهرا افسرده نيستند و به سختي مي‌توان تصور کرد که دست به خودکشي بزنند.
حلق‌آويز کردن، مسموميت با سم و دارو، خودسوزي، شليک با سلاح گرم و سقوط از بلندي شايع‌ترين روش‌هاي خودکشي در ايران است. نکته قابل تامل، افزايش 5 برابري خودکشي با سلاح گرم و افزايش 4 برابري حلق‌آويز در استان تهران (از جمله مورد دانشجوي دانشگاه علامه که خود را در خوابگاه حلق آويز کرده بود)، افزايش 10 برابري خودسوزي در استان گلستان و افزايش 3 برابري خودکشي با سلاح گرم در استان‌هاي قم و فارس است.
نکته قابل تامل شيوع بيشتر خودکشي در بين مردان است. جوانان، چه مرد و چه زن بيشترين آمار خودکشي را به خود اختصاص داده‌اند و پس از آن مردان متاهل بيشترين آمار خودکشي را دارند. 
نکته مهم پايين بودن امار خودکشي در ايران نسبت به ميانگين جهاني است که برخي کارشناسان دليل آن را پنهان کاري در اعلام خودکشي توسط خانواده‌ها اعلام مي‌کنند چراکه بسياري از مرگهاي ناشي از خودکشي، به نوع ديگري اعلام مي‌شود. ضمن اينکه بر اساس تحقيقات انجام شده، بين آمارهاي اعلام شده توسط مرکز آمار و آمارهاي اعلامي‌توسط وزارت بهداشت درباره ميزان خودکشي گاه تفاوت معناداري وجود دارد و امار مرکز آمار درباره خودکشي پايينتر است که همين مسائل تحليل عوامل خودکشي را با چالش و ابهام مواجه مي‌کند.
از سوي ديگر عوامل متعددي موجب افزايش خودکشي مي‌شود که مشکلات اقتصادي، مشکلات روحي و رواني از جمله آنها هستند؛ هرچند به تازگي درباره تاثير آلودگي هوا در افزايش خودکشي نيز موضوعاتي مطرح شده است.
از يک سو افزايش مشکلات اقتصادي در دو دهه اخير که تامين حداقل نيازها را براي خانواده‌ها با دشواري فراواني مواجه کرده، به عنوان يکي از دلايل خودکشي شناخته مي‌شود. خودکشي يک محيطبان در هفته گذشته، مشخصا به دليل مشکلات اقتصادي بود. همچنين مشکلات روحي و رواني، نااميدي و ابهام درباره آينده از جمله عوامل ديگر خودکشي محسوب مي‌شود که بين دانشجويان و جوانان، گستردگي بيشتري دارد. کارشناسان و متخصصان حوزه آسيب‌هاي اجتماعي يکي از علل اصلي خودکشي را اختلالات رواني مي‌دانند و بر اين باورند که بيش از 90 درصد کساني که با خودکشي از دنيا مي‌روند دچار اختلال رواني بوده‌اند که مهم‌ترين نوع اختلال «افسردگي» بوده است.
در بين ده کشور داراي بالاترين ميزان خودکشي در جهان، کشورهايي قرار دارند که اختلالات رواني در آن بسيار بالاست. کره جنوبي و روسيه مهمترين اين کشورها هستند اما کشورهاي آفريقايي هم در اين فهرست حضور پررنگي دارند. افزايش اختلالات رواني در ايران هم احتمال افزايش خودکشي را افزايش مي‌دهد. بر اساس آمار موجود، 23 درصد از افراد بالاي 15 سال در ايران دچار اختلالات رواني نياز به مداخله هستند. افزايش آلودگي هوا اين اختلالات را بيشتر هم کرده است. 
بر اساس انچه در نشريه تجارت فردا منتشر شده، يافته‌هاي يک مقاله تحقيقي نشان مي‌دهد افزايش يک ميکروگرم بر مترمکعب در ذرات معلق روزانه (PM2.5) که به عنوان ذرات ريز نيز شناخته مي‌شود، با افزايش 49/0درصدي در خودکشي روزانه (5/0 درصد افزايش بالاتر از ميانگين) همراه است. علاوه بر اين، اگر ميزان 5/2 PM، يک ميکروگرم بر مترمکعب افزايش يابد باعث افزايش 3577/0درصدي در کل مرگ‌وميرهاي روزانه مي‌شود که اين خود نشان‌دهنده افزايش 4/0درصدي بالاتر از ميانگين است.
علاوه بر اين مشکلات اجتماعي و سياسي و اختلالات ناشي از آن نيز در جامعه طي سه ماه اخير رشد چشمگيري داشته که خطر رشد خودکشي را در پي دارد. همچنين برخي افرادي که در جريان ناآرامي‌هاي اخير بازداشت شده بودند پس از آزادي دست به خودکشي زده اند که دليل آن مشخص نيست. 
مجموع اين عوامل و شواهدي که از خودکشي بويژه در بين دانشجويان در هفته‌هاي اخير شاهد بوديم مي‌تواند هشداري براي مسئولان باشد که به اين موضوع با جديت بيشتري بنگرند.