چراغ سبز واشنگتن برای توافق احیای برجام

گروه‌سیاسی: براساس موضع‌گیری‌های طرفین مذاکرات وین، سرانجام نقطه تفاهم برای احیای برجام در دسترس قرار گرفته‌است. یک مقام اروپایی نزدیک به مذاکرات هسته‌ای بر سر احیای برجام عنوان کرد که پاسخ ایران به متن نهایی توافق بر سر احیای برجام «سازنده» است. یک منبع مطلع در گفت‌وگو با ایسنا درباره انتظار برای دریافت پاسخ طرف‌های مقابل به ویژه آمریکا به جمع‌بندی ایران گفت که «انتظار است تا دو روز آینده پاسخ طرف مقابل را دریافت کنیم.»
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،روزنامه روسی ایزوستیا می نویسد که اوایل هفته آینده، سرنوشت توافق هسته ای با ایران مشخص خواهد شد. متن به طور کامل، مورد توافق قرار گرفته است. این عقیده مطرح است که طرفین به نسخه اولیه بازگردند، اما با تغییرات جزئی در مورد زمان‌ها.
ایران براساس توافقنامه، برنامه هسته ای خود را به حالت قبلی باز خواهد گرداند. پس از لغو محدودیت‌ها، ایران می تواند، عرضه نفت خود را افزایش دهد، اما از سال آینده، این افزایش تاثیر چندانی در بازار جهانی نخواهد داشت.
ظاهرا، طرفین به فینال رسیده اند: یا شکست و یا موفقیت. در آینده نزدیک، کمترین مذاکره طولانی مدتی انجام نخواهد شد. همه چیز به این بستگی دارد که آیا همه کشورهای شرکت کننده در مذاکرات و در وهله نخست، ایران با نسخه بسته راه حل‌ها که در روز 8 ماه اوت منتشر شد، موافقت کنند یا خیر.
در آخرین مذاکرات ایران و ۱+۴ به همراه آمریکا در وین که هفته گذشته انجام شد، رایزنی‌های فشرده کارشناسی و سیاسی بر روی طرح رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا انجام شد. طرف‌های مختلف در نهایت به یک جمع‌بندی و طرح نهایی دست پیدا کردند که در بخش‌هایی هنوز به تصمیم‌گیری در پایتخت‌ها نیاز داشت. ایران طی یک هفته گذشته در نشست‌های کارشناسی به جمع‌بندی نهایی رسید و این جمع‌بندی روز دوشنبه در نشست شورای عالی امنیت ملی به ریاست سید ابراهیم رئیسی بررسی و تصمیم گیری نهایی درباره آن اعلام شد. وزارت امور خارجه کشورمان در ساعات پایانی روز دوشنبه پاسخ خود به آنچه در وین نهایی شده بود را به جوزپ بورل هماهنگ‌کننده مذاکرات برجامی تحویل داد. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین در این باره گفت که پاسخ ایران به پیشنهادهای اتحادیه اروپا «سازنده» است و توپ اکنون در زمین واشنگتن است. وی تاکید کرد که ایران در روند اصلاح طرح احیای توافق هسته‌ای پیشنهاد تقویت ضمانت‌های مربوط به حفظ توافق در آینده را مطرح کرد.
روزنامه ایندیپندنت نوشت، یک دیپلمات غربی به نقل از هیات مذاکره‌کننده فرانسوی گفته است، ایران متن پیشنهادی اتحادیه اروپا در مورد احیای توافق هسته‌ای را به صورت مشروط می‌پذیرد. به این معنی که سیاست گام به گام لغو تحریم‌ها را در قبال بازگشت به تعهدات برجامی پیش خواهد گرفت.
رضایت اروپا از پاسخ تهران
خبرگزاری بلومبرگ در خبری به نقل یک مقام مطلع از مذاکرات وین نوشت که اتحادیه اروپا معتقد است موضع ایران در رابطه با احیای توافق نیاز به مطالعه بیشتر دارد.
این مقام همچنین بیان کرد که پاسخ ایران به پیش‌نویس نهایی توافق سازنده بوده و تنها «راه پیش رو» رایزنی با ایالات متحده است.
یک سخنگوی اتحادیه اروپا نیز عصرسه‌شنبه اعلام کرد که این اتحادیه درحال بررسی پاسخ ایران به متن نهایی پیشنهادی برای احیای برجام بوده و در این رابطه با ایالات متحده به رایزنی می‌پردازد. وی در ادامه از ارائه چارچوب زمانی برای اطلاع یافتن از واکنش اتحادیه اروپا به پاسخ‌های ایران خودداری کرد. برخی دیپلمات‌ها و مقامات به خبرگزاری رویترز گفته‌اند حتی اگر تهران و واشنگتن پیشنهاد نهایی اتحادیه اروپا را نپذیرند، احتمالا هیچ کدام از طرفین مرگ توافق را اعلام نکنند چراکه وجود این مذاکرات به نفع طرفین محسوب می‌شود. در نظر گرفت که مقامات اروپایی نسبت به مقامات آمریکایی تمایل بیشتری به انجام توافق بدون در نظر گرفتن حساسیت‌ها و خطوط قرمز طرف‌های اصلی دارند، چرا که آنها در میانه بحران اوکراین و مساله تامین انرژی سعی دارند ایران را به جرگه صادرکنندگان نفت با ظرفیت تمام خودش وارد کنند، در حالی که تحریم‌های آمریکا مانع این کار است. هرچند بعد از سفر جوزپ بورل به ایران به نظر اتحادیه اروپا رویکرد فعال‌تری نسبت به قبل اتخاذ کرده است و به گفته حسین امیرعبداللهیان آنها اعلام کرده‌اند که «ما پست‌چی نیستیم که پاکت بین شما و آمریکا رد و بدل کنیم». از این رو بورل اخیرا طرحی ارائه داد که تلفیقی از طرح‌ها و ایده‌های طرف‌های برجامی بود و مذاکرات بر روی آن قوت گرفت. شاید موافقت اولیه و واکنش مثبت اروپایی‌ها در لحظات و ساعات اولیه روز سه‌شنبه ۲۶ مرداد به پاسخ ایران قابل توجه باشد اما باید منتظر پاسخ آمریکا ماند چرا که در هر حال هرگونه توافق برای بازگشت همه طرف‌ها به برجام باید با موافقت ایران و آمریکا انجام گیرد.
تاکید واشنگتن بر رفع موانع اصلی
از سوی دیگر، «کریس مورفی» نماینده دموکرات سنای آمریکا در واکنش به گزارش شبکه سی‌ان‌ان درباره چشم‌انداز احیای توافق هسته‌ای، در صفحه توییترش نوشت: بازگشت به توافق هسته‌ای مهم‌ترین کاری است که آمریکا می‌تواند برای حفاظت از منافع‌مان در خاورمیانه انجام دهد. بیایید این کار را انجام دهیم.
مورفی، پیش‌تر بارها از تصمیم دولت دونالد ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ انتقاد کرده است.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز سه‌شنبه در کنفرانسی خبری در رابطه با مذاکرات وین گفت: بر سر هر آنچه که می‌شد مذاکره شود، مذاکره انجام گرفته است.
وی ادامه داد: ما پاسخ ایران در رابطه با متن نهایی پیشنهادی اتحادیه اروپا (در رابطه با احیای برجام) را دریافت کرده‌ایم و درحال بررسی آن هستیم. ما در عین حال به رایزنی با اتحادیه اروپا و متحدان اروپایی در مسیر پیش رو ادامه خواهیم داد. ند پرایس افزود: ما از مسائل بزرگ بر سر ازسرگیری پایبندی‌ها به برجام توسط ایران و رفع تحریم‌ها توسط آمریکا عبور کرده‌ایم. ما باور داریم که مشکلات بزرگ عمدتا حل‌وفصل شده‌اند.
این مقام ارشد آمریکایی در ادامه گفت: ما نظرات خود ( در رابطه با اظهارات ایران درخصصوص متن پیشنهادی اتحادیه اروپا) را به طور خصوصی به اتحادیه اروپا ابراز کرده‌ایم و به این کار ادامه خواهیم داد. ما جزئیات بازخوردهای‌مان را بازگو نخواهیم کرد.
وی در پاسخ به سوالی در رابطه با جدیت ایران در احیای برجام گفت: من نمی‌خواهم در این زمینه پیش داوری کنم و قصد ندارم در این زمان که در حال بررسی‌های‌مان هستیم، جوابی قطعی ارائه دهم. تحلیل این موضوع به زمان نیاز دارد.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت: مهم برای ما و دیگران از جمله اتحادیه اروپا و اسرائیل این است که ایران به سلاح هسته‌ای دست نیابد. اگر ایران دارای یک سلاح هسته‌ای باشد این یک خطر برای ما و تمام جامعه جهانی خواهد بود. او افزود: ما مواضع‌مان را به اطلاع شرکایمان از جمله اسرائیل رسانده‌ایم و همانطور که گفتم آنچه که برای ما مهم است این است که ایران به سلاح هسته‌ای دست نیابد.
او در عین حال تاکید کرد: موضع ما در قبال مذاکرات کاملا مشخص است و آن اینکه مذاکرات کنونی تنها مربوط به برنامه هسته‌ای ایران است و چیز بیشتری را شامل نمی‌شود. بحث گنجاندن نام سپاه پاسداران در فهرست تروریستی آمریکا بخشی از مذاکرات وین نیست.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت: اگر احساس کنیم که توافق هسته‌ای در راستای منافع ملی ما نیست یقیناً این توافق مرده خواهد بود.
ادعای «فرعی» یا «فرابرجامی» بودن مطالبات ایران از سوی آمریکا در حالی یک طرفه و بدون توجه به مقصر شرایط و وضع موجود مطرح می‌شود که آمریکا یک‌جانبه از برجام خارج و خسارات جبران‌ناپذیری را متوجه اقتصاد و تجارت ایران به رغم پایبندی‌اش به تعهدات برجامی وارد کرد. اقدامی که تا کنون جامعه بین‌الملل نیز با آن همراهی نکرده است و آمریکا را تنها مقصر برهم خوردن برجام می‌داند.
به علاوه این دولت وقت آمریکا بود که تحریم‌هایی را به عناوین مختلف تروریستی و حقوق بشر علیه ایران اعمال کرد و بسیاری از تحریم‌هایی که تحت عنوان «هسته‌ای» در برجام رفع کرده بود را در قالب تحریم‌های «تروریستی» و «حقوق بشر» گنجاند تا راه برای بازگشت به این توافق در آینده سخت‌تر و سخت‌تر شود؛ موضوعی که دموکرات‌ها خود به آن اعتراف دارند. هر چند این اقدامات در دولت قبلی آمریکا اتفاق افتاده است اما دولت فعلی میراث‌دار آن اقدامات است و نمی‌تواند برای بازگرداندن شرایط به توافق ۲۰۱۵ شانه خالی کند. بنا بر این، اینکه مقامات آمریکایی خواسته ایران برای رفع تحریم‌های فرابرجامی که مانع رفع تحریم‌های برجامی است را زیر سوال می‌برند یا آن را خواسته‌ای «فرعی» می‌خوانند، تغییری در اصل موضوع نخواهد کرد.
آمریکا درخواست ایران برای خارج کردن نام سپاه از فهرست گروه‌های تروریستی را به این عنوان که ربطی به برجام ندارد را رد کرد، اما آنها خوب می‌دانند که بسیاری از شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در ایران با بخش‌های اقتصادی سپاه در تعامل هستند، حتی بخش‌های دولتی و بانک‌ها.
به غیر از آن سپاه شرکت‌های اقتصادی و تجاری دارد که با بخش‌های اقتصادی دولتی در حال فعالیت هستند و این زنجیره تنیده به هم غیرقابل انکار و نادیده گرفتن است، اگر قرار باشد رفع تحریم‌ها در عمل شامل این بخش‌های اقتصادی نشود، بازگشت به برجام هیچ فایده‌ای که ندارد، دردسر هم خواهد بود.
آمریکا و همه طرف‌های برجامی خوب می‌دانند که این شرکت‌ها و بنگاه‌ها بر اساس برجام ۲۰۱۵ رفع تحریم شده بودند و اگر قرار باشد این بخش‌ها از تحریم خارج نشوند در عمل توافق ۲۰۱۵ اجرا نشده است.
هم‌چنین موضوع «تضمین‌«ها از ملاحظات واقعی و جدی ایران در روند مذاکرات احیای برجام بوده است که در مذاکرات اخیر هم بر روی آن تاکید داشت.
اساسا این مساله به خاطر تجربه خروج یک جانبه آمریکا از برجام مورد توجه جدی ایران قرار گرفت. ایران در دولت ابراهیم رئیسی بر دریافت تضمین‌های سیاسی و حقوقی تاکید کرد اما آمریکایی‌ها پاسخ دادند که در عمل به لحاظ قانونی و سیاسی چنین اقدامی غیرممکن است و رئیس جمهور فعلی آمریکا تنها در زمان ریاست جمهوری خودش می‌تواند تعهداتش را تضمین کند.
از این رو ایران بر روی تضمین‌های عینی و عملی تمرکز کرد. از جمله اینکه شرکت‌ها و دولت‌های مختلف که با رفع تحریم‌ها برای تعامل با ایران وارد می‌شوند در صورت هر گونه نقض تعهد و تهدید برجام مثل آنچه در می ۲۰۱۸ از سوی آمریکا اتفاق افتاد، مجبور به ترک فوری ایران و لغو قراردادهایشان نباشند و این مهلت‌ زمانی حداقل دو سال و نیم تا سه سال برای این شرکت‌ها در نظر گرفته شود که با توجه به زمان باقی مانده از دوره ریاست جمهوری جو بایدن، تضمین قابل توجه و مطمئنی است البته باید دید که روند اجرایی کردن این توافق احتمالی در آینده به چه سمت و سویی خواهد رفت. آمریکایی‌ها به خوبی می‌دانند که کلید احیای برجام در دستان آنهاست و تا وقتی اراده جدی برای چرخاندن آن کلید در قفل برجام نداشته باشند راه‌ به جایی نخواهند برد.
انتظار بود آمریکا همان طور که یک جانبه از برجام خارج شد یک جانبه به برجام بازمی‌گشت و اجرای تعهداتش را از سر می‌گرفت تا اعتماد طرف‌های دیگر به ویژه ایران برای بازگشت به تعهداتش تامین شود اما دولت بایدن نه تنها این کار را نکرد بلکه در عمل سیاست‌ها و فشار حداکثری که از زمان دونالد ترامپ دنبال شد را ادامه داد.
طی چهار سال اخیر، تحریم‌ها علیه ایران به طور حداکثری اعمال شده است و اساسا دیگر «تحریم»، «تهدید»ی برای ایران محسوب نمی‌شود. در شرایط فعلی بین‌المللی آنکه از تاخیر در بازگشت به برجام رنج می‌برد و با تهدید و فشار طرف‌های غربی و اروپایی رو به روست، آمریکاست بنا بر این، اکنون توپ در زمین آمریکاست.
باید دید آنها آماده پذیرش سه شرط ایران در حوزه تحریم‌ها و تضمین‌ها هستند یا خیر.

موافقت تهران با مبادله فوری زندانیان با آمریکا
سخنگوی دستگاه دیپلماسی ضمن اعلام آمادگی کشورمان برای اجرای فوری توافق موجود، اعلام کرد: آماده‌ایم با اجرای این توافق ایرانیان بیگناه زندانی شده در آمریکا، سریع به آغوش خانواده‌های خود بازگردند.
به گزارش حوزه سیاست‌خارجی ایرنا، ناصر کنعانی در پاسخ به سوال خبرنگاران درخصوص نظرات مطرح شده از سوی وزیر امور خارجه آمریکا و همچنین نماینده ویژه این کشور در امور ایران در ارتباط با مسئله زندانیان اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران به صورت مستقل از برجام، بارها از کانال‌های مختلف آمادگی خود را برای پرداختن به مسأله زندانیان، به طرف آمریکایی اعلام کرده است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی ضمن اعلام آمادگی کشورمان برای اجرای فوری توافق موجود، اعلام کرد: آماده‌ایم با اجرای این توافق ایرانیان بیگناه زندانی شده در آمریکا که به اتهام واهی نقض تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی آمریکا، قربانی بی‌عدالتی نظام قضایی آن کشور شده‌اند، امکان رهایی و بازگشت سریع به آغوش خانواده‌های خود را داشته باشند.
کنعانی افزود: جای تعجب است که طرف آمریکائی به جای عمل و رفع موانع در این زمینه، صرفا به اجرای نمایش‌های تبلیغاتی علیه جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد.
از سوی دیگر،آنتونی بلینکن،‌ وزیر خارجه آمریکا روز سه‌شنبه در توییتی نوشت: سیامک نمازی تاکنون 2500 روز را به طور ناحق در ایران زندانی بوده است. ما مصمم هستیم که برای آزادی وی تلاش کنیم و اطمینان حاصل کنیم که دیگر آمریکایی‌ها که به طور ناحق توسط ایران زندانی شده‌اند - ازجمله باقر نمازی، پدر وی - بتوانند به وطن بازگردند.
همچنین رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: امروز دو هزار و پانصدمین روز بازداشت ناحق سیامک نمازی است. حبس ناعادلانه شهروندان آمریکایی توسط ایران برای استفاده به عنوان اهرم سیاسی است. ایران باید به سیامک و همچنین باقر نمازی، عماد شرقی و مراد طاهباز اجازه دهد تا به کشور خود و پیش عزیزان‌شان بازگردند.
افراد نام برده به دلایل امنیتی و با حکم دادگاه در حال سپری کردن دوران محکومیت خود در ایران هستند.