چرا کلاب هاوس تا این حد حساسیت برانگیز شده است؟

هر روز یک یا چند شخصیت سیاسی با حضور در کلاب هاوس خود را در معرض پرسش های کارشناسان و اهالی رسانه قرار می دهند و چند ساعت بعد اظهاراتشان تیتر یک سایت ها و روزنامه ها است. این خلاصه وضعیتی است که در دو هفته گذشته با بالا گرفتن موج کلاب هاوس در ایران شاهد بودیم.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، ماجرا تا آنجا کشیده شده که کمیته مطالعاتی جمهوری‌خواهان در نامه‌ای به "پال دیویسون"، مدیرعامل کلاب هاوس، از اینکه این شبکه اجتماعی به محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران این امکان را داد که هفته گذشته در این شبکه اجتماعی، مواضع حکومت ایران را «تبلیغ» کند، ابراز نگرانی کرده و از کلاب هاوس خواست در این زمینه پاسخگو باشد. از طرفی بسیاری از فعالان سیاسی درباره این اپ اظهار نگرانی کرده اند که ممکن است، آزادی های بیان در زمینه های مختلف را از بین ببرد. آنها با اشاره به یک طرفه بودن بحث در این اپلیکیشن، آن را نقض آزادی بیان دانسته اند. اما کلاب هاوس چیست و چرا تا این حد در فضای سیاسی ایران محبوب شد و البته چرا فیلتر شده!؟
 
تولد یک ستاره
ظهور شبکه اجتماعی تیک‌تاک به نوعی پایان نوشتار بود. این اپلیکیشن به کاربرانش فرصت می داد که ویدئویی 15 ثانیه ای بسازند و خبری از نوشتن متن (به سبک شبکه های اجتماعی نسل پیشین) نبود. کلاب‌هاوس اما رسما پایانی است بر نوشتن و قلم فرسایی، چرا که همه چیز در لحظه انجام می گیرد و بعد از آن هم (طبق قوانین) هیچ اثری از آن باقی نخواهد ماند. کلاب هاوس هنوز یک سالش نشده، اما همین حالا هم معلوم است که قرار است اپلیکیشن موفق بعدی باشد. شما می‌توانید یک اتاق مجازی ایجاد کنید یا به اتاقی بپیوندید که دیگران در آن صحبت می‌کنند. معمولا فقط تعداد مشخصی از افراد می‌توانند صحبت کنند و بقیه فقط می‌توانند گوش دهند. اما می‌توانید دستتان را بالا ببرید و اجازه حرف زدن بگیرید.
ظرفیت اتاق ها حدود ۸ هزار نفر است. اما حتی تصور حرف زدن ۸ هزار نفر در یک سالن هم باعث سردرد می شود! در اپ های نوشتاری این اتفاق به سادگی میفتد و خبری از همهمه نیست. اما در کلاب هاوس فقط مدیران تشخیص می دهند که چه کسی حرف بزند و چه کسی ساکت بماند. اتفاقا این موضوع هم در شبهای داغ سیاسی باعث انتقادات زیادی از مدیران اتاق ها می شود.
 
یک اتاق سیاسی
البته وضعیت دیگر کشورها چندان مشخص نیست، اما به دلیل نزدیک بودن انتخابات، کلاب هاوس یک کارکرد انتخاباتی در ایران پیدا کرده است. کارکردی که در انتخابات سال 94 و 96 تلگرام در ایران انجام داد و سپس فیلتر شد. حضور ظریف به عنوان اولین شخصیت سیاسی در یک بحث داغ برجامی با حضور فعالان اصولگرا و اصلاح طلب شائبه های سیاسی بودن این شبکه را بیش از پیش تقویت کرد و پس از آن علی اکبر صالحی، علی مطهری، عبدالناصر همتی (رئیس کل بانک مرکزی) و معاون سابق دادستان کشور از برجسته ترین شخصیت های سیاسی بودند که در کلاب هاوس به پرسش های کارشناسان پاسخ گفته و البته جنجال برانگیز شده اند.
 
تلاش برای فیلترینگ؟
از همان دو هفته پیش هم که کلاب هاوس به اصطلاح "گل" کرد، بسیاری از فعالان رسانه معتقد بودند که به زودی این شبکه اجتماعی هم به توییتر، فیس بوک و تلگرام خواهد پیوست. اما عده‌ای دیگر با توجه به عدم امکان نگهداری فایل‌های صوتی (خلاف قوانین این شبکه است) و عدم توانایی در تاثیرگذاری خیابانی، امکان فیلترینگ را رد کردند. اما از صبح جمعه کلاب هاوس در اپراتورهای همراه اول، ایرانسل و مخابرات با اختلال شدید (قطع و غیرقابل دسترس) روبرو شده است. جمال هادیان، مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات در گفت‌وگو با روزنامه شرق گفته: «اختلال کلاب‌هاوس در شبکه همراه اول، ایرانسل و مخابرات ایران به ما گزارش شده است و بررسی‌ها حاکی از صحت گزارش‌ها دارد. تا الان می‌توانم این‌گونه بگویم که ادامه‌ی اختلال‌ها عادی نیست. جمال هادیان خاطرنشان کرد که «بحث انسداد کلاب‌هاوس در کارگروه تعیین مصادیق حتی مطرح هم نشده»؛ به‌گفته‌ی او، تاکنون حکم قضایی نیز دراین‌باره به وزارت‌خانه صادر و واصل نشده است. مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات با تأکید بر اینکه اپراتورها در پاسخ سازمان تنظیم مقررات، دریافت حکم یا اختلال عمدی را رد می‌کنند، می‌گوید شواهد حاکی از وجود اختلالی جدی است.
مجتبی توانگر نماینده مجلس در توییتی به این موضوع اشاره کرده و آن را کار خود دولت دانسته است. او در این توییت نوشته: «دستور جلسات کمیته تعیین مصادیق مجرمانه به درخواست نمایندگان دولت محرمانه شده‌اند. همین امر موجب شد تا دولت از تصمیماتی که خود آمر آن بوده برای جهت دهی به افکار عمومی بهره‌برداری کند.» نکته ای که عبدالله گنجی مدیرمسئول روزنامه جوان هم صراحتا به آن اشاره کرده است. او در توییتر خود نوشت: «کلاب هاوس را خودشون آوردند زمانش هم مثل بی بی سی است که قبل انتخابات88 متولد شد.خودشون شخصیت بردند داخلش که سریع معرفی شود حالا هم خودشون از کلیشه های تثبیت شده اجتماعی بهره می گیرند و دشمن بی نام و نشان برایش می سازند تا در غیاب کارآمدی دو قطبی بسازند.»
اما محمود صادقی نماینده پیشین مجلس در کلاب‌هاوس اذعان کرد حکم فیلترینگ این شبکه اجتماعی از سوی یک "نهاد" برای اپراتورهای تلفن همراه ارسال شده، اما نمی‌تواند بگوید این موضوع را از کجا شنیده است. به‌گفته وی، این محدودیت از مجاری قانونی انجام نشده؛ چرا که دادستانی فیلترینگ را تکذیب کرده و کمیته تعیین مصادیق مجرمانه نیز جلسه تشکیل نداده؛ با این‌حال از منبعی به همراه اول، ایرنسل و مخابرات گفته شده تا در آدرس های اپلیکیشن اعمال محدودیت کنند.
همه اینها در حالی است که حسین مجلسی‌راد، مدیرکل حوزه ریاست همراه اول شایعه صدور حکم قضائی فیلتر "کلاب‌هاوس" را رد کرده، اما نگارنده که از اینترنت همراه اول استفاده می کند، تا لحظه نوشتن این گزارش از باز کردن این شبکه اجتماعی با اینترنت این اپراتور ناتوان است!
 
چه کسی از فیلترینگ سود خواهد برد؟
واقعیت این است که در هر اقدام سیاسی، منافعی برای عده ای وجود دارد که برای رسیدن به آن تلاش می کنند. این منافع می تواند از حضور یا عدم حضور یک کاندیدا در انتخابات، تا فیلتر و رفع فیلتر یک شبکه اجتماعی را در بر گیرد. در مورد شبکه های اجتماعی که قبلا دچار تیغ فیلتر شده اند نیز چنین چیزی رواج داشته و همیشه موافقان و مخالفانی برای آن وجود داشته اند. اما با رصد توییتر (که بیشترین تاثیر متقابل را با کلاب هاوس دارد)، می توان به این نتیجه رسید که درصد بالایی از فعالان سیاسی/رسانه ای در هر دو جریان سیاسی مخالف فیلتر کردن این شبکه اجتماعی خاص بوده‌اند.
میثم رمضانعلی فعال رسانه در توییتی می نویسد: «[کلاب هاوس] رسانه‌ای‌ست ضد استادیومی. جایی برای تعامل و گفت‌وگو. امکان دست و جیغ و هورا کشیدن در آن فراهم نیست. شما توییت که می‌زنید، اگر لشکری داشته باشید با ریتوییت و لایک و منشن‌های «عالی»، به توئیت‌تان ضریب می‌دهند. در اینستاگرام لایک و کامنت و استوری می‌کنند. و مثلا در تلگرام فوروارد می‌کنند و عدد بازدید می‌خورد. اما در کلاب‌هاوس خبری از استادیومی‌شدن نیست. وقتی به صورت عادی ذخیره و ضبط نمی‌شود، تعامل در «لحظه» را مهم‌تر از، واکنش‌های پسینی بعدش می‌کند. صوتی‌ست و تعاملی شکل می‌گیرد که می‌تواند نتایج خوبی داشته باشد. کلاب‌هاوس می‌تواند به عمیق‌تر شدن روابط، دور شدن از سوء تفاهم‌ها(لحن منتقل می‌شود)، منتظر ماندن برای شنیدن حرف‌ها به صورت تفصیلی و غلبۀ استدلال بر توانایی‌های تکه‌پراکنی و رقص قلم بینجامد. الان دسترسی من جز با وی‌پی‌ان امکان‌پذیر نیست. حالا یا با اختلال یا با فیلتر، دسترسی را به آن مشکل کرده‌اند. ولی هر کسی که چنین کرده است، چه دولت و چه قوه قضائیه، همان است که می‌تواند روزی در پیاده‌روها هم دیوار بکشد.»
سید علی موسوی فعال رسانه ای اصولگرا در واکنش به خبر فیلترینگ کلاب هاوس نوشت: «همیشه به دنبال راه حل های سلبی بودن برای پاک کردن صورت مسئله ها، تصمیماتی سطحی و دم دستی مثل فیلترینگ، بدون نگاه به تاریخچه و نتیجه این چنین تصمیماتی یوتیوب، توییتر، تلگرام و...»
امیرعلی صفا، دیگر فعال سیاسی اصولگرا هم در توییترش در انتقاد به فیلترینگ کلاب هاوس چنین نوشت: «یک جریانی از فردای انتخاب حسن روحانی فهمید مشارکت بالا یعنی باختش. در انتخابات مجلس با این تئوری پیروز مطلق شد، چرا برای انتخابات بسیار مهمتر ریاست جمهوری دنبال همین راهکار نباشه؟ نانشان در ناامیدی مردم است و هیچ چیزی هم مانعش نیست. حتی تذکر صریح آقای خامنه‌ای. این جریان پیچیده تر از کلیشه‌های رایج ذهنی‌ ماست. در گام بعدی در دوسال اخیر سعی کرده خودش رو تنها جریان «انقلابی» معرفی کنه. مثلا در این راستا حتی به سعید جلیلی هم رحم نکرده و بطور واضحی در یکسال اخیر بایکوت خبری‌ش کرده.»
 عفیفه عابدی فعال رسانه ای هم در توییترش نوشت: «در دو روز اخیر شنونده چند بحث سیاسی انتخاباتی در  کلاب هاوس بودم که با حضور مشترک افرادی که در دو جبهه کاملا مخالف قرار دارند، برگزار شد! سخنرانی‌ها و پاسخ‌های توام با طمانینه آنها بهم خیلی امیدوارکننده بود! از فیلترکنندگان خواهش می‌کنم از مسیر فرهیختگی سیاسی‌مان رفع فیلتر کنند! فیلتر کنندگان کلاب هاوس چه کسانی هستند که از گفتگوی متمدنانه فعالان سیاسی دو جناح وحشت دارند؟ اگر چه در نهایت تا این فضا هست! تا فیلترشکن هست این گفتگوها ادامه خواهد داشت و فقط ننگ فیلتر بر پیشانی آنها می ماند که شبکه های اجتماعی را محدود می کنند.»
شاید این اولین باری باشد که همه جریان های سیاسی داخل کشور تا این حد با فیلترینگ یک شبکه اجتماعی مخالفند. مخالفتی که باید دید می تواند به رفع فیلتر/اختلال این شبکه بیانجامد یا خیر؟
گزارش: موسی حسن وند