ترس ولیعهد سعودی از دستور کاخ سفید

«جوبایدن» رئیس جمهوری آمریکا درباره سرنوشت «محمد بن سلمان» بیانیه صادر می‌کند. شاهزاده خشن سعودی که تادیروز به پشتوانه «دونالد ترامپ» برای عموزادگانش رقص شمشیر می‌کرد، حالا در آستانه طرد شدن قرار گرفته است.  تیم دموکرات‌ها از ابتدا گفته بودند که انتقام خون «جمال خاشقجی» را خواهد گرفت و برهمین اساس گزارش تحقیقات درباره قتل فجیع این منتقد سعودی منتشر شد.
واشنگتن در پی انتشاراین گزارش، ۷۶ نفر از سعودی‌ها را تحریم کرد اما از تحریم ولیعهد سعودی امتناع کرد. این رویکرد با انتقادات شدیدی مواجه شد. در همین حال، «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا وعده وضع قانونی برای تحریم مسببان این قتل را داد و خواستار بازنگری در روابط واشنگتن و ریاض شد. پلوسی در بیانیه‌ای نوشت: «عربستان سعودی باید بداند که جهان نظاره گر اقدامات زننده آنها است و مرتکبان به این عمل پاسخگو خواهند بود.»
نکته اینجاست که رویکرد لطیف بایدن در امتناع از تحریم ولیعهد خشن عربستان موجی از انتقادات را در محافل حقوق بشری به راه انداخت و فشار روانی ویژه‌ای را بر تیم سیاست خارجی کاخ سفید برای تغییر در روابط  آمریکا و عربستان ایجاد کرد ؛ البته « آنتونی بلینکن» از این وضعیت هم چندان ناراضی نیست.
 به موازات گمانه زنی درباره سرنوشت شوم بن سلمان، گمانه زنی‌هایی درباره تکرار نسیم بهار عربی در خاورمیانه شکل گرفت. واشنگن رسما خواهان پایان حصرخانگی « محمد بن نایف» ولیعهد پیشین شده است که این موضوع احتمال رسیدن وی به تاج و تخت را پررنگ می‌کند.
کسی نمی‌داند که در بیانیه رئیس جمهوری آمریکا چه موضوعی علیه محمد بن سلمان صادر خواهد شد اما گسل‌ بین دموکرات‌ها و قاتلان خاشقچی منجر به متزلزل شدن سرنوشت پادشاهی عربستان شده است.  بلینکن نقشه‌های جدیدی دارد و بن سلمان باید عرصه را ترک کند مگر آن که اتفاق خاصی در منطقه به ضرر آمریکایی‌ها رخ بدهد. بن سلمان در این راه «بنیامین نتانیاهو» را به عنوان یک متحد در کنار خود می‌بیند اما تاریخ نخست وزیر اسرائیل هم تمام شده است.
ضربه ریاض به دلار
رسانه‌های سعودی در راستای اقدامات اخیر ریاض به منظور مقابله با سیاستهای «جو بایدن» اعلام کردند که عربستان به منظور تامین مالی برنامه بلندپروازانه «چشم‌انداز ۲۰۳۰» اقدام به انتشار اوراق قرضه در بورس‌های اروپایی با «یورو» کرده است، امری که موجب تضعیف بورس آمریکا در کوتاه مدت می‌شود.
خبرگزاری رسمی عربستان سعودی (واس)، عرضه اوراق بهادار را در نوع خود تاریخی و بی‌سابقه ارزیابی کرد، زیرا مرکز مدیریت مالی این کشور برای اولین بار وارد بازار بورس اروپا شده و اوراق خود را به واحد پول یورو با نرخ بهره منفی عرضه کرده است.
مرکز ملی مدیریت مالی سعودی اعلام کرد که پذیره نویسی برای خرید اوراق قرضه بر پایه واحد یورو در چارچوب برنامه بین‌المللی عربستان به منظور صدور اوراق قرضه را به پایان رسانده و مجموع درخواستها برای خرید این اوراق به بیش از ۵ میلیارد یورو رسیده که ۳ برابر حجم اوراق صادر شده است.

ائتلاف سازی سیاسی
ولیعهد سعودی علاوه بر ضربه اقتصادی، به دنبال ائتلاف سازی سیاسی علیه تغییر دکترین ایالات متحده است. محمد بن سلمان می‌خواهد متحدین خود را در بین دیکتاتورهای عرب خاورمیانه بسیج کند. همه می‌دانند که بلینکن آمده است که بازی جدیدی در خاورمیانه عملیاتی کند، پس سرسختانه از شاهزاده خشمگین عربستان حمایت می‌کنند اما معلوم نیست آنها تا کجا جرات دارند مقابل خواست واشنگتن مقاومت کنند.
ریاض در نخستین گام و بلافاصله پس از افشای گزارش محرمانه نهادهای اطلاعاتی آمریکا درباره قتل خاشقچی، رسما علیه اقدام کاخ سفید موضع‌گیری کرد.
سعودی‌ها اما به همینجا بسنده نکردند و به سرعت به یارگیری در منطقه پرداختند؛ بطوری که موجی از حمایت‌های عربی را از بیانیه سعودی در مخالفت با بایدن سازماندهی کردند.
کویت از اعضای شورای همکاری خلیج فارس از بیانیه سعودی حمایت کرد و مدعی نقش محوری ملک سلمان و بن سلمان در جهان و منطقه شد و سپس قاطعانه با هرآنچه حاکمیت سعودی را خدشه دار کند، مخالفت کرد.
امارات هم از بیانیه سعودی علیه گزارش ارائه شده نهادهای اطلاعاتی آمریکا به کنگره حمایت و اعلام کرد که در کنار پادشاهی سعودی خواهد ایستاد. ابوظبی این موضع را درحالی اتخاذ کرده که دریک رقابت چراغ خاموش برای تصاحب جایگاه عربستان در منطقه و در سیاست‌های داخلی آمریکا، در قالب لابی گری است.
شورای همکاری خلیج فارس هم یک بیانیه در این خصوص صادر و از عربستان حمایت کرد و آنگونه که رسانه‌های سعودی گزارش کرده اند، شورای همکاری اسلامی و پارلمان عربی نیز به صف حمایت از عربستان در برابر جو بایدن ملحق شدند.
البته بحرین و دولت تحت سلطه سعودی‌ها در یمن هم در این یارگیری مشارکت کرده‌اند، با این حال هنوز از دوحه قطر و مسقط عمان خبری نشده است.

تغییر بازی آمریکا در خاورمیانه
رویکرد دموکرات‌ها اصولا با نگاه جمهوری‌خواهان متفاوت است. اگرچه همه در واشنگتن به دنبال تامین منافع ایالات متحده هستند اما رویکردهای آنها در سیاست خارجی متفاوت است. تماس تلفنی با سلمان بن عبدالعزیز یک ماه بعد از آغاز به کار بایدن و اظهارات رک و بی پرده او در این مکالمه تلفنی به ویژه در مورد جنگ یمن و موضوع حقوق بشر در عربستان، یک بار دیگر مصمم بودن بایدن برای برخورد با اقدامات عربستان در زمینه نقض حقوق بشر را نشان داد.
دولت بایدن پیش از این هم برای ریاض روشن کرده بود که مناسبات با این کشور را تنها از طریق شخص سلمان بن عبدالعزیز پیش خواهد برد. بیان این موضع به معنای نادیده گرفتن محمد بن سلمان ولیعهد عربستان است که رویای پادشاهی این کشور را در سر می‌پروراند.
جمهوری‌خوهان اگرچه در مقابل قتل رفیق سعودی دموکرات‌ها در روزنامه واشنگتن پست سکوت کرده بودند اما ترامپ به ریاض به عنوان گاوشیرده نگاه می‌کرد. آمریکا در طول چهار سال گذشته رقم‌های هنگفتی را از جیب متمول خاندان سعودی برداشته است اما حالا بازی فرق کرده است.
یک فرضیه این است که لابی بن سلمان در واشنگتن توانایی اقناع بایدن در امتناع از مجازات ولیعهد سعودی را دارد اما احتمال جدی تر این است که شاهزاده خشن باید از قدرت کنار برود. ائتلاف سازی و ضربه اقتصادی به دلار در نهایت پرستیژ ایالات متحده را به چالش خواهد شد ؛ نکته اینجاست که هرکسی که پرستیژ اقتدار آمریکا را به چالش بکشد، به شدیدترین شکل ممکن باید مجازات شود.
منهای همه حرف‌هایی که زده شد، در افکار عمومی آمریکا یک نفرت ویژه علیه محمد بن سلمان شکل گرفته که یاد آور نگاه آنها به «صدام حسین» دیکتاتور معدوم رژیم بعثی عراق است. بلینکن برای نظم نوین آمریکا با تکیه بر حمایت افکار عمومی و در جهت دفاع از پرستیژ آمریکا فرصت خوبی به چنگ آورده است. ریاض روزهای سرنوشت سازی در پیش رو دارد.

شاهزاده محبوب دموکرات‌ها
بروکینگز در تحلیل وضعیت عربستان می‌نویسد که صرفنظر از نوع حزبی که در آمریکا حاکم است یکی از دغدغه‌های بزرگ واشنگتن، آینده پادشاهی عربستان است. با این وجود سلمان بن عبدالعزیز بعد از به قدرت رسیدن بنای تغییرات در سلسله مراتب قدرت را گذاشت .
 یکی از اولین اقدامات سلمان به شدت مورد استقبال قرار گرفت. این اقدام تغییر در سلسله مراتب ولایتعهدی بود که وی با برکناری برادرش مقرن بن عبدالعزیز – که در صف جانشینی بود – برادرزاده اش محمد بن نایف را به عنوان ولیعهد جدید معرفی کرد.
محمد بن نایف – که در آمریکا به MBN معروف است – قرار بود اولین فرد از نسل خودش باشد که به مقام پادشاهی خواهد رسید. به همین دلیل مقامات آمریکایی برای محمد بن نایف آرزوی موفقیت می‌کنند چرا که وی عزیز دل سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و قهرمان مبارزه با تروریسم بود  و در کسوت معاونت وزیر کشور- و بعدها در مقام وزیر کشور عربستان – خدمت فوق العاده مهمی به ایالات متحده کرده بود.
بن نایف بر خلاف پدرش – که پیش از وی سمت‌های مزبور در وزارت کشور را عهده دار بود – هوادار آمریکا بود  و مطمئنا بیش از هر عضو دیگری در مجموعه رهبران سعودی، به آمریکا تعلق خاطر دارد.
محمد بن نایف علاوه بر شهرتش در دنیا به عنوان استاد برجسته جاسوسی، در داخل عربستان نیز به خاطر تروری که به عقیده برخی طراحی شده بود، مورد توجه قرار دارد . آنچه که بیش از همه الان روی اعصاب بن سلمان راه می‌رود این است که بخش عمده‌ای از شاهزادگاه سعودی مخالف او از ولیعهدی نایف حمایت می‌کنند که اتفاقا با دموکرات‌ها رفاقت دارند.

علی ودایع