زوایای پنهان حمله به هواپیمای ماهان

 جنگنده‌های آمریکایی، پنجشنبه‌شب، به یک هواپیمای مسافربری ایرانی نزدیک شده و خلبان ایرانی را مجبور به کاهش ارتفاع کردند که در جریان این حادثه تعدادی از سرنشینان هواپیما مجروح شدند. این حادثه در روزهای پرتنشی رخ‌داده و هر چه به انتخابات در آمریکا و موعد پایان تحریم تسلیحاتی ایران نزدیک‌تر شویم، فضا پرتنش‌تر خواهد شد. آمریکا در کنار اسرائیل و عربستان، در تلاش‌اند تا به هر طریق ممکن ایران را به عقب رانده و در این راه از هیچ تلاشی فروگذار نخواهند کرد. اما این دست حملات به منافع ما، آخرین تلاش برای ایجاد تنش در مقابل ایران نخواهد بود. "مردم‌سالاری آنلاین" در این گزارش اتفاقات چند روز اخیر را مرور کرده و به بررسی زمینه های حمله به هواپیمای ایرانی پرداخته است:
 

1. سفر الکاظمی به تهران

اگر نخواهیم نخست وزیر عراق را «مهره» آمریکا معرفی کنیم، باید بپذیریم که حداقل در مناسبات بین ایران و ایالات متحده بی طرف است. البته او همچون همه سیاستمداران عراقی تلاش خواهد کرد که اجازه ندهد عراق میدان جنگی برای ایران و آمریکا شود. او در سفر به ایران هم تلاش کرد نقش میانجی را برای یک آتش بس موقت بازی کند. اما سخنان رهبری مبنی بر ضربه متقابل به آمریکا نشان داد، الکاظمی فاقد اقتدار لازم برای تاثیرگذاری در بین طرفین است.
 

1. تلاش برای یک اشتباه

چه می‌شد اگر پدافند سوریه در یک اقدام اشتباهی، هواپیمای ایران را ساقط می‌کرد؟ تصور کنید امروز تیتر یک همه رسانه‌های جهان این بود: «پدافند سوریه هواپیمای ماهان را هدف قرار داد و ۲۰۰ مسافر کشته شدند.»
چندین هدف برای کارزار فشار حداکثری به ایران محقق میشد. اول اینکه فشار افکار عمومی برای حضور در سوریه چندین برابر شده و شاید غیرقابل تحمل میشد. دوم مشابه‌سازی این واقعه با سقوط هواپیمای اکراینی، فضا را برای تحریک مردم فراهم می‌کرد. سوم این‌که هیچ‌کس نمی‌توانست ثابت کند دو جنگنده مزاحم باعث چنین اشتباهی شدند. خصوصا که در بعد رسانه‌ای، آن‌ها قادر به فضاسازی در جهت منافع خود هستند. چهارم اینکه ضربه سختی به منافع ایران توسط یک هم‌پیمان استراتژیک زده شده و ایران حالا باید انتخاب کند. حتی اگر این حادثه، به سقوط هواپیما منجر می‌شد و ایران می‌توانست ثابت کند که اسرائیل یا آمریکا مقصر این جریان هستند، آن وقت افکار عمومی تقاضای یک اقدام متقابل را داشت و این دقیقا همان چیزی است که آمریکا، عربستان و اسرائیل برای مظلوم‌نمایی و بزرگ جلوه دادن خطر ایران در جریان تحریم‌های تسلیحاتی به دنبال آن هستند. پس در صورت بروز هرگونه اتفاقی کار برای دولتمردان کشورمان بسیار سخت خواهد شد.
 

1. بیانیه «تد کروز»

سناتور جمهوری‌خواه «تد کروز» همین چند روز پیش، در بیانیه‌ای ویدئویی اعلام کرده که محور همه اعمال ضدایرانی ترامپ بوده است. او همچنین هدف از این استراتژی را براندازی در ایران می‌داند چون مدعی است که جمهوری اسلامی خطر جدی برای آمریکاست.
تد کروز در این بیانیه ویدئویی (9 دقیقه) گفته: «این من بودم که خلاف نظر وزارت‌خارجه (تیلرسون) و وزیردفاع (متیس) از ترامپ خواستم از برجام خارج شود. من بودم از ترامپ خواستم خلاف وزیرخارجه (پمپئو) فروش نفت ایران را متوقف کند. به همراه «گراهام» این من بودم خواهان توقف استثنائات تحریمی هسته‌ای ایران شدم. باید بصورت برگشت‌ناپذیر و با فعال کردن مکانیزم ماشه، آنچه از «برجام» مانده را نابود کنیم.  مشکل ایران فراتر از هسته‌ای و برجام است. هدف باید متلاشی کردن رژیم باشد. این منطقی و طبیعی است، چون تا زمانی که ایران سرنگون نشود، آمریکا و متحدانش درخطرند. همه فکر می‌کنند قرار است دوباره لشکرکشی (مثل عراق) کنیم. ما ابزارهایی داریم تا بقیه را به محاصره اقتصادی ایران مجبور کنیم. اولین بار هم نیست چنین کاری را می‌کنیم.» این سناتور جمهوری خواه که نفوذ بسیاری هم بر ترامپ دارد، ظاهرا با هدف تبدیل کردن ایران به شوروی دوم، می‌خواهد مساله را حل کند. البته او در این راه به انتخاب ترامپ برای دومین بار هم نیاز دارد. چیزی که حالا خیلی سخت شده است.
 

1. مصاحبه «جان بولتون» با رادیوی ارتش اسرائیل

 مشاور پیشین امنیت ملی ترامپ با دفاع از برخی اقدامات خراب‌کارانه در تاسیسات زیرساختی ایران، به رادیوی اسرائیلی گفته که غرب آسیا در صورت پیروزی ترامپ باید برای تغییرات بزرگی آماده شود. او گفته: « هر کسی این کارها [خرابکاری‌ها در ایران] را انجام می‌دهد، کاملا از او حمایت می‌کنم. شاید کار مخالفان رژیم ایران باشد، شاید مأموران خارجی باشند، شاید هم ترکیبی از هر دو، به هر حال این انفجارها دقیقا چیزی است که نیاز داریم. هر کسی که نگران اتفاقات فعلی در خاورمیانه است، باید از دور دوم ترامپ بترسد.» حالا فقط دو روز از صحبت‌های جان بولتون می‌گذرد و اسرائیل مدعی شده که حمله گسترده ای به پایگاههای ایران در سوریه داشته و البته قضیه حمله به هواپیمای ایران هم که پنجشنبه اتفاق افتاده است. در اینکه دونالد ترامپ فردی غیرقابل پیش بینی است، کسی شک ندارد، اما می‌توان تصور کرد که اسرائیل هم توصیه جان بولتون را جدی گرفته است؟
 

1. بیانیه حزب دموکرات

دیروز اعضای بلندپایه حزب دموکرات آمریکا پیش‌نویس برنامه پیشنهادی را منتشر کردند که برنامه آنها در صورت پیروزی در انتخابات آبان امسال را نشان می‌دهد. پایان دادن به دو دهه جنگ‌ در خاورمیانه و روی آوردن به دیپلماسی برای تأمین امنیت و صلح منطقه از اهداف حزب دمکرات است. مهم‌ترین بخش این بیانیه در مورد ایران و «دوری از مداخله نظامی» است: «دمکرات‌ها حرکت سریع دولت ترامپ به سمت جنگ با ایران را کنار خواهند گذاشت و به دیپلماسی هسته‌ای، تنش‌زدایی و گفت‌وگوی منطقه‌ای اولویت خواهند داد.» همچنین «تغییر رویه پس از دو دهه لشگرکشی گسترده و جنگ‌های بی‌پایان در خاورمیانه به معنای آن نیست که ایالات متحده این منطقه را که ما و شرکایمان هنوز هم در آن منافع دیرپا داریم، رها می‌کند.»
این بیانیه نشان می‌دهد تلاش‌های ایران برای مقاومت در برابر ترامپ، می‌تواند به نقطه‌ای تاریخی در روابط خارجی کشورمان بدل شود. همه این‌ها را بگذارید در کنار خبری که بامداد جمعه با عنوان «احتمال لغو/تعلیق تحریم‌های ایران توسط ترامپ [بعد از مذاکره با پوتین] در چند ساعت آینده» در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد. این‌که ترامپ در روزهای گذشته بابت هل دادن ایران به سمت چین، توسط رسانه‌ها و کارشناسان مورد سرزنش قرار گرفته است را نیز به این پازل اضافه کنید. قرارداد راهبردی ایران-چین، هم در ایران و هم در آمریکا تاثیرات بسیار زیادی به جا خواهد گذاشت.

1. پایان بندی

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که مساله سیاست خارجی ایران، مذاکره با آمریکا و موافقت یا مخالفت مقامات ایران یا آمریکا است. از همین رو تلاش کردم با مرور اتفاقات دو سه روز گذشته نشان دهم که پازل روابط ایران-آمریکا به نقاط حساسی رسیده و مساله اصلا تصمیمات شخصی نیست. در این شرایط که هر روز سرعت تحرکات بالاتر می‌رود، هر اقدامی از هر طرف می‌تواند روی برنامه‌های سال‌های آینده نیز تاثیر بگذارد. این در حالی است که مساله دو کشور، دیگر مربوط به مقامات کشور ما یا ایالات متحده نیست. بلکه کشورهای زیادی داخل یا خارج منطقه از بد یا خوب بودن روابط منتفع خواهند شد. طبعا تلاش این کشورها هم بر روی روابط فیمابین تاثیرگذار خواهد بود. به هر حال هر چه که هست مرور اتفاقات این مدت (از خرابکاری‌ها در نطنز گرفته تا حمله به هواپیمای ایران در سوریه) نشان می‌دهد، احتمال اینکه دامنه تنش‌ها بالاتر رود بسیار زیاد است. در این میان بازی ایران به عنوان نیروی اصلی تقابل با ترامپ بسیار مهم است. امید است مقامات کشورمان، راهبرد صحیحی نسبت به تحریکات آمریکا و هم‌پیمانانش، اتخاذ کنند.
موسی حسن‌وند