مالیات، ابزاری برای رهایی از کسری بودجه

دولت می تواند با استفاده از تجربه کشورهای توسعه یافته که امروزه سهم مالیات از تولید ناخالص ملی آن ها  قریب به 50 درصد است با استفاده از ابزار مهم مالیات علاوه بر افزایش درآمدهای پایدار خود، نقدینگی را از بازارهای غیر مولد به بازارهای مولد و بخش تولید هدایت کند تا با رونق تولید رکود اقتصادی نیز کم رنگ شود.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، امروزه مالیات یکی از مهم‌ترین ارکان نظام اقتصادی در هرکشوری محسوب می‌شود. در واقع گسترش و ایجاد تنوع فراوان در فعالیت‌های اقتصادی و همچنین نقش روبه افزایش دولت‌ها در جهت ایجاد و گسترش خدمات عمومی و تأمین اجتماعی که باعث افزایش نیازمندی های دولت شده است،  پرداخت و دریافت مالیات را به مسأله مهم و تأثیرگذاری تبدیل کرده است.
 از سوی دیگر، مالیات یکی از ابزارهای مهم در جهت تحقق رشد اقتصادی در هر کشوری و نیز توزیع عادلانه درآمد دولت‌ها از اقشار پردرآمد به اقشار کم درآمد است. همچنین دولت ها می توانند از طریق مالیات توانایی تأمین بخش قابل‌توجهی از هزینه‌های مختلف خود را به دست آورده و بر اساس اولویت های مدنظر خود، آن را تخصیص دهند. کارکرد مهم دیگر مالیات، کمک به شفافیت اقتصادی و نیز  افزایش امنیت فضای اقتصادی است که یکی از نتایج مهم آن افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی داخلی و خارجی است. از این رو صاحبنظران معتقدند که مالیات یکی از عوامل مهم در رشد اقتصادی محسوب می شود.
کشورهای توسعه یافته تلاش کرده اند تا با استفاده از این ابزار بتوانند علاوه بر کمک به توسعه اقتصادی و حمایت از فعالیت های مولد و شفاف در قبال فعالیت های غیر مولد از طرییق اعمال مالیات، درآمدهای پایدار خود را نیز افزایش دهند.
با این همه اما هنوز این ابزار مهم  در ایران، آن طور که باید مورد توجه قرار نگرفته است. آمارها حاکی از آن است که سهم مالیات از تولید ناخالص ملی کمتر از 10 درصد است. همچنین واقعیت‌های آماری نشان می‌دهد که طی ۴۰ سال گذشته درآمدهای مالیاتی کمتر از 30 درصد کل درآمدهای دولت را تشکیل داده است و هنوز هم در سطحی نیست که بتواند دست کم نیمی از هزینه‌های جاری دولت را پوشش دهد. (نماگرهای اقتصادی، بانک مرکزی ایران) این درآمد در مقایسه با درآمد مالیاتی سایر کشورهای در حال توسعه سهم ناچیزی از درآمد ملی را تشکیل می‌دهد. به عنوان نمونه در سال 97، با اینکه پیش بینی سهم درآمدهای مالیاتی از بودجه کشور عدد 37 درصد بود اما این عدد هرگز  فراتر از 30 درصد نرفت در حالی که در همان سال سهم درآمدهای نفتی از بودجه به 35 درصد رسید که نشان از وابستگی زیاد بودجه به نفت داشت.
 سهم  30 درصدی مالیات از بودجه کشور در حالیست که کشورهای توسعه یافته تکیه بیشتری بر درآمدهای حاصل از مالیات دارند. بررسی های جهانی نشان می دهد که سهم مالیات از تولید ناخالص بسیاری از کشورهای توسعه یافته اروپایی بیش از 40، درصد است. این نمودار سهم مالیات از تولید ناخالص ملی برخی کشورهای اروپایی را نشان می دهد.
همانطور که نمودار نشان می دهد در کشورهایی مانند فرانسه و دانمارک قریب به نیمی از تولید ناخالص ملی را مالیات تشکیل می دهد. همین مساله سبب شده است تا اقتصاد این کشورها علاوه بر برخوردار بودن از رشد مناسب بتوانند از شفافیت و امنیت مناسبی نیز برخوردار باشند.
از این رو اگر ایران نیز خواستار رسیدن به مولفه های فوق است باید تلاش کند تا با استفاده از  ابزار مهم و اثرگذار مالیات، هم کسری بودجه را که ناشی از کسری های درآمدی به دلیل تحریم های  سنگین آمریکا است جبران کند و هم رکود تولید فعلی را با هدایت سرمایه به سمت تولید از طریق وضع مالیات بر بازارهای غیر مولد را از بین ببرد. هرچند برخی معافیت های مالیاتی و همچنین فرارهای مالیاتی، نیل به این هدف را دشوار می کند و فشار بیشتر را بر مالیات دهندگان فعلی اعمال می کند که در گزارش های آتی به آن می پردازیم.

گزارش: حسین محمدی