چرا مسائل جامعه بدون انتخابات حزبی حل نمی‌شود؟

اسفند امسال، انتخابات مجلس در سراسر کشور برگزار می‌شود. در دنیای مدرن، انتخابات مظهر دموکراسی است اما با این حال، در ایران انتخابات حزبی نیست و این نشان می‌دهد که در توسعه سیاسی، هنوز در اول راه هستیم. در کشورهای پیرامون ما نظیر ترکیه، عراق و افغانستان نیز انتخابات حزبی است و این برنامه‌های احزاب است که در انتخابات به رأی گذاشته می‌شود. چرا انتخابات حزبی مهم است؟ آیا با روند فعلی که احزاب جایگاه چندانی در سیاست ندارند، بیم آن نمی‌رود که در توسعه سیاسی حتی از همسایگانمان عقب بمانیم؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، در چهل سال گذشته، از حیث برگزاری تعداد انتخابات، ایران قطعاً یکی از بهترین کارنامه‌ها را در خاور میانه داشته است. با این حال، در این مدت، گام بزرگی در این راستا که انتخابات‌ها به‌صورت حزبی برگزار شود، برداشته نشده است.
یکی از تلاش‌هایی که اخیراً در راستای تقویت نقش احزاب در انتخابات‌ صورت گرفت، طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس بود که تقریباً هشت ماه در مجلس بررسی شد و پس از تصویب مجلس به شورای نگهبان ارسال شد که این شورا ایرادهایی به این طرح وارد کرد.
روز گذشته، مصطفی کواکبیان، نماینده مردم تهران در مجلس از این پرده برداشت که اعضای کمیسیون شوراها در مجلس گفته‌اند که قصد دارند این طرح را بایگانی کنند. کواکبیان در تذکری آئین‌نامه‌ای در صحن علنی مجلس گفت: «برای مجلس دهم خوب نیست پس از 8 ماه بررسی طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات، حتی یک ماده آن را هم به تصویب نرساند. ما حدود 8 ماه از وقت شریف مجلس را به اصلاح موادی از قانون انتخابات اختصاص دادیم و شورای نگهبان هم رد کرد. ما با عزیزان شورای نگهبان صحبت کردیم. آنها می‌گویند بحث استانی شدن و تناسبی شدن انتخابات مجلس را رد کردیم ولی بحث حزبی بودنش را رد نکردیم».
ظاهراً شورای نگهبان با حزبی شدن انتخابات مخالفتی ندارد، اما با این حال، فعلاً این موضوع مهم از دستور کار مجلس خارج شده است و مشخص نیست در عمر باقی‌مانده از این مجلس در دستور کار قرار بگیرد. باید دید آیا این تلاش که در مجلس آغاز شده در نهایت به گامی بزرگ در راستایِ حزبی شدن انتخابات تبدیل می‌شود یا باز هم برنامه انتخابات حزبی در ایران، عقیم می‌ماند؟
 
اهمیت انتخابات حزبی
یکی از مهم‌ترین خصیصه‌های جوامع دموکراتیک، پاسخگوی نهادهای مختلف نظیر دولت، مجلس، شهرداری‌ها و غیره به مردم است. واضح است که برای پاسخگویی، باید معیار وجود داشته باشد و بدون معیارهای علنی و شفاف، نمی‌توان دولتمردان، نمایندگان مجلس یا سایر مدیران دستگاه‌های حکومتی را مورد بازخواست قرار داد.
انتخابات حزبی کمک می‌کند تا این معیارها به‌صورت شفاف در معرض دید همگان قرار گیرد، با اتکاء به آن‌ها مردم آراء خود را به صندوق بریزند و دوباره با رجوع به آن‌ها، عملکرد نمایندگان خود را مورد ارزیابی قرار دهند. در انتخابات حزبی، این برنامه‌های احزاب است که به رأی گذاشته می‌شود و در نهایت این اجزای برنامه‌های احزاب است که به سنگِ محکی برای ارزیابی عملکرد آنان تبدیل می‌شود.
در هر شرایطی تعداد زیادی مسأله در هر جامعه‌ای وجود دارد. در ایران امروز، مسائل مختلفی از سرنوشت برجام گرفته تا یارانه‌ها و قیمت انرژی، ورود زنان به ورزشگاه‌ها، حداقل دستمزدها، معافیت‌های مالیاتی، شبکه‌های اجتماعی، مبارزه با فساد و غیره وجود دارد. هیچ‌کس به‌طور دقیق نمی‌داند که موضع احزاب در مورد این مسائل چیست و حتی اگر کسی هم بداند، نمی‌داند چگونه می‌تواند در یک انتخابات به یک حزب که برنامه‌اش با مطالبات او همخوانی دارد، رأی بدهد!
در انتخابات حزبی چون احزاب هستند که لیست می‌دهند، این احزاب در نهایت گرایش به این سمت دارند که برنامه‌های خود برای پرداختن به مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را به روشن‌ترین کل ممکن مدون کنند و در نهایت این برنامه‌ها هستند که ملاک انتخابِ نمایندگان ملت قرار می‌گیرند. با انتخابات حزبی، احزاب رشد می‌کنند و به بلوغ می‌رسند و با بلوغ احزاب، جوامع توسعه می‌یابند.
مصطفی کواکبیان، دبیرکل حزب مردم سالاری، هفته گذشته در همایش فصلی خانه احزاب گفته بود: «دموکراسیِ بدون انتخابات پوچ و انتخاباتِ بدون رقابت نمایش و رقابت بدون حزب شوخی با دموکراسی است. نتیجه این که انتخابات بدون نظام حزبی زیر سوال بردن هرگونه دموکراسی است». در واقع، این نظام حزبی است که به روند دموکراتیزاسیون جامعه، ژرفا می‌بخشد و باعث می‌شود تا توسعه سیاسی صورت گیرد. در بلندمدت، منفعت کل جامعه در این است که با شکل‌گیری نظامِ حزبی، احزاب قوی‌ای که همگی مدعی هستند منافع شهروندان را به بهترین وجه نمایندگی می‌کنند، به رقابت با هم بپردازند. در انتخابات جناحی و با معرفی فهرست‌های انتخاباتی با شیوه‌های ریش‌سفیدانه و کدخدامنشانه، نهایتاً این برنامه‌ها است که گُم می‌شود و هنگامی که برنامه‌ای ملاک عمل نباشد، هیچ مرجعی نیز برای داوری مردم در کار نخواهد بود. در یک کلام، کلید مسائل بسیاری که پیش روی جامعه ماست، توسعه نظام حزبی و حرکت به سمت انتخابات تماماً حزبی است.