ایران یازدهمین کشور جهان در حوزه میراث ملموس یونسکو

ایران ۲۳ مکان ثبت شده در میراث جهانی یونسکو دارد. این فهرست شامل ۲۲ اثر میراث فرهنگی و یک اثر میراث طبیعی است. این جایگاه برای کشوری با بیش از هفت هزار سال تمدن آمار قابل قبولی تلقی نمی‌شود. هر چند در حال حاضر حدود 50 مکان برای ثبت در میراث جهانی یونسکو توسط ایران پیشنهاد داده شده ‌است، اما این ضعف باعث شده است تا کشورمان که به عنوان کشور موزه شهره است در جدول میراث فرهنگی یونسکو در مقام یازدهم جهان قرار گیرد؛ هم راستا با آمریکا، کشوری با کمتر از 300 سال قدمت. ایران در حوزه میراث ملموس در آسیا نیز مقام سوم را به خود اختصاص داده است.
به گزارش «مردم سالاری آنلاین» در حال حاضر 32 هزار و 478 اثر تاریخی، 1983 اثر ناملموس، 570 اثر طبیعی، 1322 اثر منقول در فهرست میراث ملی کشور ثبت شده‌اند و تاکنون 3490 اثر تاریخی دارای حریم مصوب شده‌اند.
 
میراث جهانی یونسکو چیست؟
میراث جهانی یونسکو، عهدنامه‌ای بین‌المللی است که از نوامبر ۱۹۷۲ میلادی به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید. موضوع آن حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارند و متعلق به تمام انسان‌های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، می‌باشند. بر پایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو، می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به عنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود. هر کشور در هر سال می‌تواند دو نامزد برای ثبت میراث فرهنگی یونسکو درخواست دهد.
به دلیل حجم بالای تخریب آثار تاریخی به دلایل مختلف طبیعی و انسانی، یونسکو مستندسازی را در دستور کار خود قرار داده تا در صورت تخریب، با استفاده از اطلاعات موجود امکان بازسازی و مرمت اثر وجود داشته باشد. با همین هدف این سازمان در زمینه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری 7 فهرست تهیه و مستندسازی کرده است.
فهرست اول میراث جهانی نام دارد و شامل مکان‌های تاریخی و فرهنگی غیرمنقول است. فهرست دوم به میراث معنوی اختصاص داده شده و فهرست ثبت بین‌المللی حافظه جهانی نیز سومین فهرست یونسکو است. این سازمان فهرست چهارم را به ذخیره‌گاه‌های زیستی کره زمین اختصاص داده، همچنین مشاهیر و رویدادهای تاریخی نیز در فهرست پنجم قرار گرفته‌اند. شهرهای جهانی صنایع‌دستی در فهرست ششم و دریافت مُهر اصالت صنایع‌دستی از یونسکو در فهرست آخر قرار دارد.
 
هر سال دو سهمیه برای هر کشور
«محمدرضا پوینده»، کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری در گفت‌وگو با مردم سالاری آنلاین با تاکید بر اینکه در ثبت جهانی آثار، ملاک‌های متعددی مد نظر یونسکو است گفت: یک اثر برای ثبت جهانی باید شاخص‌ها و ویژگی‌های خاصی از نظر تاریخی، فنی، معماری و دوره‌های تاریخی داشته باشد.
پوینده با اشاره به اینکه ایران به دلیل اینکه کشور موزه است و بناهای تاریخی فراوانی دارد گفت: در حال حاضر ما در کشور حدود صد بنای تاریخی داریم که می‌توانند شرایط و ویژگی‌های ثبت در آثار یونسکو را داشته باشد.
به گفته وی در خصوص آثار ملموس برای گردشگران، یونسکو هرسال برای هر کشور 2 سهمیه را در نظر گرفته است. این کارشناس میراث فرهنگی با بیان اینکه در حال حاضر ایران 23 اثر ثبت شده در فهرست جهانی دارد گفت:  با توجه به وجود تمدنی بیش از 7 هزار سال در ایران ما می‌توانستیم بناهای بیشتری را به ثبت برسانیم.
به گفته وی در سال‌های گذشته کوتاهی شده است، اگر بعد از انقلاب از سهمیه یونسکو به درستی استفاده می‌کردیم باید الان بالغ بر 40 تا 50 اثر ثبت شده در فهرست یونسکو داشتیم، این روند در سال‌های اخیر بهبود یافته و از سهمیه خود استفاده کرده‌ایم.
پوینده تاکید کرد که یکی از موارد مهم در ثبت جهانی آثار، حفظ حریم این آثار است که برای یونسکو از اهمین بالایی برخوردار است. اگر این حریم رعایت نشود، اثر در فهرست آثار در خطر قرار می‌گیرد و حتی اگر ثبت شده باشد از فهرست خارج می‌شود.
به گفته کارشناسان، ایران در حدود 1 میلیون و 200 هزار اثر غیرمنقول دارد که از این تعداد در حدود 31 هزار 420 اثر در فهرست آثار ملی ثبت‌شده، اما از این تنها 2 هزار و 160 مورد آن تعیین حریم گردیده است. زمانی یک اثر به ثبت جهانی می‌رسد که برای حفاظت بیش‌ازپیش آن تعیین حریم شده باشد.
 
پنج پرونده آماده ثبت در یونسکو
چندی پیش معاون میراث فرهنگی کشور در خصوصه پرونده‌های ثبتی ایران در حوزه‌های میراث ملموس و ناملموس در یونسکو اعلام کرده بود که در حال حاضر در حوزه میراث ناملموس پنچ پرونده آماده برای ثبت در فهرست میراث جهانی وجود دارد. «پرونده یلدا، عود که با سوریه تنظیم شده است، جشن مهرگان که با تاجیکستان تنظیم شده است، مینیاتور که با کشورهای ترک‌زبان تنظیم شده است و زیارت تادئوس مقدس با ارمنستان در دست است.»
به گفته او، در حوزه میراث ملموس نیز پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی به یونسکو ارائه شده است. این جنگل‌ها چهار استان مازندران، ایلام، گلستان و سمنان را دربرمی‌گیرند و قرار است تیرماه سال جاری در جلسه‌ای که در باکو برگزار می‌شود، مطرح شود.

کدام کشورها بیشترین میراث جهانی ثبت شده در یونسکو را دارند؟ اینفوگرافی را در اینجا ببینید.

اینفوگرافی اطلاعات آثار تاریخی ثبت شده ایران در فهرست جهانی یونسکو را هم در اینجا ببینید.