به بهانه روز کارگر

کار بنیان پیشرفت انسان و منشأ توسعه و تحول جوامع است و به یقین کارگران، مهمترین رکن و پیشگامان این امرند.
چناچه مستحضرید روز کارگر در کشور ما مانند سایر کشور ها گرامی داشته شده و در این روز مقام کارگر را ارج نهاده و از آن قدردانی می گردد. اما آنچه که جای تامل دارد این است که مبنای شکل گیری چنین روزی در تاریخ یادآوری اعتصابات و اعتراضات کارگران برای کاهش ساعات کاری به ۸ ساعت در روز بود. در آن روز به دلیل کشته و مجروح شدن تنی چند از اعتصاب کنندگان در آمریکا، توجه جهانی به این مسئله معطوف گردید. جالب آنکه نظام سرمایه داری آمریکا چون خواهان فراموشی اذهان جهانی و البته جامعه کارگری آمریکا از این رسوایی بود تا به امروز روز ۵ سپتامبر را در تقویم خویش به عنوان روز کارگر معرفی نموده و جشن می گیرد.
پس از این موضوع می توان استباط کرد که اساسا روز کارگر به تاریخ ۱ می ، یادبود آن واقعه خاص است که جامعه جهانی در حمایت از کارگران هر ساله آنرا گرامی می دارند. اما روی دیگر این داستان در کشور ما ماهیتی کاملا متفاوت داشته و دارد. در کشور ما بنحوی برگرفته از عقاید اسلامی و باور ما ایرانیان، این روز نه در جهت اعتصاب و اعتراض بلکه در راستای تقدیر و قدردانی از مقام کارگر گرامی داشته می شود.
چنانچه در فرمایشات گهربار پیامبر اسلام (ص) و ائمه ی معصومین (ع) بسیار بر کار تاکید فرموده و آنرا به مثابه یکی از مهمترین اجزا عبادت برشمرده اند و در مقام کارگر فرمودند که این دستان به آتش نمی سوزند و بر آن بوسه زدند.
از آغاز انقلاب اسلامی و از دیدگاه حضرت امام (ره) چرخ عظیم جوامع بشری با دست توانای کارگران در حرکت و چرخش بوده و حیات یک ملت مرهون کار و کارگر می باشد. این نگرش و توجه به مقام کارگر توسط نظام و از سویی اهتمام بیشتر به آموزه هایی دینی و شکوفایی انقلاب اسلامی سبب شد که روز کارگر شکل وشمایلی دیگر در نظر عموم مردم ایران به خود بگیرد. لذا عجیب نیست که در این روز شاهد ارسال پیامکهای گوناگون تبریک از جانب همکاران و اعضای خانواده به والدین ، سرپرستان خانوار و کارگران زحمتکش باشیم چراکه به نحوی آنرا مانند سایر موارد بر فرهنگ و عقاید خویش منطبق و به قولی ایرانیزه کرده و مانند سایر مناسبتها این روز را بهم تبریک می گویند.
تلاش و سیاست گذاری های نظام و دولت نیز در این مسیر پر رنگ بوده و در جهت حمایت از کارگران هرسال در این روز با جامعه کارگری همدل شده و‌ اقدام به برگزاری همایشها و مراسمات ویژه این روز نموده است. بی شک حیات و‌ممات هرجامعه ای در گرو کار است و کارگران نیروی محرکه اقتصاد کشورند که با بازوان پر توان خویش، چرخ زندگی را در هر جامعه‌ای به گردش در می آورند. از این روی باید گفت هر روز، روز کارگر است و اهتمام به وضعیت معیشت‌این‌قشر شریف و زحمتکش از اهمیت بسزایی برخوردار است.
با نگاهی به نرخ دستمزد و‌ از منظر اقتصاد باید گفت قیمت گذاری و تعین نرخ کالاهای اساسی سبد معیشتی خانوار و حتی بخش زیادی از اجناس می بایست متناسب با مقدار کاری باشد که صرف تولید آن کالا در داخل می گردد. بنابراین دستمزد کارگر نیز لاجرم بایستی منطبق با آن تنظیم گردد. شکی نیست که نیروی کار مهمترین محرک تولید و یکی از مهمترین منابع ثروت اقتصادیست چرا که بدون کمک و همکاری نیروی کار زمین و سرمایه قادر به تولید نخواهند بود . در اینجا لازم میدانم که فرمایشات مقام معظم رهبری ( مدظله العالی) و نامگذاری سال ۱۴۰۳ را با عنوان جهش تولید با مشارکت مردم یادآور شوم که بصورت واضح منطبق بر این نظریه اقتصادیست که تولید بدون همکاری نیروی کار مطلقا امکان پذیر نخواهد بود.
اقتصاد با دیدگاهی روانشناسانه باور دارد نفع شخصی تنها محرک و انگیزه کار است اما بی شک لازم است مطالعات بروزتر و منطبق با فرهنگ، رسوم و باورهای ایرانیان انجام پذیرد، چراکه به باور بنده مولفه های دیگری نیز وجود دارد که ممکن است در جوامع دیگر غیرقابل درک و حتی غیر ملموس به نظر بیایند .اگرچه بطورکلی نفع شخصی فاکتوری قدرتمند در ایجاد محرک برای تولید در نیروی کار است اما عوامل دیگر از قبیل از خودگذشتگی ، ایثار ، میهن دوستی و منافع ملی ، کمک به هم نوع و… دخیل بوده و حتی در جوامع اسلامی باورها و آموزه های دینی در پاره ای از موارد بر منافع شخصی می چربد. اینکه شخصی جدای از پرداخت مالیات که موضوعی اجتماعی ست با رضایت و‌میل خویش و بنا بر باور دینی اقدام به پرداخت ذکات، خمس و وقف اموال خویش می کند خارج از نفع شخصی و دنیوی بوده و در چارچوب قواعد بازی اقتصاد جهانی نمی گنجد.
در شرایط کنونی آنچه که اهمیت دارد این است که در راستای ایجاد اقتصادی پویا، ایجاد اشتغال، تقسیم کار و فراهم نمودن دوره های آموزشی مهارت های فنی کار و همچنین به روز نمودن این آموزش ها و آشنایی با تکنولوژی جدید توسط دولت و مراکز متولی و ایجاد سازوکار مناسب جهت تشویق صاحبان مشاغل برای آموزش و بکارگیری صحیح‌کارگران‌و مهارت افزایی ایشان اهمیت بسزایی در این فرآیند دارد. چراکه انجماد ، رکود فکری و عدم مهارت نیروی کار باعث ایجاد چرخه غلط در تقسیم‌کار و حتی اشتغال نامتناسب با مهارت و نهایتا افزایش تقاضای اشتغال نیروی غیر مولد، با بهره وری کم خواهد گردید.
توزیع عادلانه ثروت در جامعه ای با اقتصاد کاملا توسعه یافته و متعادل در نظام عرضه و تقاضا هنوز نیارمند درک این مهم است که رفاه اقتصادی به ظرفیت تولیدی بستگی دارد؛ و ظرفیت تولیدی نیز در گرو‌ انباشت سرمایه و تقسیم کار است. در نتیجه این فرآیند و افزایش سود که در سایر بخشها از قبیل تجارت و بازرگانی خارجی نیز که به دلیل کاهش قیمت کالای تولیدی و صادرات به خارج اتفاق می افتد شاهد پس انداز و سرمایه گذاری داخلی و ایجاد اشتغال و متعاقب آن تلاش برای پیشرفت فنی در روشهای تولید خواهیم بود . جمیع این موارد موجب افزایش تخصص و بهره وری نیروی کار و بکارگیری تکنولوژی های جدید و توسعه شرکتهای دانش بنیان و بومی سازی صنایع و درنتیجه کاهش هزینه های تولید و متعاقبا افزایش سود واقعی هم در بخش تولید و هم در بخش خدمات خواهد شد.
بدیهی است افزایش سود باعث افزایش سرمایه گذاری خواهد شد چراکه سرمایه گذاری تابع سود است و در این راستا نقش دولت به عنوان یک تسهیل گر و از سویی تامین کننده امنیت سرمایه و از همه مهمتر ایجاد امنیت روانی برای سرمایه گذار بسیار حائز اهمیت است. نقش دولت به عنوان ناظر ، حامی یا حتی تولید کننده و سرمایه گذار بسیار خطیر بوده و در صورت عدم توجه دقیق ممکن است باعث برهم خوردن تعادل بین عرضه و تقاضا ، انحصار و یا حتی قطبی شدن بازار گردد ، اگرچه بی شک مواردی از قبیل تولید کالاهایی خاص یا استراتژیک ، ارائه خدمات عمومی و … نیاز به مداخله مستقیم دولت دارد . به طور کلی باید گفت با ازدیاد سرمایه گذاری چه از طریق بخش خصوصی و چه دولت، تقاضای نیروی کار شدت خواهد پذیرفت و در شرایطی که میزان عرضه نیروی کار متناسب سرمایه گذاری باشد طبیعتا دستمزد واقعی روند صعودی به خود گرفته و بالاتر از سطح معیشتی دستمزد قرار می گیرد. در چنین شرایطی و با ارتقای سطح رفاه اجتماعی افزایش رشد جمعیت امری بدیهی است، چنانچه در گذشته شاهد زاد و ولد و چند فرزندی در خانوارهای ایرانی بودیم . اکنون که طبق آمار رسمی رشد جمعیت روند کاهشی پیدا کرده است همه بر این موضوع اذعان دارند که این موضوع نیازمند توجه بیشتر سیاستهای دولت به تشویق بر فرزندآوری است اما نباید از این موضوع مهم غافل بود که عرضه نیروی کار بیشتر از تعادل ،خصوصا نیروی کار غیر ماهر ، باعث‌ تنزل دستمزد واقعی به اندازه حد معیتشتی خواهد شد. اینجاست که سیاستهای دولت و‌ نقش دولت در تعین این موازنه و‌پیشگیری از رفتارهای غیر اقتصادی بسیار حائز اهمیت و تعین کننده خواهد بود.
ارزش نهادن به کار کارگر باعث‌ افزایش نرخ سود و‌از سویی چرخه مالی صحیح در معاملات و داد وستدها خواهد شد، برای نمونه طلا و‌ جواهرات زینتی علیرغم کم‌استفاده بودن آنها از ارزش مبادله ای بالا بدلیل کمیاب بودن برخورداند ولی آب علیرغم حیاتی بودن بدلیل وفور آن از ارزش کمتری برخوردار است . کار نیز از مواردیست که باعث‌ایجاد‌ارزش مبادله ای در اجناس می گردد و از سویی تخصص و مهارت باعث ارزش بیشتر . اثر یک هنرمند نقاش را با شخصی که نقاشی کردن نمی داند مقایسه کنید . تفاوت این دو‌ در نوع رنگ و‌جنس تابلو نیست بلکه در مهارت خلق اثر است. هرگاه میزان پیشرفت فنّی در حد افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و در نتیجه، تقاضای نیروی کار از رشد جمعیت و عرضه آن پیشی گیرد، میزان دستمزد روند صعودی خواهد داشت و در هر مرحله، به‌علت رابطه‌ مستقیم بین انباشت سرمایه، بهره‌وری کار و میزان تولیدات واقعی، می‌توان گفت که رشد تولید سرانه از مصرف سرانه بیشتر بوده است.
در پایان باید گفت برای ایجاد چرخه صحیح اقتصادی لازم است که در تعین دستمزد و‌مزایا و دوکفه این ترازو یعنی نیروی کار و سرمایه یا به عبارتی کارگر و کارفرما با در نظر داشتن این نکته مهم که نیروی کار مهمترین مولفه برای ارزش گذاری بر روی کالاها و در نتیجه حصول سود و افزایش سرمایه و در نهایت رشد تولید سرانه است، نسبت به برنامه ریزی صحیح و در راستای منافع ملی و پس از آن منافع شخصی اقدام نمایند.
امید است با مشارکت مردم و ‌با کمک دولت و بهره گرفتن از کارشناسان و‌متخصصین حوزه اقتصاد شاهد جهش در تولید باشیم. در پایان روز کارگر را به کلیه کارگران و خانواده های معزز ایشان تبریک عرض نموده و از خداوند برایشان آرزوی سلامتی و موفقیت دارم.
والسلام علیکم و رحمته الله
عبدالرحمن خدایی
دبیرکل کانون کارگران ایران اسلامی